Ενεργοί μπαμπάδες: Διαδικτυακή έρευνα σχετικά με την πατρότητα και την ανατροφή των παιδιών

Έχουν διεξαχθεί πολλές έρευνες αναφορικά με θέματα που άπτονται της ισότητας των δύο φύλων, καταδεικνύοντας την ανάγκη παρεμβάσεων για τη βελτίωση της θέσης της γυναίκας στην κοινωνία. Τις τελευταίες δεκαετίες, δημοσιεύονται, επίσης, ολοένα και περισσότερες επιστημονικές μελέτες που καταδεικνύουν την ιδιαίτερη συμβολή του πατέρα αλλά και κάθε γονέα ξεχωριστά στην ανατροφή και υγιή ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών. Ενδεικτικά, μελέτη σε 150.000 παιδιά στη Σουηδία έδειξε ότι εκείνα που περνούν ίσο χρόνο και με τους δύο γονείς μετά από έναν χωρισμό έχουν λιγότερα ψυχοσωματικά συμπτώματα σε σχέση με παιδιά που ζουν κυρίως ή μόνο με τον ένα γονέα. Για αυτό το λόγο, η Ελληνική Ψυχολογική Εταιρία, σε πρόσφατη γνωμοδότησή της προς την νομοπαρασκευαστική επιτροπή για την αναμόρφωση του οικογενειακού δικαίου, συστήνει την ισότιμη συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή των παιδιών μετά από ένα διαζύγιο¹

^{1. https://elpse.com/wp-content/uploads/2020/07/ELPSE-KEIMENO-GIA-TH-SYNEPIMELEIA.pdf}

Με το αίτημα αυτό συντάχθηκε πρόσφατα και ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων¹. Ομοίως, ο Σύλλογος Ελλήνων Κοινωνιολόγων συστήνει την ισότιμη συμμετοχή της μητέρας και του πατέρα στην ανατροφή των παιδιών μετά από ένα χωρισμό, τόσο αναφορικά με τα δικαιώματα και την υγιή ψυχοσωματική ανάπτυξη του παιδιού όσο και αναφορικά με το ζήτημα της ισότητας των δύο φύλων².

Υπάρχουν, ωστόσο, ελάχιστες έρευνες στην Ελλάδα και τον ελληνικό τύπο αναφορικά με τους φραγμούς και τις διακρίσεις που ενδεχομένως βιώνουν πατέρες κατά τη συμμετοχή τους στην ανατροφή των παιδιών. Ειδικότερα, δεν είναι ευρέως μελετημένο το κατά πόσο ενδεχόμενες διακρίσεις με βάση το φύλο που μπορεί να υφίστανται οι πατέρες, πχ λόγω στερεοτύπων αναφορικά με τους ρόλους των δύο φύλων που θέλουν τη μητέρα να ασχολείται περισσότερο με τα θέματα της ανατροφής των παιδιών από ότι ο πατέρας, αποτελούν τέτοιους φραγμούς και ποιες επιδράσεις μπορούν να έχουν στην σχέση του πατέρα με τα παιδιά, την πατρότητα, αλλά και τον ίδιο τον πατέρα. Οι «Ενεργοί μπαμπάδες, για τα δικαιώματα του παιδιού» ΑΜΚΕ πήραν την πρωτοβουλία να διεξάγουν μια διαδικτυακή έρευνα σχετικά με τα θέματα αυτά με τη βοήθεια ενός ανώνυμου ερωτηματολογίου. Το ερωτηματολόγιο υιοθετήθηκε -μετά από τροποποιήσεις- από σύλλογο γονέων στη Δανία³ ώστε να υπάρχει η δυνατότητα μελλοντικών συγκρίσεων.

Τα κύρια ευρήματα της μελέτης, στην οποία συμμετείχαν 941 πατέρες ανηλίκων παιδιών, ήταν:

• Μόνο το 5% των πατέρων που δεν ζει μαζί με την μητέρα των παιδιών έχει την προτεινόμενη – από τη σύγχρονη επιστημονική βιβλιογραφία- επικοινωνία με τα παιδία (κατ’ ελάχιστο 35% του χρόνου). Το 9% των πατέρων αυτών δεν έχει καμία επικοινωνία με τα παιδιά του, επιβεβαιώνοντας πρόσφατη έρευνα της εταιρίας μας αναφορικά με τις συμπεριφορές γονικής αποξένωσης⁴.

