Στήριγμα, πρότυπο, φίλος - Ο ρόλος του πατέρα στην ανάπτυξη του παιδιού

Ο ρόλος του κάθε γονέα είναι διαφορετικός και απαραίτητος για την ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού, για αυτό η ενεργή παρουσία και των δύο γονέων στη ζωή του παιδιού είναι εξαιρετικά σημαντική.

Για πολλά χρόνια οι ειδικοί αγνοούσαν το ρόλο του πατέρα στην οικογένεια και στην ανάπτυξη του παιδιού θεωρώντας ότι η επίδρασή του έχει μικρότερη σημασία από εκείνη της μητέρας.

Πλέον, πληθώρα επιστημονικών ερευνών συνηγορεί στο ότι ο πατέρας, μέσω της αλληλεπίδρασής του με το παιδί και μέσω της εμπλοκής του στη ζωή του, διαδραματίζει ένα μοναδικό και κρίσιμο ρόλο στην ψυχική υγεία και στην προσωπικότητα του παιδιού σε όλα τα στάδια ανάπτυξής του.

Από πότε ξεκινά η σχέση πατέρα – παιδιού;

Η ψυχική διαδρομή προς τον πατρικό ρόλο διαφέρει από τη διαδρομή προς τον μητρικό ωστόσο - όπως και για τη μητέρα – η σχέση πατέρα – παιδιού ξεκινά πριν την γέννηση από την περίοδο της εγκυμοσύνης (Cardenas et al., 2021). Αυτό συμβαίνει μέσα από την υποστήριξη της μητέρας στις ιατρικές διαδικασίες και εξετάσεις αλλά και μέσω των φαντασιώσεων και των ονείρων για το μωρό που θα γεννηθεί και την μεταξύ τους σχέση. Ακόμα, κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης διαδραματίζονται και οι πρώτες στιγμές «γνωριμίας» πατέρα - εμβρύου πχ. αίσθηση πρώτης κίνησης, χάιδεμα κοιλιάς, ομιλία προς το έμβρυο.

Ποια η συμβολή του πατέρα όσο το παιδί είναι βρέφος και νήπιο;

Κατά τη βρεφική περίοδο είναι γεγονός ότι το μωρό χρειάζεται αμέριστη προσοχή και φροντίδα όλες τις ώρες της ημέρας. Ο πατέρας είναι παρών και συμμετέχει με τον δικό του τρόπο στη λήψη αποφάσεων όσον αφορά τον οικογενειακό προγραμματισμό καθώς και στη φροντίδα του βρέφους (πχ. νανούρισμα , αλλαγή πάνας, μπάνιο). Ακόμα μπορεί να δρα επιβοηθητικά και σε διαστάσεις που καλείται να φέρει εις πέρας η μητέρα πχ. αν έχει επιλεχθεί ο μητρικός θηλασμός. Τα παραπάνω στηρίζουν όχι μόνο την μητέρα αλλά ενισχύουν και την σχέση πατέρα – βρέφους.

Πώς επιδρά ο πατρικός ρόλος κατά την σχολική ηλικία και την εφηβεία;

Καθώς το παιδί μεγαλώνει και αλλάζει οι γονείς καλούνται να αλλάξουν και την σχέση τους μαζί του ψάχνοντας νέους τρόπους σύνδεσης και κάλυψης των αναδυόμενων συναισθηματικών αναγκών. Η ενεργή παρουσία κι ανταπόκριση στις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού από τον πατέρα κατά τη σχολική ηλικία μπορεί να δράσει «προστατευτικά» για τους έφηβους και τις έφηβες (Gold, Edin, & Nelson, 2020).
Δεδομένου ότι η σχολική ηλικία είναι μία περίοδος κατάκτησης σημαντικών οροσήμων και επιτευγμάτων είναι σημαντικό ο πατέρας να είναι δίπλα στα σημαντικά βήματα, όπως για παράδειγμα στον πρώτο αγώνα, στο σχολείο, σε μια παράσταση ή σε μια δραστηριότητα που είναι σημαντική για το παιδί.
Με τον όρο ενεργή παρουσία του πατέρα δεν εννοούμε μόνο το χρόνο που περνά παίζοντας και αλληλοεπιδρώντας με το παιδί αλλά και με το κατά πόσο εκφράζει στοργή και ανταποκρίνεται με ευαισθησία στις συναισθηματικές ανάγκες (Cabrera, 2019).

Όσον αφορά την εφηβεία αξίζει να επισημανθεί ότι είναι μία περίοδος που αφορά ολόκληρη την οικογένεια και όχι αποκλειστικά τον/την ίδιο/α τον/την έφηβο/η. Κάθε μέλος της οικογένειας -μητέρα, πατέρας, αδέλφια- με τον δικό του τρόπο συμβάλλει από διαφορετική θέση.

Κατά την εφηβεία, οι πατέρες που προσφέρουν υποστήριξη και αποδοχή βοηθούν τους εφήβους και τις έφηβες να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις αυτού του αναπτυξιακού σταδίου με υψηλότερη αίσθηση αυτοεκτίμησης (Rohner & Veneziano, 2001).

Για τους γονείς συνολικά και για τους πατέρες συγκεκριμένα έχει σημασία να προσπαθήσουν να κρατήσουν ανοιχτούς τους δίαυλους επικοινωνίας με το παιδί και να «αντέξουν» την απόσταση που ζητά προκειμένου να μπορέσει να διαφοροποιηθεί και να μεταβεί στην ενήλικη ζωή.

