Γιατί οι έφηβοι αμφισβητούν τα πάντα-Οι πηγές της εφηβικής επανάστασης

Και είναι ιδιαίτερα δύσκολο και προκλητικό για τους γονείς όταν έρχονται αντιμέτωποι με εφήβους που αμφισβητούν και επαναστατούν ενάντια σε διάφορες αξίες και κατεστημένα.

Όπως γράφει στο www.efiveia.gr η ψυχολόγος Χριστίνα Πολυδώρου πολλοί γονείς ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο ταπεινωτικό για εκείνους από το γεγονός ότι τα παιδιά τους εναντιώνονται και αντιδρούν στις αρχές τους. Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσουμε να δώσουμε κάποιες εξηγήσεις και κατευθύνσεις που ελπίζουμε να βοηθήσουν τους γονείς που βρίσκονται σε θέση που πρέπει να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν εφήβους που επαναστατούν.

Η εφηβεία είναι η «ετικέτα» που βάζουμε στην περίοδο κατά την οποία το άτομο περνά από το στάδιο της ήβης προς την ωριμότητα. Σηματοδοτεί το στάδιο της ζωής κατά το οποίο το νέο άτομο μεταβαίνει από την παιδικότητα στην ενήλικη ζωή, από την εξάρτηση από τους γονείς προς την ανεξαρτησία του ενήλικα. Γίνεται κατανοητό, λοιπόν, ότι πρόκειται για μια περίοδο μεγάλων αλλαγών, όχι μόνο σε σωματικό επίπεδο, αλλά και συναισθηματικό, νοητικό, πνευματικό και κοινωνικό. Είναι η περίοδος κατά την οποία οι έφηβοι διερωτούνται «Ποιος είμαι;», « Σε τι πιστεύω;», «Ποια είναι η δική μου άποψη και θέση στον κόσμο;». Με αυτόν τον τρόπο ψάχνουν και διαμορφώνουν τελικά την ενήλικη ταυτότητά τους.

Η εφηβεία είναι επίσης ο χρόνος κατά τον οποία δημιουργείται συνήθως ένταση μεταξύ των εφήβων και των γονέων τους. Οι γονείς δεν είναι πια αλάνθαστοι και πέρα από κάθε αμφισβήτηση στα μάτια των παιδιών τους. Οι ατέλειές τους γίνονται πια ορατές και πολλές φορές διογκωμένες στα μάτια των εφήβων. Οι αξίες και οι απόψεις των συνομήλικων φαντάζουν πολύ πιο δελεαστικές από αυτές των γονέων και η αποδοχή από τους φίλους είναι πολύ πιο σημαντική από την αποδοχή των γονιών.

Δεν είναι σπάνιο στο κυνήγι της ταυτότητας και της ανεξαρτησίας οι έφηβοι να απορρίπτουν κάποιες από τις αξίες που θεωρούσαν δεδομένες και προέρχονται από την οικογένεια, την εκκλησία ή την κοινωνία γενικότερα. Και μέχρι ένα σημείο κάτι τέτοιο είναι απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο. Οι νέοι άνθρωποι έχουν ανάγκη να διαμορφώνουν τις δικές τους πεποιθήσεις για τη ζωή. Και μέρος της διαδικασίας για να το πετύχουν αποτελεί η αμφισβήτηση των αρχών που τους έχουν δοθεί ως δεδομένες. Κάποιοι έφηβοι το κάνουν αυτό πιο φανερά, ενώ άλλοι συγκεκαλυμμένα. Άλλων εφήβων η αμφισβήτηση γίνεται σε περιορισμένη εμβέλεια, δηλαδή επαναστατούν μέσω των ρούχων, της εμφάνισης, της μουσικής που ακούν ή στον τρόπο που διακοσμούν το δωμάτιό τους. Άλλοι μπορεί να δείχνουν παντελή έλλειψη σεβασμού προς όλες τις ηθικές και πνευματικές αρχές της οικογένειάς, της εκκλησίας ή της κοινωνίας με τα οποία μεγάλωσαν. Γονείς που δεν επιτρέπουν την ατομικότητα των εφήβων στην περιορισμένης εμβέλειας «επανάσταση» (όπως στα ρούχα και την εμφάνιση), μπορεί να κληθούν να αντιμετωπίσουν την αμφισβήτηση των έφηβων παιδιών τους σε πιο σημαντικά θέματα.

Αν είστε από τους γονείς που έχουν να αντιμετωπίσουν την «επανάσταση» των παιδιών τους, δεν πρέπει να νιώθετε μόνοι! Και μάλλον αυτή η συνειδητοποίηση είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για να αντιμετωπίσετε τους εφήβους που αντιτίθενται στις αρχές σας.

