«Τι μπορώ να κάνω για να προστατεύσω το παιδί μου από τους κινδύνους του διαδικτύου;»

Η κα Κατερίνα Ψαρουδάκη, υπεύθυνη επικοινωνίας του SaferInternet4Kids.gr και του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου στην Ελλάδα, μίλησε στο mothersblog.gr για τους κινδύνους του ψηφιακού κόσμου, για τη σημερινή σχέση των παιδιών με το διαδίκτυο αλλά και για το τι μπορεί να κάνει ο γονιός για την ασφάλεια του παιδιού του.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερα παιδιά χρησιμοποιούν το διαδίκτυο ήδη από την πολύ μικρή τους ηλικία. Τα συμπεράσματα ερευνών που γίνονται για το συγκεκριμένο θέμα, είναι αξιοσημείωτα:

• Η μέση ηλικία που ξεκινά ένα παιδί να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο στην Ελλάδα είναι τα 7 έτη
• Η μέση ηλικία που ανοίγει προφίλ στα κοινωνικά δίκτυα είναι τα 13 έτη
• 83% των παιδιών παραδέχεται ότι χρησιμοποιεί το διαδίκτυο χωρίς γονική επίβλεψη και 61% λέει ότι έχει δει βίαιο ή ερωτικό περιεχόμενο online
• Πάνω από 4 στους 10 νέους έχουν πέσει θύμα cyber bullying

Το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου από όπου αντλήσαμε και τις παραπάνω πληροφορίες, ξεκίνησε να λειτουργεί το 2016 και είναι ο βασικός φορέας στην Ελλάδα που παρέχει ενημέρωση, βοήθεια και υποστήριξη στους μικρούς και μεγάλους χρήστες του διαδικτύου. Μία σπουδαία ενέργεια είναι η δημιουργία του Saferinternet4kids, την πλατφόρμα που δημιουργήθηκε με την στήριξη χρηματοδότησης από την ΕΕ, με στόχο να προστατεύσει παιδιά και εφήβους από τους κινδύνους του ψηφιακού κόσμου.

Τι ακριβώς όμως είναι το Saferinternet4kids, πώς λειτουργεί και τι προσφέρει σε γονείς και παιδιά;

Ο ιδανικός άνθρωπος για να μας απαντήσει σε αυτά και πολλά ακόμη ερωτήματα είναι η κα Kατερίνα Ψαρουδάκη, Υπεύθυνη επικοινωνίας του Saferinternet4kids.

Μιλήστε μας λίγο για το saferinternet4kids.gr. Aπό πότε άρχισε να λειτουργεί και τι ήταν αυτό που σας ενέπνευσε για αυτήν την ιδέα;

Το SaferInternet4kids.gr, το οποίο τελεί υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, ξεκίνησε να λειτουργεί τον Ιούλιο του 2016 με τη χρηματοδότηση της Ε.Ε. και του Connecting Europe Facility. Το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου, το οποίο περιλαμβάνει και το SaferInternet4Kids.gr, είναι ο επίσημος εκπρόσωπος των Πανευρωπαϊκών Οργανισμών INSAFE / INHOPE στην Ελλάδα, που χαράσσουν την ευρωπαϊκή στρατηγική για ασφαλές και ποιοτικό διαδίκτυο. Σκοπός μας είναι να παρέχουμε ενημέρωση, βοήθεια και υποστήριξη σε όλους τους χρήστες του διαδικτύου για θέματα που σχετίζονται με την υπερβολική ενασχόληση με το διαδίκτυο, τον διαδικτυακό εκφοβισμό, την έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο, τον online εθισμό και την ενασχόληση με τα διαδικτυακά παιχνίδια κ.α. Αυτό που καθημερινά διαπιστώνουμε είναι η διαρκής ανάγκη ενημέρωσης των γονιών και των εκπαιδευτικών για τους κινδύνους που υπάρχουν στο διαδίκτυο για τα παιδιά. Στο πλαίσιο αυτό, εκτός από τις ενημερώσεις που πραγματοποιούνται από μέλη της ομάδας και τις κατευθύνσεις που δίνονται μέσα από την αρθρογραφία του www.saferinternet4kids,gr, έχουμε επίσης δημιουργήσει διαδραστικό υλικό το οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί ως εργαλείο μάθησης.

Τι προσφέρει το saferinternet4kids.gr σε έναν γονιό και τι μπορεί να βρει μπαίνοντας σε αυτόν τον ιστότοπο;

Η σελίδα διαθέτει ενημερωτικό υλικό για γονείς, κηδεμόνες και εκπαιδευτικούς, όπως αφίσες, φυλλάδια, παρουσιάσεις και βίντεο, δίνοντας συμβουλές για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γονείς στο σύγχρονο ψηφιακό περιβάλλον. Το Saferinternet4kids.gr αγγίζει πληθώρα θεμάτων σχετικά με το διαδίκτυο και την ασφαλή του χρήση από τα παιδιά, όπως το ασφαλές gaming, τη σωστή χρήση των κοινωνικών δικτύων και την εικόνα που διαμορφώνουν τα παιδιά μέσα από αυτά για το σώμα τους, τα διαδικτυακά πρότυπα, τον διαδικτυακό εθισμό, την προστασία της διαδικτυακής ταυτότητας, τα διαδικτυακά παιχνίδια και πολλά άλλα. Μάλιστα η ομάδα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, ακολουθώντας την Ευρωπαϊκή στρατηγική για καλύτερο internet για τα παιδιά, που υποστηρίζει πλήρως το δικαίωμα της πρόσβασης των παιδιών στο διαδίκτυο προς όφελος της κοινωνικής και πολιτιστικής τους ανάπτυξης, προστατεύοντάς τα ταυτόχρονα από τους online κινδύνους, δημιουργεί και ανακοινώνει κάθε χρόνο, μετά την έναρξη της σχολικής χρονιάς, ένα Back to School πακέτο, που περιλαμβάνει υλικό ανά ηλικίες παιδιών και ανανεώνει το περιεχόμενό του βάσει των θεμάτων που κυριαρχούν στην διαδικτυακή ασφάλεια, ώστε να παραμένει πάντα επίκαιρο.

