«Καθώς οι εξετάσεις πλησιάζουν...». Από την εκπαιδευτική ψυχολόγο Δήμητρα Δάμτσα

Το άγχος αποτελεί ένα γνώριμο και οικείο συναίσθημα για όλους τους ανθρώπους. Τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά βιώνουν άγχος, ανησυχία ή φόβο σε ορισμένες καταστάσεις. Το άγχος είναι ένα λειτουργικό συναίσθημα, το οποίο συχνά μας διευκολύνει να αντιμετωπίσουμε τις δύσκολες καταστάσεις που συναντάμε στη ζωή μας θέτοντας τον οργανισμό σε κατάσταση ετοιμότητας.

Υπό αυτή τη έννοια, το άγχος αποτελεί ένα φυσιολογικό στοιχείο της αναπτυξιακής πορείας που οδηγεί από την εξάρτηση στην αυτονομία. Επομένως, το άγχος δεν είναι πάντα ο εχθρός του ανθρώπου.

Το «δημιουργικό άγχος» είναι αυτό που εκδηλώνεται όταν ο εγκέφαλος εκτιμά μια κατάσταση ως επικίνδυνη ή απαιτητική. Το υπερβολικό άγχος, όμως, είναι αυτό που οδηγεί στην δυσλειτουργικότητα και εμφανίζεται με διαφόρων ειδών συμπτώματα. Κάποια από αυτά μπορεί να είναι: τα ψυχοφυσιολογικά συμπτώματα (ταχυκαρδία, δύσπνοια, πονοκέφαλοι, δερματικές ενοχλήσεις), τα ψυχολογικά συμπτώματα (κούραση και εξάντληση, ανησυχία, υπερδιέγερση, αρνητική διάθεση) και τα συμπτώματα στον γνωστικό τομέα (αρνητικές σκέψεις, υπερτίμηση της σοβαρότητας της κατάστασης και υποτίμηση των ατομικών ικανοτήτων. Αυτοί οι δυο παράγοντες συχνά οδηγούν σε δυσκολίες συγκέντρωσης, σε δυσκολίες μάθησης και ως αποτέλεσμα σε μείωση της αποδοτικότητας).

Οσον αφορά στα παιδιά και τους εφήβους το άγχος τους αφορά κυρίως στις απαιτήσεις των γονέων, στις απαιτήσεις και την αποδοχή των φίλων, το κοινωνικό άγχος, στην αλλαγή σχολείου, στη σχολική επίδοση και στο άγχος των εξετάσεων.

Πώς λοιπόν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το άγχος;
Μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε σε τέσσερα επίπεδα, στο σωματικό, στο νοητικό, στο συναισθηματικό και στο επίπεδο συμπεριφοράς. Σε σωματικό επίπεδο ατά που συνήθως βοηθούν τους εφήβους με άγχος είναι οι ασκήσεις αναπνοής και χαλάρωσης, η σωματική άσκηση και η υγιεινή διατροφή. Σε νοητικό επίπεδο πρέπει να καλλιεργήσουμε στο μυαλό μας μια ρεαλιστική αισιόδοξη οπτική.

Για παράδειγμα:

Απαισιόδοξη οπτική: «Οι εξετάσεις θα είναι πάρα πολύ δύσκολες, σίγουρα θα αποτύχω».

Υπεραισιόδοξη οπτική: «Οι εξετάσεις είναι παιχνιδάκι για μένα, σίγουρα θα πετύχω».

Αισιόδοξη οπτική: «Δεν ξέρω πως θα είναι οι εξετάσεις, όμως έχω προετοιμαστεί πολύ καλά και θα τα καταφέρω».

Σε επίπεδο συμπεριφοράς, οι περισσότεροι έφηβοι όταν πρόκειται να γράψουν ένα διαγώνισμα σε ποσοστό 70% έχουν την πεποίθηση ότι «δεν θα γράψω καλά γιατί από το άγχος μου θα κολλήσω και δεν θα θυμάμαι τίποτα». Αν όμως γίνει ένας λογικός έλεγχος των παραγόντων που σχετίζονται με την εξέταση (π.χ. έχω προετοιμαστεί καλά, ο καθηγητής μου με επιβεβαίωσε ότι έχω προετοιμαστεί καλά, θα εφαρμόσω τις τεχνικές χαλάρωσης που έχω μάθει αν κολλήσω) τότε τα αποτελέσματα θα είναι πολύ καλύτερα.

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;

Από την πρώτη παιδική ηλικία οι γονείς θα πρέπει να δείχνουν στο παιδί την αγάπη τους με συνέπεια και σταθερότητα, δεν θα πρέπει να υπερπροστατεύουν το παιδί ενώ θα πρέπει να δίνονται σε αυτό πρωτοβουλίες. Επίσης, το παιδί από νωρίς θα πρέπει να βιώνει τη συνέπεια των πράξεών του και να ενθαρρύνεται από τους γονείς για εξωτερίκευση των σκέψεών του. Στην παιδική ηλικία, οι γονείς θα πρέπει να εισάγουν στο παιδί την οργάνωση και τον προγραμματισμό, παράγοντες πολύ βασικοί που οδηγούν στην ηρεμία και τη σταθερότητα. Πρέπει να καλλιεργήσουν την υπευθυνότητά του και να εκπαιδευτούν στην «προγραμματισμένη μελέτη». '

Ολα τα παραπάνω μπορούν να ερμηνευτούν και σχηματικά: Αύξηση της αυτοπεποίθησης, μείωση της ανασφάλειας, αίσθηση ελέγχου, αύξηση της αίσθησης της αυτο-αποτελεσματικότητας ----> Μείωση του άγχους!

Επιπλέον οι γονείς θα πρέπει να διαχειριστούν και αυτοί το δικό τους άγχος, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν τις πραγματικές δυνατότητες του παιδιού, δεν πρέπει να έχουν υπερβολικές απαιτήσεις και προσδοκίες και δεν θα πρέπει να ταυτίζονται απόλυτα με τα παιδιά.

Το άγχος σίγουρα δεν αποτελεί το κλειδί για την επιτυχία, πολλές φορές μάλιστα αποτελεί και μεγάλο ανασταλτικό παράγοντα για την επίτευξη κάποιων στόχων μας...

Για οποιαδήποτε ερώτηση ή συμβουλή μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου στο ddamtsa@gmail.com ή να επισκεφτείτε το blog μου www.counselling-edu.blogspot.gr.

Δάμτσα Δήμητρα,
Εκπαιδευτική Ψυχολόγος