^{1. https://www.energoimpampades.gr/seps/}

^{2. https://www.energoimpampades.gr/syllogos-ellinon-koinoniologon-synepimeleia-teknon/}

^{3. https://files.builder.nu/66/5b/665b7aba-8d52-4bcb-a314-2ce7107429fe.pdf}

^{4. https://www.energoimpampades.gr/ereyna-meleti-gonikis-apoxenosis/}

• Τα στοιχεία αυτά είναι ενδεικτικά της εγγενούς αδυναμίας του δικαστικού συστήματος στην Ελλάδα, σύμφωνα με την οποία η επιμέλεια των παιδιών αποδίδεται αποκλειστικά στον ένα γονέα μετά από ένα χωρισμό και η οποία δημιουργεί προϋποθέσεις γονικής αποξένωσης, δυσχεραίνοντας την ισότιμη συμμετοχή των πατέρων στην ανατροφή των παιδιών. Το ποσοστό αυτό, σε συνδυασμό με τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό διαζυγίων (μόνο το 2017 υπήρξαν 19.190 διαζύγια που αφορούσαν 16.103 ανήλικα παιδιά σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΤΑΤ), συνεπάγεται ότι η ανατροφή χιλιάδων παιδιών στην χώρα είναι σήμερα ελλιπής.
• 3 στους 4 πατέρες αναφέρουν ότι βιώνουν, συχνά ή τουλάχιστον μερικές φορές, διακρίσεις λόγω φύλου αναφορικά με την πατρότητα και τα παιδιά τους
• Οι διακρίσεις αυτές αφορούν κυρίως, αλλά όχι εξαντλητικά, ψευδείς κατηγορίες (πχ λόγω στερεοτύπων φύλου), περιορισμένη ενημέρωση/πρόσβαση σε πληροφορίες που αφορούν τα παιδιά, μη σεβασμό των δικαιωμάτων του πατέρα, τον ορισμό του ασκούντος την επιμέλεια του παιδιού από τα δικαστήρια, καθώς και οικονομικά θέματα των παιδιών.
• Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώνουν πρόσφατη έρευνα αναφορικά με τις διακρίσεις που υφίσταται οι πατέρες και τα παιδιά από τα ελληνικά δικαστήρια αναφορικά με την απόδοση της επιμέλειας κατά συντριπτική πλειοψηφία στη μητέρα μετά από ένα χωρισμό².
• Συμμετοχή στις πρακτικές διάκρισης αναφέρονται να έχουν κυρίως ο έτερος γονέας και συγγενείς του, τα δικαστήρια, δικηγόροι, σχολεία, κ.ά.
• Το 59% των πατέρων δηλώνει ότι υφίσταται συμπεριφορές γονικής αποξένωσης, με τις οποίες ο ένας γονέας επιχειρεί αναίτια να βλάψει ή να τερματίσει τη σχέση του παιδιού με τον έτερο -στοχοποιημένο- γονέα. Η γονική αποξένωση είναι μορφή ενδοοικογενειακής βίας με σοβαρές συνέπειες για το παιδί και τον στοχοποιημένο γονέα¹. Το 41,4% δηλώνει ότι φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας εντάθηκαν την περίοδο του κορονοϊού.

