Πώς ένα πολυδιάστατο μοντέλο εκπαίδευσης αναδεικνύει τις ικανότητες και την ευφυΐα κάθε παιδιού

Εκεί που νομίζουμε πως ξέρουμε τα πάντα για εκείνα, λοιπόν, θα κάνουν ή θα πουν κάτι και θα μας εντυπωσιάσουν με τον πρωτότυπο τρόπο σκέψης, τις ικανότητες και την ευφυΐα τους. Βέβαια, το γεγονός πως είναι τόσο πολύπλευρα, οξυδερκή και ικανά, σε τόσο διαφορετικούς τομείς, μας βάζει στη διαδικασία να αναρωτηθούμε αν το σύστημα εκπαίδευσης σήμερα, μπορεί όντως να ανταποκριθεί στην πολυπλοκότητά τους και να τους παρέχει μία μέθοδο διδασκαλίας που τα βοηθά να «ακονίζουν» την αντίληψή τους.

Παρόλα αυτά, για να είμαστε σε θέση να δώσουμε μία απάντηση στο παραπάνω ερώτημα που προβληματίζει κάθε γονιό, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την αμφιλεγόμενη έννοια της νοημοσύνης ή της ευφυΐας. Δηλαδή, είναι σημαντικό να γνωρίσουμε ποιες είναι οι απαιτούμενες προϋποθέσεις για να κατατάξουμε ένα άτομο στην κατηγορία του… genius ή αν υπάρχει όντως μία και μόνο κατηγορία ευφυΐας. Γιατί να κάνουμε αυτόν τον διαχωρισμό; Για να μπορέσουμε να δούμε πώς το σχολείο ενισχύει και καλλιεργεί την ευφυΐα των παιδιών προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά και την προσωπική τους επιτυχία.

Σαφώς, επειδή τέτοια ζητήματα είναι ιδιαίτερα λεπτά και απαιτούν ακαδημαϊκές γνώσεις και μεγάλη εμπειρία πάνω στο αντικείμενο, ζητήσαμε τη γνώμη της νηπιαγωγού των Εκπαιδευτηρίων Δούκα, Ελένης Δημητρίου, η οποία μέσω της θεωρίας και πιο συγκεκριμένα, της «Θεωρίας των Πολλαπλών Ευφυϊών» του Howard Gardner, μας εξηγεί πώς θα γίνει η μάθηση μία πολυδιάστατη διαδικασία, η οποία θα οδηγήσει τους μικρούς μαθητές στην καλύτερη δυνατή εκδοχή τους!

Από τα πρώτα τεστ νοημοσύνης στην επαναστατική θεωρία του Gardner

Η αλήθεια είναι πως η νοημοσύνη και η ευφυΐα είναι δύο ιδιαίτερα δυσνόητες και παρεξηγημένες έννοιες, οι οποίες «γεννούν» πολλά ερωτήματα. Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στον ψυχολόγο Alfred Binet και τον συνεργάτη του, Theodore Simon, τους επιστήμονες οι οποίοι δημιούργησαν το πρώτο τεστ νοημοσύνης. Ο Binet και ο Simon υποστήριξαν, λοιπόν, πως η ουσία της νοημοσύνης βασίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες -την ορθή κρίση, την ορθή κατανόηση και την ορθή σκέψη- ενώ σύμφωνα με αυτή την παραδοχή, κατασκεύασαν τα πρώτα τεστ μέτρησης του δείκτη νοημοσύνης, δηλαδή του IQ. Πιο συγκεκριμένα, για να καταλήξουν στην τελική τιμή, το IQ υπολογιζόταν επί τοις εκατό, συγκρίνοντας τη νοητική ηλικία του ατόμου προς τη χρονολογική του ηλικία.

Κάπου εδώ εύλογα, προκύπτει το εξής ερώτημα: Πώς κάτι τόσο πολυδιάστατο όπως η ανθρώπινη ευφυΐα, μπορεί να μετρηθεί με ένα τεστ; Μία ανάλογη ερώτηση εξέφρασε και ο διάσημος ψυχολόγος Howard Gardner, γυρίζοντας «σελίδα» στην επιστήμη της ψυχολογίας και της διδασκαλίας το 1993 με τη μελέτη «Multiple Intelligences: The Theory in Practice», η οποία έδωσε μεγαλύτερη έμφαση στις ενδοατομικές διαφορές και τις ιδιαίτερες ικανότητες ή αδυναμίες του κάθε ατόμου. Μάλιστα, σύμφωνα με την νηπιαγωγό Ελένη Δημητρίου, η συγκεκριμένη μελέτη «έδωσε τη δυνατότητα στην εκπαιδευτική κοινότητα να προσεγγίσει τη μάθηση μέσα από τη σκοπιά των Πολλαπλών Ευφυϊών, δίνοντας περισσότερες ευκαιρίες στους μαθητές για σχολική και προσωπική επιτυχία».

Τα οκτώ διαφορετικά είδη νοημοσύνης που αξίζει να γνωρίζουμε

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως η βασική διαφορά ανάμεσα στη θεωρία των Binet και Simon και τη μεταγενέστερη θεωρία του Gardner, είναι ότι μέσω των ψυχομετρικών τεστ αξιολόγησης, οι πρώτοι οδηγήθηκαν στο αλματώδες συμπέρασμα πως όλοι οι μαθητές μπορούν να μάθουν με τον ίδιο τρόπο, παρουσιάζοντας ίδιες αντιλήψεις, κατακτήσεις εννοιών και συμπεριφορές. Στον αντίποδα, ο Gardner έδωσε μία πολυμορφική εικόνα για την ευφυΐα, εστιάζοντας στη διαφορετικότητα της ανθρώπινης φύσης και της αντίληψης για τον πραγματικό κόσμο. Με άλλα λόγια, η θεωρία του Gardner προσφέρει στους μαθητές τη δυνατότητα να καλλιεργήσουν την ευφυΐα τους μέσα από διαφορετικές εμπειρίες, σύμφωνα με τα δικά τους εσωτερικά κίνητρα και πιο προσωπικούς τρόπους μάθησης.

