Κολπική ξηρότητα: Αιτίες και αντιμετώπιση
Γιατί εμφανίζεται η κολπική ξηρότητα και η χαλαρότητα;
Όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα ο κόλπος είναι ένας σωλήνας, που συνδέει τον τράχηλο της μήτρας (την «είσοδο» της μήτρας δηλαδή) με το αιδοίο.
Το τοίχωμα του κόλπου έχει ένα επιφανειακό στρώμα, που ονομάζεται βλεννογόνος – θα μπορούσε να πει κανείς, πως αυτό είναι το «δέρμα» του κόλπου.
Κάτω από το βλεννογόνο εντοπίζεται ένα στρώμα συνδετικού ιστού, το οποίο σε συνδυασμό με το υποκείμενο μυϊκό στρώμα, αποτελούν το «στηρικτικό» σύστημα του κόλπου. Χάρη στο σύστημα αυτό ο κόλπος διατηρεί το σχήμα και την ελαστικότητά του, ενώ παράλληλα δια των αγγείων, που ανευρίσκονται στο στρώμα αυτό αιματώνεται ο βλεννογόνος.
Γιατί εμφανίζεται η κολπική ξηρότητα και η χαλαρότητα;
Βασικό δομικό συστατικό του «στηρικτικού» συστήματος του κόλπου είναι το κολλαγόνο. Πρόκειται για μία ουσία, που παράγεται από κύτταρα, τα οποία βρίσκονται στο στρώμα του συνδετικού ιστού, αλλά και στο στρώμα του μυϊκού ιστού.
Το παραγόμενο όμως κολλαγόνο έχει πεπερασμένη «ζωή», αφού μετά από κάποιο διάστημα καταστρέφεται και αντικαθίσταται από νέο. Έτσι υπάρχει μια «ισορροπία» μεταξύ της παραγωγής και της καταστροφής του κολλαγόνου. Από τη διατήρηση της ισορροπίας αυτής εξαρτάται και η ποσότητα του κολλαγόνου, που εντοπίζεται στους ιστούς αυτούς. Από την ισορροπία αυτή όμως εξαρτάται και η ποιότητα του κολλαγόνου, δηλαδή η αναλογία του «νέου» και του «παλιού» κολλαγόνου.
Όσο μειώνεται η ποιότητα του κολλαγόνου, αλλά και όσο αυξάνεται το ποσοστό του «παλαιού» κολλαγόνου, τόσο το τοίχωμα, που εντοπίζεται κάτω από το βλεννογόνο λεπταίνει. Έτσι ο κόλπος χάνει την ελαστικότητά του, ενώ συγχρόνως «συρρικνώνεται» (μικραίνει σε μέγεθος).
Η αλλαγές αυτές στο μυϊκό τοίχωμα και στο στρώμα του συνδετικού ιστού του κόλπου επηρεάζουν και τη ροή του αίματος στα αγγεία, που εντοπίζονται εκεί και αιματώνουν το βλεννογόνο. Συνεπώς, η ροή αυτή περιορίζεται. Επόμενον είναι και ο βλεννογόνος να λεπτύνει (ο ιατρικός όρος είναι «ατροφεί») και να γίνει πιο «επιρρεπής» σε μικροτραυματισμούς κατά τη σεξουαλική επαφή και σε λοιμώξεις.
Επιπροσθέτως, κύτταρα, που ανευρίσκονται στο βλεννογόνο του κόλπου είναι υπεύθυνα για την παραγωγή του υγρού, που λιπαίνει την επιφάνειά του. Η μειωμένη αιμάτωση του βλεννογόνου συνεπάγεται και ελάττωση της παραγωγής της λιπαντικής αυτής ουσίας και εμφάνιση της κολπικής ξηρότητας. Η κολπική ξηρότητα ενδέχεται να αποτελεί εστία ενόχλησης καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ιδιαιτέρως όμως κατά τη σεξουαλική επαφή.
Γιατί εμφανίζεται η ακράτεια των ούρων;
Το μυϊκό τοίχωμα και το τοίχωμα του συνδετικού ιστού, που περιβάλλουν τον κόλπο προσφέρουν στήριξη και στην ουροδόχο κύστη, αλλά και στην ουρήθρα. Η στήριξη αυτή είναι αναπόσπαστο τμήμα του μηχανισμού, δια του οποίου επιτυγχάνεται η συγκράτηση των ούρων και η έξοδός τους, μόνον όταν η γυναίκα το επιθυμήσει.
Αν – λόγω της απώλειας κολλαγόνου – οι ιστοί αυτοί απωλέσουν την «σφριγηλότητα» τους, τότε η αποτελεσματικότητα του μηχανισμού αυτού τίθεται εν αμφιβόλω και αυξάνονται οι πιθανότητες εμφάνισης κάποιου βαθμού ακράτειας ούρων.
