Η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (Autistic Spectrum Disorders - ASDs) αποτελεί μια σύνθετη αναπτυξιακή και νευρολογική πάθηση που εμφανίζεται συνήθως κατά τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής ενός παιδιού. Επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου ιδιαίτερα, τους τομείς της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και των επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Τα συμπτώματα που κινούν την υποψία ύπαρξης ASD περιλαμβάνουν την καθυστερημένη ομιλία, την έλλειψη ενδιαφέροντος για παιχνίδι με άλλα παιδιά, τη μη επιθυμία να αγκαλιάζονται καθώς επίσης, τη προβληματική οπτική επαφή. Η αιτία εμφάνισης ASD δεν είναι απόλυτα γνωστή ωστόσο, πιστεύεται ότι ρόλο παίζει τόσο η γενετική όσο και το περιβάλλον.
Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) εκτιμά ότι, 1 στα 44 παιδιά στην Αμερική έχει ταυτοποιηθεί με ASD ενώ, φαίνεται τα αγόρια είναι πιο πιθανό να διαγνωστούν με αυτισμό σε σχέση τα κορίτσια.
Τα άτομα με ASD επαναλαμβάνουν συχνά συμπεριφορές ή έχουν στενά, περιορισμένα ενδιαφέροντα. Αυτοί οι τύποι συμπεριφοράς μπορούν να επηρεάσουν και τις διατροφικές τους συνήθειες όπως και την επιλογή τροφίμων γεγονός, που μπορεί να οδηγήσει σε πιθανά προβλήματα στην υγεία και κατ επέκταση την ανάπτυξη τους.
Η περιορισμένη επιλογή φαγητού ή έντονη αντιπάθεια για κάποια τρόφιμα λόγω της υπερευαισθησίας στη γεύση, την οσμή - μυρωδιά, το χρώμα αλλά και την υφή των τροφίμων μπορούν, να περιορίσουν ή και να αποκλείσουν εντελώς ορισμένα τρόφιμα, ακόμη και ολόκληρες ομάδες τροφίμων. Οι αντιπάθεια μπορεί να περιλαμβάνει τρόφιμα με έντονη γεύση, φρούτα και λαχανικά ή ορισμένες υφές, όπως ολισθηρές ή μαλακές τροφές.
Τα παιδιά με αυτισμό λόγω του ότι δυσκολεύονται να επικεντρωθούν σε μια εργασία για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορούν επίσης, να μην είναι σε θέση να ολοκληρώσουν ένα γεύμα με αποτέλεσμα, να μην τρώνε επαρκείς ποσότητες φαγητού.
Οι περιορισμένες επιλογές τροφίμων ενός παιδιού με ASD, τα χαμηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας ή η φαρμακευτική αγωγή που ενδεχομένως να ακολουθεί, οδηγούν συνήθως στην εμφάνιση δυσκοιλιότητας. Αυτό, μπορεί να αντιμετωπιστεί αυξάνοντας σταδιακά τις πηγές των διαιτητικών ινών, όπως τα δημητριακά, τα φρούτα και τα λαχανικά, μαζί με την κατανάλωση υγρών - νερού και την τακτική σωματική δραστηριότητα.
Ορισμένα διεγερτικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται στον αυτισμό μπορούν να μειώσουν την όρεξη. Οι φαρμακευτικές αυτές αλληλεπιδράσεις ενδεχομένως μειώνουν την ποσότητα φαγητού που καταναλώνει ένα παιδί με ASD γεγονός, που μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του. Άλλα φάρμακα μπορεί να αυξήσουν την όρεξη ή να επηρεάσουν την απορρόφηση ορισμένων βιταμινών και μετάλλων. Όπως κι αν έχει η σωστή ενημέρωση για την αποφυγή πιθανών παρενεργειών θα πρέπει να αποτελεί βασική αρχή.
Για τα παιδιά με ASD, ένα θρεπτικό και ισορροπημένο διατροφικό πρόγραμμα μπορεί να κάνει τη διαφορά στην ικανότητά τους να μάθουν, πώς να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους και πώς να επεξεργάζονται τις πληροφορίες. Επειδή λοιπόν, τα παιδιά με ASD συχνά αποφεύγουν ορισμένα τρόφιμα ή έχουν περιορισμούς στο τι τρώνε καθώς και, δυσκολία να κάθονται κατά τη διάρκεια των γευμάτων, μπορεί να μην λαμβάνουν όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται.
Πώς μπορεί κάποιος να αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση;
- Να είστε προετοιμασμένοι για επιλεκτικότητα
Η ευαισθησία του παιδιού τους στις γεύσεις, τα χρώματα, τις μυρωδιές και τις υφές είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια για ένα ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής. Ένας εύκολος τρόπος προσέγγισης αισθητηριακών ζητημάτων είναι να τα αντιμετωπίσετε έξω από την κουζίνα. Βάλτε το παιδί σας να επισκεφτεί το σούπερ μάρκετ μαζί σας για να διαλέξει ένα νέο τρόφιμο. Όταν επιστρέψετε στο σπίτι, ερευνήστε το μαζί και στη συνέχεια, αποφασίστε μαζί πώς να το προετοιμάσετε. Όταν τελειώσετε, μην ανησυχήσετε αν το παιδί σας δεν θέλει να το φάει. Η απλή και μόνο επαφή με τα νέα τρόφιμα χωρίς πίεση και με θετικό τρόπο μπορεί τελικά να βοηθήσει το παιδί σας να γίνει πιο ευέλικτο στο να τρώει.
- Κάντε τα γεύματα ρουτίνα
Για ένα παιδί με ASD θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν ότι, μια πολυάσχολη κουζίνα με έντονα φώτα ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο είναι τακτοποιημένα τα έπιπλα αποτελούν πιθανούς στρεσογόνους παράγοντες. Το να κάνετε τα γεύματα όσο το δυνατόν πιο προβλέψιμα και μέρος μιας ρουτίνας μπορεί να βοηθήσει. Το να σερβίρετε γεύματα την ίδια ώρα κάθε μέρα αποτελεί έναν από τους απλούστερους τρόπους μείωσης του άγχους. Επιπλέον, σκεφτείτε ποια άλλη κίνηση θα μπορούσατε να κάνετε ώστε τα γεύματα να γίνουν πιο ΄΄εύκολα΄΄και διαχειρίσημα. Εάν π.χ. το παιδί σας είναι ευαίσθητο στα φώτα, δοκιμάστε να τα χαμηλώσετε ή να χρησιμοποιήσετε άλλες λάμπες ή φως κεριών. Αφήστε το παιδί σας να διαλέξει ένα αγαπημένο φαγητό για να το συμπεριλάβει σε κάθε γεύμα στο αγαπημένο του κάθισμα στο τραπέζι. Συχνά, τα παιδιά που πάσχουν από ASD, ανταποκρίνονται καλύτερα σε οπτικές πληροφορίες (όπως π.χ. σύμβολα, φωτογραφίες, σχεδία) από ότι στις προφορικές.
- Αναζητήστε Οδηγίες για Ειδικές Διατροφές
Ενδεχομένως, να έχετε ακούσει ότι μια δίαιτα χωρίς γλουτένη ή καζεΐνη μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα της ASD. Η γλουτένη είναι ένα είδος πρωτεΐνης που βρίσκεται στο σιτάρι, τη σίκαλη και το κριθάρι. Η καζεΐνη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο γάλα. Οι υποστηρικτές της δίαιτας πιστεύουν ότι τα άτομα με ASD έχουν ένα «διαρρέον έντερο» ή έντερο, το οποίο επιτρέπει σε μέρη της γλουτένης και της καζεΐνης να εισχωρήσουν στην κυκλοφορία του αίματος και να επηρεάσουν έτσι τον εγκέφαλο και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Η πεποίθηση είναι ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυτισμό ή να μεγεθύνει τα συμπτώματά του.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν τεκμηριωμένες επιστημονικές μελέτες που να υποστηρίζουν και να αποδεικνύουν αυτή την αναφορά κι επομένως η χρήση αυτών των διαιτών δεν μπορεί να υποστηριχθεί επιστημονικά.
- Ιχθυέλαια και άλλα συμπληρώματα πλούσια σε ω-3
Γνωρίζουμε ότι, τα ω-3 λιπαρά παίζουν σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση των κυτταρικών μεμβρανών των εγκεφαλικών νευρικών κυττάρων και στη βελτίωση ορισμένων εγκεφαλικών λειτουργιών. Παρότι, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι τα συμπληρώματα με ω-3 βελτιώνουν κάποιες διαταραχές ανάπτυξης του νευρικού συστήματος όπως οι μαθησιακές δυσκολίες, οι δυσκολίες αντίληψης, οι δυσκολίες στην ανάπτυξη της συνεργασίας, μη ειδικές του ASD, δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία ερευνών που να αποδεικνύουν ότι η μακροχρόνια λήψη ιχθυελαίων διατηρεί αυτές τις αλλαγές.
- Υψηλές δόσεις βιταμίνης Β6 και μαγνησίου
Επειδή τα άτομα με ASD εμφανίζουν προβλήματα στο μεταβολισμό της βιταμίνης Β6, έχουν και την ανάγκη πρόσληψης υψηλότερων δόσεων αυτής για να τη διατηρήσουν σε επαρκή επίπεδα. Υπάρχουν, λοιπόν, κάποιες ενδείξεις πως υψηλές δόσεις βιταμίνης Β6 και μαγνησίου, ενδεχομένως να βελτιώνουν τη συμπεριφορά αυτών των ατόμων. Ωστόσο, τα στοιχεία δεν είναι επαρκή ώστε να μπορεί να δοθεί οριστική απάντηση.
- Αποκλεισμός φαινολικών συστατικών και τροφών με υψηλές συγκεντρώσεις σαλικυλικών
Και σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει τεκμηριωμένη απόδειξη ότι, αποφεύγοντας τροφές όπως τα τυριά, η σοκολάτα, η ντομάτα, τα πορτοκάλια, οι μπανάνες, τα εκχυλίσματα μαγιάς, κάποιες χρωστικές και ορισμένα λαχανικά, βελτιώνονται τα συμπτώματα.
- Αποκλεισμός πρόσθετων τροφίμων
Τα άτομα που πάσχουν από ASD παρουσιάζουν δυσανεξία σε διάφορα πρόσθετα τροφίμων τα οποία, φαινεται να επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους. Σε αυτά, περιλαμβάνονται κυρίως το αρωματικό προσθετικό monosodium glutamate (MSG, E621), το γλυκαντικό ασπαρτάμη (Ε951), χρωστικές (Ε100, Ε199), διογκωτικά, βενζοικα συντηρητικά (210-219) και η καφεΐνη. Όλες όμως αυτές οι ουσίες ελέγχονται αυστηρά από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς για την ασφάλεια τους.
- Διατροφή χωρίς ζυμωγόνες ουσίες
Παρότι, υπάρχει η θεωρία ότι η κατανάλωση τροφών χωρίς ζυμωγόνες ουσίες και ζάχαρη μειώνει τις ζυμώσεις στο έντερο με αποτέλεσμα να υποχωρούν οι ενοχλήσεις και η δυσανεξία που εμφανίζουν πολλά άτομα με ASD, δεν υπάρχει καμία επιστημονικά τεκμηριωμένη ένδειξη ότι, αποφεύγοντας τη ζάχαρη και τις ουσίες που προκαλούν ζυμώσεις βοηθιούνται πραγματικά οι ασθενείς με ASD.
Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς επιπλέον
Η αλλαγή των διαιτητικών συνηθειών πιστεύεται, πολλές φορές, από αρκετούς ότι αποτελεί τον πιο ασφαλή τρόπο αντιμετώπισης των συμπτωμάτων της ASD σε σύγκριση με τη χρήση της φαρμακευτικής αγωγής. Θα πρέπει να γνωρίζετε πως ο αποκλεισμός τροφών ή και ομάδων τροφίμων μπορεί, να προκαλέσει διατροφικές ελλείψεις, απώλεια βάρους και διαταραχή στην ανάπτυξη των παιδιών. Όσο περισσότερες τροφές αποκλείονται τόσο, αυξάνει ο κίνδυνος υιοθέτησης μιας ανεπαρκούς διατροφής. Η λήψη υψηλών δόσεων βιταμινών και ιχνοστοιχείων μπορεί να αποδειχθεί, αρκετές φορές, επιβλαβής. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα επίπεδα της βιταμίνης Β6 βρίσκονται πάνω από τα επιτρεπτά όρια ασφαλείας αυξάνοντας, τον κίνδυνο τοξικότητας.
Λάβετε, λοιπόν, υπόψη ότι οι περιοριστικές δίαιτες, μέσω του αποκλεισμού τροφών ή και ομάδων τροφίμων απαιτούν προσεκτικό σχεδιασμό για να βεβαιωθείτε ότι οι διατροφικές ανάγκες του παιδιού σας ικανοποιούνται. Ακόμη και η λήψη συμπληρωμάτων θα πρέπει να γίνεται έπειτα από σωστή ενημέρωση. Συμβουλευτείτε επομένως, έναν πτυχιούχο διαιτολόγο πριν κάνετε οποιεσδήποτε δραστική αλλαγή στο πρόγραμμα γευμάτων του παιδιού σας καθώς, μπορεί να υπάρξουν παρενέργειες και πιθανές ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά. Ακόμη, για οποιαδήποτε αλλαγή της θεραπευτικής αγωγής, να συμβουλευτείτε το γιατρό σας.
Δρ. Τόνια Καραγιάννη
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, M.Sc.
Διδάκτορας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Διαιτολογικό Γραφείο
a: Σπ. Σπυρίδη 3, Βόλος
p: +30 2421303674 m: +30 6947827831
e-mail: toniakaragianni@gmail.com
Web: www.toniakaragianni.gr
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
www.eatright.org
www.bda.uk.com Autism and Diet
www.autismspeaks.org