Μάλιστα, ο Gardner είχε καταλήξει στο συμπέρασμα πως οι άνθρωποι διαθέτουν οκτώ διαφορετικά είδη νοημοσύνης: Τη γλωσσική, τη λογικομαθηματική, τη μουσική, τη σωματική-κιναισθητική, τη χωροαντιληπτική, τη διαπροσωπική, την ενδοπροσωπική και τη νατουραλιστική. Το ίδιο ακριβώς επισημαίνει και η παιδαγωγός των Εκπαιδευτηρίων Δούκα, Ελένη Δημητρίου, λέγοντας πως, «κάθε άτομο διαθέτει ένα μοναδικό συνδυασμό ευφυϊών», κάτι που σύμφωνα με την ίδια «έχει ως αποτέλεσμα να παρουσιάζει μία μοναδική ποικιλομορφία στον τρόπο σκέψης». Αυτό σημαίνει, λοιπόν, «ότι οι νοημοσύνες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και συνεργάζονται, διότι εξαιτίας της βιολογικής τους βάσης, δεν μπορεί καμία νοημοσύνη να υπάρξει μόνη και να αναπτύσσεται μονοδιάστατα».

Από τη θεωρία του Gardner στην πράξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας

Λαμβάνοντας υπόψη μας όλα τα παραπάνω, καταλαβαίνουμε πως η «Θεωρία των Πολλαπλών Ευφυιών», μετατρέπει τη μάθηση σε μία πολυδιάστατη και πιο ολοκληρωμένη διαδικασία. Συνεπώς, δεν υπάρχει μία κατηγορία… genius μαθητών, αλλά κάθε μαθητής έχει ένα δικό του εξατομικευμένο προφίλ νοημοσύνης, ένα ξεχωριστό σύνολο ευφυϊών, το οποίο καλείται να καλλιεργήσει με τον δικό του τρόπο και μέσα από δραστηριότητες που εξάπτουν το ενδιαφέρον του. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να ακολουθήσει ένας μαθητής το «μονοπάτι» που του ταιριάζει, ενώ συγχρόνως να ανακαλύψει και να εξασκήσει τις κλίσεις και τα ταλέντα του. Ωστόσο, για να καταφέρει κάτι τέτοιο, χρειάζεται στο πλευρό του έναν έμπειρο εκπαιδευτικό, ο οποίος θα έχει την αντίληψη να διακρίνει τις ατομικές διαφορές και τα προσωπικά ενδιαφέροντα του κάθε μαθητή, μέσα από μία μαθησιακή διαδικασία που διαθέτει πολλαπλούς τρόπους διδασκαλίας.

Συγκεκριμένα, όπως μας εξηγεί η νηπιαγωγός Ελένη Δημητρίου, «τα διάφορα είδη νοημοσύνης μπορούν να αναγνωριστούν και να ενισχυθούν μέσα από τις μεθόδους και τους τρόπους μάθησης». Η ίδια όμως υπογραμμίζει ότι «αυτή η διαδικασία δεν είναι απομονωμένη και στραμμένη προς την καλλιέργεια μίας νοημοσύνης σε κάθε μαθητή». Πιο αναλυτικά, «οι τύποι των ευφυϊών συνυπάρχουν και η μία νοημοσύνη στηρίζει και υποβοηθάει την άλλη. Για παράδειγμα, η λεκτική νοημοσύνη μπορεί να καλλιεργηθεί μέσα από μαθηματικές δραστηριότητες, σχέδια και χάρτες. Η μουσική νοημοσύνη μπορεί να καλλιεργηθεί μέσω επιστημονικών και τεχνολογικών δραστηριοτήτων, όπως είναι η μελέτη των παλμικών μετάλλων. Όπως επίσης, η σωματικό-κιναισθητική ευφυΐα μπορεί να καλλιεργηθεί μέσω της μουσικής, χτυπώντας παλαμάκια και χορεύοντας».

Κλείνοντας, όπως είχε συμπεράνει και ο Gardner, το βασικό ζητούμενο είναι να μπορέσει κάθε εκπαιδευτικός να αναγνωρίσει και να κατανοήσει το πνευματικό προφίλ κάθε μαθητή, καθώς ο εκπαιδευτικός είναι το πρόσωπο «κλειδί» που θα φέρει στην επιφάνεια τη μελλοντική «διάνοια», τον επιτυχημένο γιατρό, καλλιτέχνη ή μηχανικό, που προϋπάρχει ήδη μέσα στο παιδί. Διότι αυτό που παρέχει στους μικρούς μαθητές ένα σύγχρονο μοντέλο εκπαίδευσης βασισμένο στη «Θεωρία των Πολλαπλών Ευφυϊών», είναι ότι τους δίνει την ευκαιρία να μην αδικήσουν καμία από τις ευφυΐες που διαθέτουν, αλλά με τη στήριξη ενός καταρτισμένου παιδαγωγού, όπως η νηπιαγωγός των Εκπαιδευτηρίων Δούκα, Ελένη Δημητρίου, να οδηγήσουν με μεγαλύτερη ευκολία τα βήματά τους προς τη δική τους προσωπική επιτυχία.