Από ποιους παράγοντες επηρεάζεται η παραγωγή κολλαγόνου;
Βασικός παράγων, που επηρεάζει την παραγωγή κολλαγόνου είναι τα ορμονικά ερεθίσματα ή – για να είμαστε πιο ακριβείς – η απουσία αυτών.
Συγκεκριμένα, η ισορροπία μεταξύ «νέου» και «παλαιού» κολλαγόνου στους ιστούς του κόλπου επηρεάζεται από τα επίπεδα παραγωγής ορμονών από τις ωοθήκες, ιδιαίτερα των οιστρογόνων. Ελάττωση της παραγωγής αυτής έχει αρνητικές συνέπειες, όσον αφορά την παραγωγή και του κολλαγόνου.
Η παραγωγή οιστρογόνων μειώνεται δραματικά όσο η γυναίκα πλησιάζει προς την εμμηνόπαυση, ενώ μετά από αυτή η παραγωγή οιστρογόνων από τις ωοθήκες ουσιαστικά σταματά.
Αναλόγως, και γυναίκες, οι οποίες έχουν υποβληθεί σε χειρουργείο αφαίρεσης των ωοθηκών και της μήτρας, αντιμετωπίζουν μια «απότομη» πτώση της παραγωγής οιστρογόνων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την παραγωγή κολλαγόνου από τους ιστούς του κόλπου.
Διαταραχή στην παραγωγή κολλαγόνου στην περιοχή αυτή, εξαιτίας των δραματικών αλλαγών στην παραγωγή ορμονών από τις ωοθήκες, αντιμετωπίζουν και οι γυναίκες μετά από μία εγκυμοσύνη, αλλά και κατά το θηλασμό.
Η παραγωγή κολλαγόνου από τους ιστούς του κόλπου φαίνεται, πως επηρεάζεται αρνητικά και από το κάπνισμα.
Ποια συμπτώματα αντιμετωπίζει η γυναίκα, όταν διαταράσσεται η διαδικασία παραγωγής κολλαγόνου;
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή
- Κολπική ξηρότητα
- Ευαισθησία στις κολπικές λοιμώξεις (κολπίτιδες)
- Ακράτεια ούρων
Πώς αντιμετωπίζεται η συμπτωματολογία αυτή;
Ανάλογα με την ηλικία και το ιστορικό της γυναίκας, ενδέχεται να συσταθεί:
- Η κολπική εφαρμογή ειδικής γέλης (gel), που ενυδατώνει το βλεννογόνο του κόλπου. Πρόκειται για μια γέλη, που λειτουργεί, όπως και η ενυδατική κρέμα των χεριών και του προσώπου και απαιτεί εφαρμογή ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
- Η κολπική εφαρμογή ειδικής κρέμας, που περιέχει οιστρογόνα. Δια την εφαρμογή τέτοιας κρέμας επιτυγχάνεται η τοπική αύξηση της συγκέντρωσης οιστρογόνων και δια αυτής η «ενεργοποίηση» του βλεννογόνου του κόλπου και της παραγωγής κολλαγόνου. Κατά κάποιον τρόπο παρέχουμε στον κόλπο τα οιστρογόνα, που «λείπουν» λόγω της παύσης λειτουργίας των ωοθηκών στην εμμηνόπαυση, ή λόγω της χειρουργικής αφαίρεσής τους. Φαίνεται, πως η τοπική απορρόφηση των οιστρογόνων είναι μικρή και ανάλογα μικρή ποσότητα αυτών ανιχνεύεται στο αίμα της γυναίκας. Εντούτοις, η χορήγησή τους ειδικά στην εμμηνόπαυση συστήνεται να γίνεται με προσοχή και αντενδείκνυται επί υποψίας καρκίνου του μαστού και διαταραχών του μηχανισμού πήξης του αίματος.
- Η χρήση κολπικής γέλης πριν τη σεξουαλική επαφή, η οποία σαν βάση της έχει το νερό, η οποία λειτουργεί ως λιπαντικό και δεν προκαλεί καταστροφή του προφυλακτικού.
- Η χειρουργική αποκατάσταση της ανατομίας του κόλπου σε περιπτώσεις σοβαρής ακράτειας ούρων.
- Η χρήση Εστιασμένων Υπερήχων Υψηλής Έντασης (HIFU). Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η αναγέννηση του κόλπου δια της ενεργοποίησης της παραγωγής κολλαγόνου από τα κύτταρα του κολπικού τοιχώματος. Έτσι αντιμετωπίζεται η κολπική ξηρότητα, ο πόνος στη σεξουαλική επαφή και η ήπια ακράτεια ούρων στην κλιμακτήριο, στην εμμηνόπαυση ή μετά από τον τοκετό.
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
email: care@eleftheia.gr
