Καινούργια χρονιά, καινούργια δασκάλα - Πώς να βοηθήσω το παιδί μου να προσαρμοστεί;

Η προσαρμοστικότητα αποτελεί μια σημαντική ικανότητα, η οποία συμβάλλει όχι μόνο στην ευζωία, αλλά και στην ίδια την επιβίωση. Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάποια πρόκληση ή αλλαγή στο περιβάλλον μας, η γνωστική, συμπεριφορική και συναισθηματική της διαχείριση μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη ζωή μας. Ιδανικά, το να μπορέσουμε να σκεφτούμε την πρόκληση ή τις νέες πληροφορίες από πολλές οπτικές γωνίες, να υιοθετήσουμε ίσως νέες συμπεριφορές που θα μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την πρόκληση και να ρυθμίσουμε τα συναισθήματά μας ώστε να είναι λειτουργικά και ενδυναμωτικά για εμάς, αποτελούν ενδείξεις καλής προσαρμοστικότητας στο περιβάλλον και τις αναπόφευκτες αλλαγές του. Στα παιδιά η ικανότητα αυτή αναπτύσσεται παράλληλα με την ανάπτυξη των γνωστικών τους ικανοτήτων καθ’ όλη την διάρκεια της παιδικής ηλικίας.

Τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με πολλές αλλαγές και προκλήσεις στις οποίες καλούνται να προσαρμοστούν, όπως όταν ξεκινούν την σχολική τους ζωή, όταν έρχονται σε επαφή με νέα πρόσωπα ενηλίκων και ανηλίκων στο σχολείο, όταν πρέπει να προσαρμοστούν στην απουσία της γονεϊκής φροντίδας για κάποιες ώρες, κ.α. Καθώς οι γνωστικές τους ικανότητες είναι υπό ανάπτυξη, όσο μικρότερης ηλικίας είναι, τόσο πιθανότερο είναι να δυσκολεύονται να προσαρμοστούν σε αλλαγές στο περιβάλλον τους. Βέβαια, κάθε παιδί έχει το δικό του ιδιοσυγκρασιακό δυναμικό και τους δικούς του ρυθμούς. Κάθε παιδί αντιδράει διαφορετικά, άλλο μπορεί να ενθουσιάζεται και να νιώθει άνετα με μια νέα συνθήκη, άλλο μπορεί να κλαίει, άλλο να είναι επιφυλακτικό, κ.λπ. Μια σημαντική πρόκληση που αντιμετωπίζουν τα παιδιά εν όψει της νέας σχολικής χρονιάς είναι η προσαρμογή σε έναν/μια νέο/νέα εκπαιδευτικό της τάξης.

Κάθε δάσκαλος/α έχει το προσωπικό του στυλ διδασκαλίας, θέτει πιθανά διαφορετικούς κανόνες στην τάξη του/της και αλληλεπιδρά ξεχωριστά και μοναδικά με κάθε παιδί της τάξης. Ένα παιδί καταβάλει κόπο για να προσαρμοστεί στις νέες αυτές συνθήκες και μπορεί όλη αυτή η διαδικασία να του προκαλεί έντονο άγχος, φόβο ή ακόμα και άρνηση να πάει στο σχολείο.

Πώς θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε το παιδί μας να προσαρμοστεί;