Έχει ιδιαίτερη σημασία το παιχνίδι πατέρα - παιδιού;

Στην βιβλιογραφία αναφέρεται πως οι πατεράδες έχουν την τάση να κάνουν σωματικά παιχνίδια, όπως το γαργαλητό, το κυνηγητό ή να κάνουν τα παιδιά βόλτες έχοντας τα ανεβασμένα στους ώμους τους κάτι που φαίνεται να βοηθά τα παιδιά να αποκτήσουν καλύτερο έλεγχο της συμπεριφοράς τους και των συναισθημάτων τους. Η συμβολή του «πατρικού παιχνιδιού» αναδεικνύεται και σε άλλους τομείς. Για παράδειγμα, όταν οι πατέρες ενθαρρύνουν τα νήπια να απαντήσουν σε ερωτήσεις με το «πως – που – πότε» τείνουν να ενισχύουν την γλωσσική ανάπτυξη (Rowe, Leech, & Cabrera, 2016).
Επιπλέον, όπως αναφέρεται και σε έρευνα του παιδαγωγικού τμήματος του Πανεπιστημίου του Cambridge σε συνεργασία με το Ίδρυμα LEGO τα παιδιά που επωφελούνται από παιχνίδια με τον πατέρα τους είναι λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν υπερδραστηριότητα, ή δυσκολίες που αφορούν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά. Επίσης, φαίνεται να μπορούν να ελέγχουν καλύτερα την επιθετικότητά τους και είναι λιγότερο πιθανό να ξεσπάσουν σε άλλα παιδιά, κατά τη διάρκεια διαφωνιών στο σχολείο.

Τι θα ήταν καλό να έχει υπόψιν του ένας πατέρας για την σχέση με το παιδί του;

• Την συμμετοχή του στις λειτουργίες της οικογένειας ως σύνολο πέρα από τη δυάδα πατέρα – παιδιού (Rohner & Veneziano, 2001).
• Ότι η συμβολή του - ακόμα και αν είναι διαφορετική - είναι εξίσου σημαντική με της μητέρας.
• Τον σεβασμό στα συναισθήματα του παιδιού και την ενίσχυση της εξωτερίκευσης τους.
• Την οικοδόμηση της δικής του σχέσης με το παιδί με έναν τρόπο που να έχει νόημα και αξία για τον ίδιο.
• Την σημασία του να ζητήσει βοήθεια αν δεν γνωρίζει κάτι ή αν οτιδήποτε τον απασχολεί.

Το άρθρο είναι από την επιστημονική ομάδα του Μαζί για το Παιδί

^{Γραμμή 115 25 & το Συμβουλευτικό Κέντρο του «Μαζί για το Παιδί»}

^{Το 2009 για πρώτη φορά η Συμβουλευτική Γραμμή 11525 του «Μαζί για το Παιδί» δέχτηκε την πρώτη τηλεφωνική κλήση. Έως σήμερα, συστηματικά και με συνέπεια, παρέχει δωρεάν συμβουλευτικές υπηρεσίες σε γονείς, έφηβους και εκπαιδευτικούς, στηρίζοντας χιλιάδες οικογένειες σε θέματα που αφορούν τα παιδιά από 0 έως 18 ετών σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.}

^{Η λειτουργία της Συμβουλευτικής Γραμμής 11525 του «Μαζί για το Παιδί» αναδεικνύεται ως ένα σημαντικό εργαλείο στον τομέα της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στη χώρα μας. Από το 2017 είναι μέλος του Διεθνούς Δικτύου Τηλεφωνικών Γραμμών για τη Στήριξη του Παιδιού (Child Helpline International) που έχει ως σκοπό την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών και νέων παγκοσμίως και αριθμεί 181 μέλη-τηλεφωνικές γραμμές για τη στήριξη του παιδιού σε 147 χώρες διεθνώς.}

^{Η Γραμμή 115 25 είναι στελεχωμένη από έμπειρη επιστημονική ομάδα και εκπαιδευμένους εθελοντές με συνεχή κλινική εποπτεία. Τηρείται το απόρρητο και όλες οι κλήσεις είναι επώνυμες, εμπιστευτικές και δεν ηχογραφούνται. Οι κλήσεις είναι δωρεάν από οποιοδήποτε πάροχο σταθερής/κινητής τηλεφωνίας.}

^{Οι ωφελούμενοι λαμβάνουν πολύπλευρη στήριξη καθώς οι υπηρεσίες της Γραμμής 11525 συνδυάζουν την τηλεφωνική με την δια ζώσης συμβουλευτική. Όσο αναφορά τις κλήσεις, το στοιχείο που διαφοροποιεί την προσφερόμενη υπηρεσία είναι πως οι ενδιαφερόμενοι έχουν τη δυνατότητα των 10 επαναληπτικών συμβουλευτικών κλήσεων διάρκειας 50 λεπτών με τον ίδιο σύμβουλο ψυχικής υγείας.}

^{Πέρα από τις τηλεφωνικές συνεδρίες, η Γραμμή 115 25 συμπληρώνεται από το Συμβουλευτικό Κέντρο, όπου προσφέρονται διαδικτυακά ή με φυσική παρουσία:}

^{• Ολοκληρωμένος κύκλος συμβουλευτικών συνεδριών
• Ομάδες στήριξης γονέων
• Ψυχο-εκπαιδευτικά σεμινάρια συγκεκριμένης θεματολογίας σε γονείς/ εκπαιδευτικούς /εφήβους
Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.mazigiatopaidi.gr ή επικοινωνήστε στο τηλέφωνο 115 25.
Ωράριο λειτουργίας και επικοινωνία
Η πανελλαδική «Γραμμή 115 25» του «Μαζί για το Παιδί» λειτουργεί, από Δευτέρα έως Παρασκευή 09:00-19:00. Στεγάζεται στην Αγίου Θωμά 14 στους Αμπελοκήπους.
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 11525, email: 11525@mazigiatopaidi.gr}