Οι πηγές της εφηβικής επανάστασης

Πολλοί γονείς αναρωτιούνται αν ο έφηβος που ζει μαζί τους έιναι το ίδιο παιδί που μεγάλωναν, περνούσαν χρόνο μαζί και έπαιζαν λίγα χρόνια νωρίτερα. Και είναι φυσικό να αναρωτιούνται «Γιατί;», «Γιατί συμβαίνει αυτό», «Γιατί συμβαίνει σε εμάς;». Πολλοί γονείς μάλιστα ρωτούν: «Τι κάναμε λάθος;», «Τι θα μπορούσαμε να έχουμε κάνει για να το αποτρέψουμε;» Αυτές οι ερωτήσεις εν είναι μόνο οδυνηρές, αλλά είναι και δύσκολο να απαντηθούν. Είναι σημαντικό να μην βγάζετε απλοϊκά και γρήγορα συμπεράσματα όταν προσπαθείτε να δώσετε απαντήσεις στον εαυτό σας.

Το πιο πιθανό είναι ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένας λόγος γιατί ένας έφηβος μπαίνει στη διαδικασία να αμφισβητήσει και μάλιστα με επαναστατικό τρόπο. Είναι στη φύση των εφήβων να αναζητούν την ταυτότητα και την ανεξαρτησία τους. Η ισχυρογνωμοσύνη στην ιδιοσυγκρασία ενός νέου θα μπορούσε να είναι μια πολύ καλή εξήγηση. Μια έρευνα που διενεργήθηκε από τον Dr. James Dobson κατέληξε στο ότι σχεδόν τα ¾ των παιδιών που γεννήθηκαν με ισχυρή ιδιοσυγκρασία έκαναν την επανάστασή τους με κάποιο τρόπο κατά την εφηβική ηλικία. Υπάρχουν, ωστόσο, πολλοί άλλοι λόγοι για τους οποίους ένας έφηβος μπαίνει στη διαδικασία να αμφισβητεί τα πάντα. Είναι σημαντικό να βλέπετε πίσω από την συμπεριφορά του, τους λόγους οι οποίοι τον οδηγούν σε αυτή.

Πρώτον, είναι πιθανό να υπάρχουν ψυχολογικές δυσκολίες. Νέοι με μαθησιακά προβλήματα ή ΔΕΠ- Υ είναι πιο πιθανό να επαναστατήσουν, ως αποτέλεσμα του ότι νιώθουν ότι δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των γονέων ή των δασκάλων τους. Οποιαδήποτε ψυχική διαταραχή, κακή ή μη επαρκής διατροφή επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά των εφήβων. Γενικότερα, οι αλλαγές που συμβαίνουν και έχει να διαχειριστεί οποιοδήποτε παιδί στην εφηβεία δημιουργούν το υπόβαθρο για μια ευέξαπτη συμπεριφορά και για έντονα συναισθήματα.

Δεύτερον, είναι πιθανό να υπάρχουν δυσκολίες ψυχολογικής φύσης ή ακόμα και ψυχικές διαταραχές που οδηγούν τα παιδιά σε αντιδραστική συμπεριφορά. Πολλές από αυτές τις διαταραχές έχουν βιολογικό υπόβαθρο και χρειάζονται ιατρική φροντίδα. Πολύ πιθανό είναι οι έφηβοι να αντιμετωπίζουν καταθλιπτικά συναισθήματα ή χαμηλή αυτοεκτίμηση και η συμπεριφορά τους να νιώθουν ότι θα τους κάνει πιο αρεστούς στους συνομιλήκους τους ή ότι θα τραβήξει την προσοχή των γονέων τους, γι’ αυτό και την υιοθετούν.

Τρίτον, δεν είναι απίθανο για ένα νέο άτομο να εκφράζει το θυμό (ή ακόμα και την ενοχή του) μέσα από μια αντιδραστική συμπεριφορά για να μειώσει την ένταση άλλων συνθηκών που υπάρχουν π.χ. στην οικογένειά τους (όπως μιας διαμάχης ή άσχημης σχέσης μεταξύ των γονέων).

Τραυματικά γεγονότα όπως ένας θάνατος στην οικογένεια, μια χρόνια ασθένεια ή σημαντικά οικονομικά προβλήματα μπορεί να πυροδοτήσουν επαναστατική συμπεριφορά από την πλευρά του εφήβου, η οποία ενδέχεται να καταλήξει ακόμα και στην αμφισβήτηση της ύπαρξης του Θεού ή την απόρριψη των ηθικών αρχών.

Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί και η αρνητική επιρροή των συνομηλίκων και οι αρχές που αποτυπώνονται και ισχυροποιούνται στις ταινίες, την τηλεόραση και στους στίχους των τραγουδιών που ακούν οι περισσότεροι νέοι. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δίνουν το μήνυμα συχνά ότι ο οποιοσδήποτε και κυρίως οι γονείς περιορίζουν την ελευθερία των νέων και περιορίζουν την ατομικότητα και την ανεξαρτησία τους και ότι εκείνοι οφείλουν να αντιδράσουν σε αυτό.

Τέλος, δεν είναι απίθανο και το παράδειγμα των ίδιων των γονέων ή ο τρόπος που επιλέγουν να κηδεμονεύουν τα παιδιά τους να έχει επενεργήσει στη στάση των νέων έως κάποιο βαθμό.