^{1. https://www.energoimpampades.gr/diakriseis-kata-ton-pateron/}

^{2. https://www.energoimpampades.gr/ereyna-meleti-gonikis-apoxenosis/}

• Οι διακρίσεις που υφίστανται οι πατέρες έχουν καταστροφικές ή σημαντικές επιπτώσεις στις σχέσεις τους με τα παιδιά, την ευεξία και την εκπαίδευση των παιδιών, καθώς και την υγεία αλλά και εμπιστοσύνη των ίδιων προς τους θεσμούς και τρίτους. Αυτοκτονικές σκέψεις λόγω των διακρίσεων έχει σε σημαντικό βαθμό το 19,4% των πατέρων.
• Οι διακρίσεις με βάση το φύλο που βιώνουν οι πατέρες -και συνεπώς τα παιδιά στην ανατροφή τους- υπάρχουν και μέσα σε ένα γάμο αλλά εντείνονται μετά από ένα χωρισμό. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής συντείνουν στο ότι οι πατέρες, σε μεγάλο ποσοστό, συνειδητοποιούν την ύπαρξη των διακρίσεων αυτών, ενάντια στην πατρότητα και το παιδί, μετά από ένα χωρισμό από τη μητέρα των παιδιών τους.
• Οι περισσότεροι πατέρες έχουν διαμαρτυρηθεί κυρίως μέσω της αστυνομίας και των δικαστηρίων (με αμφίβολο όμως αποτέλεσμα).
• Η συντριπτική πλειοψηφία των πατέρων είναι υπερ της διασφάλισης της γονικής ισότητας αναφορικά με τα παιδιά, καθώς και της συνεπιμέλειας, ότι δηλ. οι γονείς θα πρέπει να είναι νομικά ίσοι απέναντι στα παιδιά τους μετά από ένα διαζύγιο και να μπορούν να περνούν ίσο χρόνο με αυτά, επιβεβαιώνοντας πρόσφατη δημοσκόπηση των «Ενεργών Μπαμπάδων, για τα δικαιώματα του παιδιού»¹

Συμπερασματικά, οι πατέρες στην Ελλάδα, ιδίως όσοι δεν διαμένουν με τη μητέρα των παιδιών, βιώνουν διακρίσεις με βάση το φύλο αναφορικά με την πατρότητα και τα παιδιά. Αυτό έχει σοβαρές και πολύπλευρες επιπτώσεις τόσο στις σχέσεις των πατέρων με τα παιδιά τους και την ανατροφή και ευεξία των τελευταίων, όσο και στην υγεία των πατέρων. Με βάση και τα ανωτέρω η Πολιτεία, μέσω της σχεδιαζόμενης αναμόρφωσης του οικογενειακού δικαίου ή/και με άλλες δράσεις πχ μέσω της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας, οφείλει:

• να θεσπίσει υποχρεωτική συνεπιμέλεια με ίσο χρόνο ανάμεσα στους γονείς σε καθημερινότητα και διακοπές,
• να διασφαλίσει τη νομική ισότητα των γονέων και να εξαλείψει κάθε φαινόμενο έμφυλης διάκρισης μεταξύ τους, μεταξύ άλλων στην άσκηση της γονικής μέριμνας/επιμέλειας, στην ενημέρωση και πρόσβαση σε πληροφορίες που αφορούν τα παιδιά, κλπ,
• να εκπονήσει άμεσα ένα εθνικό σχέδιο κατά της γονικής αποξένωσης ως μορφής ενδοοικογενειακής βίας,
• να στελεχώσει άμεσα την τηλεφωνική γραμμή καταγγελιών περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας από ειδικούς επιστήμονες με γνώση και εμπειρία στην αντιμετώπιση συμπεριφορών γονικής αποξένωσης, με δεδομένο ότι οι συμπεριφορές αυτές φαίνεται να επιδεινώνονται κατά την τρέχουσα περίοδο της πανδημίας,
• να προνοήσει ώστε συμπεριφορές γονικής αποξένωσης και ψευδών κατηγοριών, η οποίες συχνά εδράζονται σε έμφυλα στερεότυπα, να έχουν σοβαρές επιπτώσεις για τον αποξενωτή γονέα στην άσκηση της γονικής μέριμνας, μεταξύ άλλων θεσπίζοντας επιβαρυντική περίσταση σε περίπτωση συμπεριφορών γονικής αποξένωσης ή ψευδών κατηγοριών που αφορούν τις σχέσεις γονέα-παιδιού

Διαβάστε ολόκληρη την έρευνα εδώ.

Πηγή: Ενεργοί Μπαμπάδες