Πώς και από ποια ηλικία διδάσκουμε την συναισθηματική νοημοσύνη στο παιδί μας

Η συμμετοχή στην ζωή μας γεννά συναισθήματα που χρειάζεται να τα κατονομάζουμε ,να τα ερμηνεύουμε αλλά και να τα αποδεχόμαστε. Όλη αυτή η διεργασία ονομάζεται συναισθηματική νοημοσύνη.

Τι είναι συναισθηματική νοημοσύνη;

Είναι η νοητική ικανότητα του παιδιού και του ενήλικα να μπορεί να αναγνωρίζει τα συναισθήματα που βιώνει για τον εαυτό του, για τους ανθρώπους που σχετίζεται αλλά και γενικότερα για την κοινωνία που ζει. Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι ο συνδετικός συναισθηματικός κρίκος μεταξύ ατομικισμού, διαπροσωπικών σχέσεων και κοινωνίας. Το παιδί με ανεπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του σαν ξεχωριστό άτομο, σαν μέλος μιας σχέσης αλλά και σαν μέρος της κοινωνίας που ζει. Μπορεί να επηρεάζεται αλλά και να επηρεάζει. Ένα παιδί που δεν πετά σκουπίδια στο δρόμο, σέβεται την καθαριότητα στους δημόσιους χώρους το και κάνει γιατί έχει συναισθηματική νοημοσύνη. Έχει επίσης κατανοήσει ότι η διατήρηση ενός καθαρού χώρου αφορά ατομικά τον κάθε ένα από εμάς αλλά και όλους εμάς μαζί σαν κοινωνικό σύνολο.

Το χτίσιμο της συναισθηματικής νοημοσύνης ξεκινά από τον πρώτο χρόνο της ζωής. Η συναισθηματική νοημοσύνη κτίζεται. Δεν είναι μια έμφυτη ικανότητα που εξελίσσεται με την γέννηση μας αλλά την αποκτούμε μέσα από την διαπαιδαγώγηση που δεχόμαστε, αρχικά από την οικογένεια μας και μετέπειτα από το σχολείο.

Από τους τρεις μήνες, το βρέφος, αρχίζει να αντιλαμβάνεται τις εκφράσεις του προσώπου της μητέρας του και διακρίνει τη χαρά και την λύπη. Τα κατοπτρικά κύτταρα είναι υπεύθυνα και ενεργοποιούνται ώστε να αποκωδικοποιήσουν τις εκφράσεις και να τους αποδώσουν νόημα. Το βρέφος μπορεί να αντιληφθεί και να διαχωρίσει τις εκφράσεις του προσώπου ή ακόμα και τον τόνο της φωνής της μητέρας ή κάποιου άλλου ανθρώπου που το φροντίζει.

Στους 7 – 9 μήνες, το βρέφος, αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι κάποιες από τις ενέργειες του δεν είναι επιθυμητές, τα πρώτα «μη, όχι κακό» αρχίζουν να βάζουν όρια στο βρέφος, χωρίς όμως αυτό να έχει κατανοήσει το λόγο που το περιορίζουμε και του απαγορεύουμε μια δραστηριότητα. Μας τραβά τα μαλλιά, του ανοίγουμε το χεράκι και του λέμε «η μαμά πονά όταν τραβάς τα μαλλιά». Το συνδυάζουμε με την έκφραση του κλάματος «η μαμά θα κλαίει γιατί πονά που της τραβάς τα μαλλιά». Έτσι αρχίζει σιγά- σιγά να αντιλαμβάνεται ότι οι πράξει του μπορεί να προκαλούν συναισθήματα στους άλλους ανθρώπους γύρω του.

Καθώς το βρέφος μεγαλώνει και διεκδικεί όλο και περισσότερα πράγματα, ταυτόχρονα, θέλει να επιβάλει την θέληση του και τότε είναι η ώρα που εμείς σαν γονείς, χρειάζεται να του βάλουμε όρια. Αυτή είναι η κρίσιμη περίοδος όπου ταυτόχρονα με τα όρια εξηγούμε στο παιδί μας γιατί του απαγορεύουμε να κάνει αυτό που θέλει. Μιλάμε, εξηγούμε, παίρνουμε το παιδί μας αγκαλιά για να το καθησυχάσουμε, το κοιτάμε στα μάτια και του εξηγούμε γιατί του απαγορεύσαμε να κάνει αυτό που ζητά και θέλει.

Στην αρχή τα παιδιά, όταν τους απαγορεύεις ή τα περιορίσεις από κάτι που επιθυμούν, αντιδρούν με ξεσπάσματα θυμού, κλάματα και πολύ συχνά βρίσκονται εκτός έλεγχου. Τότε τα παίρνουμε αγκαλιά ή στεκόμαστε υπομονετικά δίπλα τους μέχρι να ολοκληρωθεί το ξέσπασμα του θυμού και να ηρεμήσει, ενώ ταυτόχρονα του επαναλαμβάνουμε γιατί δεν πρέπει να συνεχίσει να κάνει αυτό που κάνει. Όταν ηρεμίσουν τότε αρχίζει η εκπαίδευση στην συναισθηματική νοημοσύνη και τότε συζητάμε, όχι μόνο για την πράξη που έγινε αλλά και για τα συναισθήματα που ένιωσε «έκλαιγες γιατί ήθελες να παίξεις περισσότερο στην παιδική χαρά, στεναχωρήθηκες και ήθελες περισσότερο παιχνίδι». Δίνουμε την ευκαιρία στο παιδί να μας μιλήσει για τα συναισθήματα του. Ένας άλλος τρόπος είναι όταν το παιδί μας είναι αυτόπτης μάρτυρας ενός γεγονότος να το ρωτήσουμε πρώτα «γιατί αυτό το παιδάκι κλαίει και φωνάζει» και στην συνέχεια να του εξηγήσουμε και εμείς γιατί έγινε αυτό που είδε, πχ το παιδάκι έκλαιγε γιατί η μαμά του είπε ότι πρέπει να την κρατά από το χέρι όταν είναι στο δρόμο.

