Οι καθημερινές χημικές ουσίες που επηρεάζουν τη γονιμότητα του ζευγαριού

Η πιθανότητα ενός ζευγαριού να συλλάβει μέσα σε έναν εμμηνορρυσιακό κύκλο υπολογίζεται μεταξύ του 20% και του 25%. Με βάση αυτόν τον υπολογισμό το 90% των ζευγαριών θα πρέπει να επιτύχουν σύλληψη μετά από 12 μήνες επαφών χωρίς προφύλαξη.

Ως υπογονιμότητα ορίζουμε την αποτυχία ενός ζεύγους να συλλάβει μετά από ένα χρόνο επαφών χωρίς καμία προφύλαξη.

Εντούτοις, ιατρική συμβουλή για αντιμετώπιση της υπογονιμότητας ενδείκνυται, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, να ζητηθεί ακόμα και μετά από προσπάθειες για σύλληψη διάρκειας έξι ή και λιγότερων μηνών.

Το ένα τρίτο περίπου των περιπτώσεων υπογονιμότητας οφείλεται μόνο στον ανδρικό παράγοντα, το ένα τρίτο οφείλεται στο γυναικείο παράγοντα και στις υπόλοιπες περιπτώσεις υπογονιμότητας είτε εμπλέκεται τόσο ο ανδρικός, όσο και ο γυναικείος παράγων, είτε η αιτιολογία τους είναι άγνωστη.

Σε κάθε περίπτωση η υπογονιμότητα αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα ζεύγους και όχι ως πρόβλημα του άνδρα ή της γυναίκας. Επομένως, όταν το ζευγάρι αποφασίσει να απευθυνθεί στον ειδικό, θα γίνει σύσταση για υποβολή σε συγκεκριμένες εξετάσεις τόσο στον άνδρα, όσο και στη γυναίκα.

Έχει δε υπολογισθεί, πως η υπογονιμότητα αφορά περίπου το 10% με 15% των ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας.

Τι είναι οι Ενδοκρινικοί Διαταράκτες;

Ο λίγο έως πολύ καθολικά αποδεκτός ορισμός των Ενδοκρινικών Διαταρακτών είναι ο εξής: «Ενδοκρινικός Διαταράκτης καλείται μία εξωγενής ουσία (δηλαδή μία ουσία, που προέρχεται από το περιβάλλον) ή ένα μίγμα ουσιών, το οποίο με τη δράση του διαταράσσει τη λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος (του συστήματος παραγωγής ορμονών) με αποτέλεσμα την πρόκληση δυσμενών συνεπειών για την υγεία του ατόμου, των απογόνων του ή συγκεκριμένων πληθυσμών» (Solecki και συνεργάτες, 2017). Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημείας (European Chemical Agency) και η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλείας των Τροφίμων (European Food Safety Authority), το 2018 εξέδωσαν οδηγό αναγνώρισης των Ενδοκρινικών Διαταρακτών (European Chemical Agency, 2018).

Η επαφή με τέτοιες ουσίες έχει συσχετισθεί με αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης διαβήτη, καρδιαγγειακών προβλημάτων, καρκίνου (Madore και συνεργάτες, 2022) και υπογονιμότητας τόσο στον άνδρα, όσο και στη γυναίκα (Silva και συνεργάτες, 2023).

Ποιοι είναι οι Ενδοκρινικοί Διαταράκτες, που προκαλούν υπογονιμότητα στη γυναίκα;

Οι Ενδοκρινικοί Διαταράκτες, που έχουν συσχετισθεί με την πρόκληση υπογονιμότητας στη γυναίκα έχουν παρόμοια χημική δομή με τις γυναικείες ορμόνες και, αν και ο ακριβής μηχανισμός δράσης τους δεν έχει διασαφηνισθεί, έχει διατυπωθεί η υπόθεση, πως εξαιτίας της δομής τους «παρεμβαίνουν» στη λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος διαταράσσοντάς τη. Οι βασικότεροι Ενδοκρινικοί Διαταράκτες με επιζήμια για τη γονιμότητα της γυναίκας δράση είναι (Silva και συνεργάτες, 2023):

• Δισφαινόλη Α (Bisphenol A/ BPA) – εντοπίζεται κατά κύριο λόγο σε πλαστικά όπως: επαναχρησιμοποιούμενες φιάλες, μαχαιροπίρουνα, ουσίες επίστρωσης κονσερβών και κυτίων (αλουμινένια κουτάκια) αναψυκτικών. Εξάλλου, ανευρίσκονται σε κονσερβοποιημένα τρόφιμα, κρέατα και ψάρια.
• Φθαλικές Ενώσεις (Phthalates) – χρησιμοποιούνται στην κατασκευή πλαστικών, τα οποία χάρη σε αυτές καθίστανται διάφανα και ανθεκτικά και ανευρίσκονται σε συσκευασίες, παιχνίδια, φαρμακευτικές ουσίες, αλλά και χιλιάδες άλλα προϊόντα. Η απόρριψή τους στο περιβάλλον ως αποτέλεσμα έχει τη «διαρροή» τους και τη μόλυνση των τροφών, του υδροφόρου ορίζοντα, του εδάφους και του αέρα.
• Διοξίνες (Dioxins) και ουσίες, που ομοιάζουν με Διοξίνες – πρόκειται για ουσίες, που περιέχουν Χλώριο και απελευθερώνονται στο περιβάλλον κυρίως εξαιτίας της καύσης αλλά και των υψηλών θερμοκρασιών, που επιτρέπουν σε οργανικές ενώσεις να «αντιδράσουν» με το χλώριο. Βασική πηγή Διοξινών είναι η ανεξέλεγκτη καύση απορριμμάτων. Ανευρίσκονται στην τροφική αλυσίδα, στο έδαφος, στα γαλακτοκομικά, στα κρέατα, στα ψάρια και στα οστρακοειδή.
• Οργανοφωσφορικές και Οργανοχλωρικές ενώσεις – πρόκειται για παρασιτοκτόνα και φυτοφάρμακα, που χρησιμοποιούνται στη γεωργία.

Πώς μπορώ να προστατευθώ από τους Ενδοκρινικούς Διαταράκτες;

Πρακτικά δεν είναι δυνατόν να αποφευχθεί τελείως η επαφή με Ενδοκρινικούς Διαταράκτες. Εντούτοις, είναι εφικτό να περιοριστεί δραστικά ή έκθεση σε αυτούς ακολουθώντας κάποια μέτρα (Corbett και συνεργάτες, 2022) :

• αποφυγή χρήσης πλαστικών δοχείων
• αποφυγή τροφίμων με πλαστική συσκευασία
• αποφυγή κονσερβοποιημένων τροφίμων
• αγορά νωπών (φρέσκων) λαχανικών και, αν είναι δυνατόν, οργανικών

Έχει εξάλλου διατυπωθεί και η άποψη, πως η κατανάλωση πολυφαινολών, έχει προστατευτική δράση έναντι των συνεπειών από την επαφή με Ενδοκρινικούς Διαταράκτες. Οι πολυφαινόλες είναι ουσίες με αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση, που ανευρίσκονται σε φρούτα όπως τα σταφύλια και τα παράγωγά τους (κρασί και χυμοί), στον κουρκουμά, στο πράσινο τσάι, στη σόγια, στα εσπεριδοειδή (Madore και συνεργάτες, 2022) (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9300791/).

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Corbett GA, Lee S, Woodruff TJ, Hanson M, Hod M, Charlesworth AM, Giudice L, Conry J, McAuliffe FM; International Federation of Gynecology and Obstetrics (FIGO) Committee on Impact of Pregnancy on Long-term Health and the FIGO Committee on Climate Change and Toxic Environmental Exposures. Nutritional interventions to ameliorate the effect of endocrine disruptors on human reproductive health: A semi-structured review from FIGO. Int J Gynaecol Obstet. 2022 Jun;157(3):489-501. doi: 10.1002/ijgo.14126. Epub 2022 Feb 23. PMID: 35122246; PMCID: PMC9305939.}

^{European Chemical Agency (ECHA) and European Food Safety Authority (EFSA) with the technical support of the Joint Research Centre (JRC); Andersson N, Arena M, Auteri D, Barmaz S, Grignard E, Kienzler A, Lepper P, Lostia AM, Munn S, Parra Morte JM, Pellizzato F, Tarazona J, Terron A, Van der Linden S. Guidance for the identification of endocrine disruptors in the context of Regulations (EU) No 528/2012 and (EC) No 1107/2009. EFSA J. 2018 Jun 7;16(6):e05311. doi: 10.2903/j.efsa.2018.5311. PMID: 32625944; PMCID: PMC7009395.}

^{Madore MP, Sakaki JR, Chun OK. Protective effects of polyphenols against endocrine disrupting chemicals. Food Sci Biotechnol. 2022 Jul 12;31(8):905-934. doi: 10.1007/s10068-022-01105-z. PMID: 35873371; PMCID: PMC9300791.}

^{Silva ABP, Carreiró F, Ramos F, Sanches-Silva A. The role of endocrine disruptors in female infertility. Mol Biol Rep. 2023 Aug;50(8):7069-7088. doi: 10.1007/s11033-023-08583-2. Epub 2023 Jul 4. PMID: 37402067; PMCID: PMC10374778.}

^{Solecki R, Kortenkamp A, Bergman Å, Chahoud I, Degen GH, Dietrich D, Greim H, Håkansson H, Hass U, Husoy T, Jacobs M, Jobling S, Mantovani A, Marx-Stoelting P, Piersma A, Ritz V, Slama R, Stahlmann R, van den Berg M, Zoeller RT, Boobis AR. Scientific principles for the identification of endocrine-disrupting chemicals: a consensus statement. Arch Toxicol. 2017 Feb;91(2):1001-1006. doi: 10.1007/s00204-016-1866-9. Epub 2016 Oct 6. PMID: 27714423; PMCID: PMC5306068.}