• Συχνά στα παιδιά ο φόβος και το άγχος πυροδοτούνται από το άγνωστο. Παρέχοντας πληροφορίες και εξοικειώνοντας τα παιδιά με τις νέες συνθήκες μπορεί να μειωθούν τα συναισθήματα αυτά. Εάν είναι εφικτό, κανονίζουμε μια συνάντηση με τον/την νέο/νέα εκπαιδευτικό για να γνωριστούμε αρχικά εμείς μαζί του/της και στη συνέχεια μπορεί να γίνει μια συνάντηση με την παρουσία του παιδιού, όπου θα μπορεί να θέσει τυχόν δικές του ανησυχίες ή απορίες.
• Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε και να εδραιώσουμε μια ειλικρινής σχέση με τον/την νέο/νέα δασκάλα/α του παιδιού μας. Μπορούμε να μεταφέρουμε σημαντικές πληροφορίες για την οικογένειά μας και το παιδί, όπως τυχόν διαζύγιο, απώλειες, ενδοοικογενειακή βία και ότι θα μπορούσε να τον/την βοηθήσει να στηρίξει το παιδί μας κατά την παραμονή του στο σχολείο. Για παράδειγμα κάτι που φοβάται, που το στρεσάρει και τεχνικές που το βοηθούν να προσαρμοστεί καλύτερα. Στόχος είναι μια κοινή συμμαχία με τον/την εκπαιδευτικό προς όφελος του παιδιού μας.
• Πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς και κατά την διάρκεια της περιόδου προετοιμασίας για αυτήν, μπορούμε να συζητήσουμε με το παιδί μας για τον ρόλο του/της εκπαιδευτικού. Να βοηθήσουμε το παιδί μας να κατανοήσει ότι είναι ένα σημαντικό πρόσωπο στο οποίο μπορεί να απευθύνεται για βοήθεια και στήριξη. Ίσως εάν εμείς αντιμετωπίζουμε με ενθουσιασμό και ανυπομονησία την νέα αλλαγή, να συμπαρασύρουμε συναισθηματικά και το παιδί μας.
• Μπορούμε να συζητήσουμε εν γένει για την κοινωνική μας συμπεριφορά προς άτομα του σχολείου, εκπαιδευτικούς, διευθυντές/ντριες, συμμαθητές/τρίες. Για παράδειγμα ότι καλημερίζουμε/αποχαιρετάμε προσπαθώντας να διατηρούμε βλεμματική επαφή, ότι ανταποκρινόμαστε σε αντίστοιχο χαιρετισμό από άλλους, ότι λέμε ευχαριστώ/παρακαλώ/συγνώμη. Επισημαίνουμε σε ποιους μπορεί να απευθυνθεί το παιδί μας εάν συμβεί κάτι που το αναστατώσει ή το φέρει σε δύσκολη θέση.
• Προκειμένου να ενισχύσουμε την δημιουργία της σχέσης του παιδιού μας με τον/την εκπαιδευτικό μπορούμε να ενθαρρύνουμε το παιδί μας να του/της χαρίσει μια ζωγραφιά ίσως εμπλουτισμένη με κάποια γνωρίσματα του παιδιού (π.χ. μου αρέσει….., το αγαπημένο μου…..,) ή ένα αγαπημένο του αντικείμενο, να σκεφτούμε μαζί τα θετικά του/της νέου/νέας δασκάλου/ας, να ακούσουμε χωρίς επίκριση και με υπομονή τις ανησυχίες του παιδιού και μαζί να σκεφτούμε τρόπους διαχείρισης. Κάθε συναίσθημα που μας εκφράζει το παιδί μας είναι αποδεκτό, μπορούμε ωστόσο να το βοηθήσουμε να βρει τρόπους να το εξομαλύνει.
• Μπορούμε να συζητήσουμε γενικά για τις αλλαγές στη ζωή μας (…είναι αναπόφευκτες, φέρνουν πολύ συχνά νέα θετικά πράγματα, μας ανανεώνουν παρόλο που μας «ξεβολεύουν» και για λίγο χάνουμε την αίσθηση της ασφάλειας, κ.ά.). Υπενθυμίζουμε στο παιδί μας ότι έχει περάσει και στο παρελθόν δύσκολες καταστάσεις και αναζητούμε τι το βοήθησε τότε να προσαρμοστεί. Εάν δεν έχει περάσει ξανά μία στρεσσογόνο εμπειρία, σκεφτόμαστε μαζί τι θα το βοηθούσε στην παρούσα κατάσταση. Μπορεί να αλλάζει ο εκπαιδευτικός, αλλά κάποιες συνιστώσες στο σχολείο παραμένουν σταθερές (το κτίριο, οι συμμαθητές/τριες, η διεύθυνση, κ.λπ.)
• Σε συνεννόηση με τον νέο/την νέα εκπαιδευτικό διατηρούμε μια συστηματική επικοινωνία μαζί του/της (δια ζώσης, μέσω τηλεφώνου/διαδικτύου/sms ή όποιο άλλο πρόσφορο μέσο).

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε δωρεάν στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111», ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού» όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

Η Επιστημονική Ομάδα
«Το Χαμόγελο του Παιδιού»

^{ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ}

^{Longobardi C., Settanni M., Prino L. E., Fabris M. A. & Marengo D. (2019). Students’ Psychological Adjustment in Normative School Transitions From Kindergarten to High School: Investigating the Role of Teacher-Student Relationship Quality . Frontiers in Psychology, 10. doi=10.3389/fpsyg.2019.01238}

^{Martin, A.J., Nejad, H., Colmar, S. & Liem, G.A.D. (2012). Adaptability: Conceptual and empirical perspectives on responses to change, novelty and uncertainty. Australian Journal of Guidance and Counselling, 22(1), 58–81. doi:10.1017/ jgc.2012.8.}

^{Martin, A.J. (2012). Adaptability and Learning. In: Seel, N.M. (eds) Encyclopedia of the Sciences of Learning. Springer, Boston, MA. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-1428-6_267}

Δείτε όλο το αφιέρωμα για τη νέα σχολική χρονιά ΕΔΩ