Όσο το παιδί μας μεγαλώνει, του εξηγούμε ότι κάθε πράξη και κάθε γεγονός έχει και ένα συναίσθημα. Μιλάμε λοιπόν με το παιδί μας, όχι μόνο για το γεγονός, αλλά και το συναίσθημα «ο παππούς θα κοιμηθεί στο νοσοκομείο γιατί πονά η κοιλιά του». Εξηγούμε χωρίς όμως να το φορτίζουμε έντονα. Του εξηγούμε μια καταστροφή που μπορεί να είδε στην τηλεόραση, τι έγινε, πως νιώθουν αυτοί οι άνθρωποι, τι θα γίνει στο μέλλον και δίνουμε ένα αισιόδοξο μήνυμα. Πολλοί γονείς αποφεύγουν να μιλήσουν για δυσάρεστα γεγονότα στα παιδιά τους προσπαθώντας να τα προστατευόσουν και αυτό είναι λάθος. Το παιδί πρέπει να γνωρίζει, ανάλογα με την ηλικία του, όλες τις καταστάσεις τις ζωής, ευχάριστες και δυσάρεστες. Με αυτό τον τρόπο θα αρχίσει και εκείνο να εκφράζει τα συναισθήματα, τις απορίες για σημαντικά ερωτήματα, με τρόπο λειτουργικό «γιατί αρρωσταίνουν οι άνθρωποι» αλλά και ουσιαστικό

Σε ποιούς τομείς βοηθά το παιδί μας η συναισθηματική νοημοσύνη

Το βασικότερο πλεονέκτημα της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι ότι μαθαίνει στο παιδί να αναγνωρίζει τα συναισθήματα του και να τα κατονομάζει.
• Η αναγνώριση των συναισθημάτων του, το βοηθά, να τα ελέγχει καλύτερα παρά να αντιδρά παρορμητικά. Συνήθως σκέπτεται με τι τρόπο θα αντιδράσει και τι επιλογές έχει στην διάθεση του
• Αναγνωρίζει τα συναισθήματα των άλλων και σταδιακά, ανάλογα με την ηλικία, μπορεί να μπει στην θέση του άλλου και έτσι η σκέψη του γίνεται πιο ώριμη
• Μαθαίνει να διαχειρίζεται πιο σωστά τις αμοιβαίες σχέσεις, βρίσκει λύσεις, κάνει υποχωρήσεις και μειώνονται οι εγωκεντρικές και επιτακτικές συμπεριφορές που είναι πολύ συχνές στα παιδιά
• Τέλος, το παιδί αρχίζει να δημιουργεί κίνητρα για τον εαυτό του. Μπορεί να έχει όραμα για το μέλλον όπως «θέλω να γίνω καλός ποδοσφαιριστής» ή «θέλω να είμαι καλός μαθητής», βάζοντας το ίδιο τους στόχους, αυτοελέγχοντας την επίδοση του.

Πως η συναισθηματική νοημοσύνη βελτιώνει την αυτοεκτίμηση
Τα παιδιά με ανεπτυγμένη τη συναισθηματική νοημοσύνη έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση και μπορούν να διαχειριστούν, τόσο τα προσωπικά τους προβλήματα, όσο και τα προβλήματα με τους άλλους, πολύ αποτελεσματικά, χωρίς ιδιαίτερο άγχος.

Πως μπορεί ο γονέας να επηρεάσει και να βελτιώσει την συναισθηματική νοημοσύνη στο παιδί του;
Ο κάθε γονέας μπορεί να ενισχύσει την συναισθηματική νοημοσύνη του παιδιού του, ενθαρρύνοντας το να εκφράζει τα συναισθήματα του, βοηθώντας το να γίνει ανεξάρτητο και δίνοντας αποτελεσματικούς τρόπους επίλυσης των θεμάτων που τα απασχολούν. Οι γονείς μπορούμε να γίνουμε οι ίδιοι ένα πρότυπο συμπεριφοράς για το παιδί μας δίνοντας έμφαση στην ηρεμία, ψυχραιμία αλλά και αισιοδοξία.

Η συμβουλή του Ειδικού
Παιδιά που είναι μοναχοπαίδια και παιδιά που αποκτήθηκαν με δυσκολία, είναι πιο επιρρεπή στο να παρουσιάσουν έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις, επιθετική συμπεριφορά, ανταγωνιστικότητα, αντιδραστικότητα, αυθάδεια και γενικά προκλητική συμπεριφορά. Η εκπαίδευση των γονέων σε τεχνικές συναισθηματικής νοημοσύνης θα μπορούσε να περιορίσει όλες αυτές τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές.