Ρήξη μήτρας στην εγκυμοσύνη: Αίτια, διάγνωση και συνέπειες

Το μωρό μέσα στη μήτρα είναι ένας ραγδαία αναπτυσσόμενος οργανισμός. Για τις μεταβολικές του ανάγκες εξαρτάται πλήρως από τη μητέρα. Δια του πλακούντα και των αγγείων του ομφάλιου λώρου ο οργανισμός της μητέρας παρέχει στο μωρό τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Δια της αντίστροφης οδού απομακρύνονται από τον οργανισμό του μωρού τα «άχρηστα» προϊόντα του μεταβολισμού του, τα οποία μεταφέρονται στον οργανισμό της μητέρας, από όπου και απεκκρίνονται («αποβάλλονται») στο περιβάλλον.

Το μωρό μεγαλώνει προστατευμένο εντός της ενδομητρικής κοιλότητας, έως ότου ο οργανισμός του ετοιμαστεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ζωής στον «έξω κόσμο».

Υπό μίαν έννοια θα μπορούσε κάποιος να «παρομοιάσει» τη μήτρα με έναν ασκό με πολύ παχύ τοίχωμα. Μέσα στον ασκό αυτό μεγαλώνει το μωρό. Το τοίχωμα του ασκού αυτού αποτελείται κατά το μείζον μέρος του από μυ, ο οποίος ονομάζεται μυομήτριο (βλ εικόνα).

Ο μυς αυτός είναι, που κατά τον τοκετό συσπάται («σφίγγει» δηλαδή) ρυθμικά και τοιουτοτρόπως εμφανίζονται οι λεγόμενες ωδίνες, δια των οποίων επιτυγχάνεται η έξοδος του μωρού από τον τράχηλο.

Τι ονομάζουμε ρήξη μήτρας και πόσο συχνή είναι;

Με τον όρο ρήξη μήτρας αναφερόμαστε στη ρήξη (το «σπάσιμο») του μυομητρίου, η οποία συμβαίνει κατά τη διάρκεια της κύησης ή του τοκετού.

Η ρήξη εγκυμόνου μήτρας συμβαίνει σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία με συχνότητα μεταξύ του 1 στις 2500 και 1 στις 7000 τοκετούς (Togioka & Tonismae, 2023; Abdulmane και συνεργάτες, 2023). Η συχνότητα αυτή μετράται επί του αριθμού των τοκετών, διότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων η ρήξη λαμβάνει χώρα, όταν η μήτρα έχει αρχίσει να συσπάται εν όψει του τοκετού.

Είναι δυνατόν η μήτρα να ραγεί εκτός τοκετού;

Η σημαντικότερη αιτία ρήξης της μήτρας εκτός τοκετού είναι ο λεγόμενος αμβλύς τραυματισμός της μήτρας. Πρόκειται για τραυματισμό, που προκαλείται από πλήξη (χτύπημα) της εγκυμόνου μήτρας. Συνήθως αμβλείς τραυματισμοί της μήτρας συμβαίνουν μετά από ένα οδικό ατύχημα είτε με αυτοκίνητο, είτε με δίτροχο όχημα (μηχανή ή ποδήλατο) (Togioka & Tonismae, 2023).

Άλλη περίπτωση, που συνδέεται με υψηλές πιθανότητες πρόκλησης ρήξης της μήτρας, είναι η απόπειρα πραγματοποίησης «εξωτερικού μετασχηματισμού». Με τον όρο αυτόν αναφερόμαστε στην απόπειρα εκ μέρους του μαιευτήρα με εξωτερικούς χειρισμούς να «γυρίσει» το μωρό, που είναι ισχιακό («κατεβαίνει με τα πόδια») ή εγκάρσιο («είναι ξαπλωμένο, όταν η μητέρα είναι όρθια»), σε κεφαλικό («κατεβαίνει με το κεφάλι»), προκειμένου να αυξήσει τις πιθανότητες για φυσιολογικό τοκετό (Togioka & Tonismae, 2023).

Ποιοι είναι οι παράγοντες, που αυξάνουν τις πιθανότητες ρήξης της μήτρας κατά τον τοκετό;

Όλα τα διαθέσιμα στοιχεία καταδεικνύουν, πως ο κατ’ ουσίαν μόνος παράγων, η παρουσία του οποίου συσχετίζεται απολύτως με αύξηση των πιθανοτήτων ρήξης της μήτρας κατά τον τοκετό είναι η απόπειρα φυσιολογικού τοκετού σε γυναίκα, που προηγουμένως έχει υποβληθεί σε καισαρική τομή. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή με το αγγλικό αρκτικόλεξο VBAC (Vaginal Birth After Cesarean – Κολπικός Τοκετός Μετά από Καισαρική), ενώ ενίοτε περιγράφεται και ως TOLAC (Trial Of Labor After Cesarean – Απόπειρα Τοκετού Μετά από Καισαρική) (Dimitrova και συνεργάτες, 2022; Togioka & Tonismae, 2023; Abdulmane και συνεργάτες, 2023).

Ενδεικτικά αναφέρουμε, ότι η πιθανότητα ρήξης μήτρας, όταν η μήτρα δεν έχει υποστεί χειρουργική επέμβαση κυμαίνεται μεταξύ του 1 στους 10.000 και του 1 στις 25.000 τοκετούς. Μάλιστα τέτοιου είδους περιστατικά καταγράφονται συνήθως σε χώρες, όπου το επίπεδο της παρεχομένης υγείας είναι χαμηλό. Αντίθετα, η πιθανότητα ρήξης της μήτρας, αν η γυναίκα έχει υποβληθεί σε μία καισαρική τομή, ανέρχεται στο (εξαιρετικά υψηλότερο) 1%, ενώ, αν αυτή έχει υποβληθεί σε περισσότερες καισαρικές τομές, τότε αγγίζει το 3,9% (Togioka & Tonismae, 2023).

Ίσως να προσέξατε, πως στην ανωτέρω παράγραφο αναφερθήκαμε στην πιθανότητα ρήξης μήτρας, «όταν η μήτρα δεν έχει υποστεί χειρουργική επέμβαση». Η μήτρα δεν υπόκειται σε χειρουργική επέμβαση μόνον κατά την καισαρική τομή, αλλά και στα πλαίσια αφαίρεσης των ινομυωμάτων (ινομυωματεκτομή). Η πιθανότητα ρήξης της μήτρας μετά από τέτοιου είδους επέμβαση είναι παραπλήσια με αυτήν, που έχει καταγραφεί μετά από καισαρική τομή και υπολογίζεται στο 1%. Επομένως, η έγκυος, που έχει υποβληθεί στο παρελθόν σε ινομυωματεκτομή, θα πρέπει να είναι ενήμερη για το ενδεχόμενο χρείας καισαρικής τομής (Odejinmi και συνεργάτες, 2020) (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7363247/).

Άλλοι παράγοντες, που σε σπάνιες περιπτώσεις έχουν συσχετισθεί με το ενδεχόμενο ρήξης της εγκυμόνου μήτρας είναι (Togioka & Tonismae, 2023):

• γενετικές ανωμαλίες (Σύνδρομο Ehlers-Danlos)
• παρατεταμένη πρόκληση τοκετού
• υπερέκταση του τοιχώματος της μήτρας (π.χ. πολύδυμη κύηση, παρουσία ευμεγεθών ινομυωμάτων)

Ποιες είναι οι συνέπειες της ρήξης μήτρας;

Η ρήξη μήτρας είναι μεν μία μάλλον σπάνια επιπλοκή του τοκετού, αλλά είναι εξαιρετικά δραματική. Οι συνέπειες της είναι (Abdulmane και συνεργάτες, 2023):

• σοβαρή αιμορραγία, η οποία, αν δεν ελεγχθεί έγκαιρα και αποτελεσματικά, δεν αποκλείεται να θέσει σε σοβαρότατο κίνδυνο την υγεία της γυναίκας και σε μερικές περιπτώσεις οδηγεί σε υστερεκτομή
• εμβρυϊκή δυσχέρεια
• εμβρυϊκός θάνατος

Η περίπτωση εμβρυϊκού θανάτου μάλιστα φθάνει τουλάχιστον το 50% των περιπτώσεων (Dimitrova και συνεργάτες, 2022).

Πώς γίνεται η διάγνωση της ρήξης της μήτρας κατά τον τοκετό;

Η διάγνωση της ρήξης μήτρας κατά τον τοκετό είναι ιδιαίτερα δυσχερής, με το χαρακτηριστικότερο σημείο να είναι η καταγραφή μη καθησυχαστικού εμβρυϊκού καρδιακού ρυθμού στο καρδιοτοκογράφημα κατά τον τοκετό στο 66,6% των περιπτώσεων (Abdulmane και συνεργάτες, 2023).

Άλλα σημεία, που ενδέχεται να εκδηλωθούν κατά τον τοκετό, τα οποία δεν αποκλείεται να σχετίζονται με ρήξη μήτρας είναι (Togioka & Tonismae, 2023):

• έντονο κοιλιακό άλγος
• κολπική αιμόρροια
• διαταραχές της ρυθμικότητας και της έντασης των συσπάσεων της μήτρας, όπως καταγράφονται στο καρδιοτοκογράφημα

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Abdulmane MM, Sheikhali OM, Alhowaidi RM, Qazi A, Ghazi K. Diagnosis and Management of Uterine Rupture in the Third Trimester of Pregnancy: A Case Series and Literature Review. Cureus. 2023 Jun 2;15(6):e39861. doi: 10.7759/cureus.39861. PMID: 37404397; PMCID: PMC10315010.}

^{Dimitrova D, Kästner AL, Kästner AN, Paping A, Henrich W, Braun T. Risk factors and outcomes associated with type of uterine rupture. Arch Gynecol Obstet. 2022 Dec;306(6):1967-1977. doi: 10.1007/s00404-022-06452-0. Epub 2022 Mar 14. PMID: 35284959; PMCID: PMC9633527.}

^{Odejinmi F, Strong S, Sideris M, Mallick R. Caesarean section in women following an abdominal myomectomy: a choice or a need? Facts Views Vis Obgyn. 2020 May 7;12(1):57-60. PMID: 32696025; PMCID: PMC7363247.}

^{Togioka BM, Tonismae T. Uterine Rupture. [Updated 2023 Jul 29]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559209/}