Ποιοι θεωρείτε ότι είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για τα παιδιά από τη μη σωστή χρήση του διαδικτύου; Ο κίνδυνος της αποπλάνησης, ο εθισμός ή κάτι άλλο;

Πρέπει να θυμόμαστε ότι το διαδίκτυο είναι θετικό στη ζωή μας και δεν μπορούμε να στερούμε τις δυνατότητες του από τα παιδιά. Ωστόσο, χρειάζονται όρια και κανόνες προκειμένου να παραμένουν ασφαλή. Οι κίνδυνοι είναι πολλοί: ο εθισμός, το grooming, η επικοινωνία που μπορεί να έχει ένα παιδί με αγνώστους, ο διαδικτυακός εκφοβισμός, η κακή διαδικτυακή φήμη, οι ψευδείς ειδήσεις, η αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων κ.α. Δυστυχώς τα παιδιά δεν είναι επαρκώς ενημερωμένα για τους κινδύνους ενώ πολλές φορές χρησιμοποιούν το διαδίκτυο χωρίς επίβλεψη των γονέων και χωρίς να τους έχουν τεθεί όρια αναφορικά με τον χρόνο που αφιερώνουν αλλά και με την ποιότητα του περιεχομένου που παρακολουθούν. Αυτό το στοιχείο προέκυψε από την έρευνα που πραγματοποιήσαμε το 2018-2019 σε δείγμα 14.000 μαθητών, ηλικίας 10-17 ετών – η μεγαλύτερη έρευνα που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην επικράτεια αναφορικά με τις διαδικτυακές συνήθειες των παιδιών. Όπως προκύπτει από τις απαντήσεις των παιδιών σχεδόν οι μισοί γονείς (43%) δεν θέτουν όρια (σε ποσοστό 48% στα κορίτσια και 52% στα αγόρια) στη χρήση του διαδικτύου. Περισσότερα για την έρευνα μπορείτε να διαβάσετε εδώ: https://bit.ly/31Z7uat

Οι γονείς θεωρείτε ότι είναι σωστά πρότυπα για τα παιδιά τους σε αυτό το κομμάτι;

Θίγετε ένα σημαντικό θέμα, καθώς πολλές φορές τα παιδιά, ειδικότερα μικρότερης ηλικίας αντιγράφουν τη συμπεριφορά που βλέπουν όσον αφορά τη χρήση του διαδικτύου και των ηλεκτρονικών συσκευών από το περιβάλλον τους. Πολλοί γονείς περνούν πάρα πολύ χρόνο στα κοινωνικά δίκτυα και το διαδίκτυο μπροστά στα παιδιά τους. Τα παιδιά μιμούνται τις ενέργειές μας διαρκώς, επομένως ο αποτελεσματικότερος τρόπος να τους διδάξουμε υγιείς συνήθειες είναι να συμπεριφερόμαστε με θετικό και υγιή τρόπο. Με τον τρόπο αυτό, τα βοηθάμε να υιοθετούν και εκείνα σωστές και ισορροπημένες συμπεριφορές για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου.

Τι μπορεί να κάνει λοιπόν ένας γονιός για να προστατέψει το παιδί του από τη λάθος χρήση του διαδικτύου;

Θεωρώ ότι το σημαντικότερο είναι ο γονιός να ενημερώσει το παιδί του για τους κινδύνους που ελλοχεύουν και να θεσπίσει όρια στη χρήση και τον χρόνο που το παιδί περνάει στο διαδίκτυο. Οι νέες οδηγίες από την επιστημονική κοινότητα λένε ότι η επαφή με το διαδίκτυο δεν θα πρέπει να ξεκινάει πριν την ηλικία των δυο ετών, ενώ μεταξύ 2-4 ετών ο χρόνος που περνά ένα παιδί στο internet πρέπει να είναι λίγος και σε κατάλληλα για την ηλικία του προγράμματα. Για τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά, ηλικίας από 10 ετών και άνω, πρέπει να γίνει κανόνας ότι το «σερφάρισμα» γίνεται υπό την επίβλεψη του γονέα και ότι δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα πριν από την ηλικία των 13 ετών. Όταν αυτό συμβεί θα πρέπει τα παιδιά να επιλέγουν τις σωστές ρυθμίσεις προφίλ (ιδιωτικό προφίλ) και να εκπαιδευτούν σε πρακτικές σωστής χρήσης, όπως το ότι δεν μιλάμε με αγνώστους, δεν αποκαλύπτουμε τα προσωπικά μας δεδομένα, δεν ανταλλάσσουμε προσωπικές μας φωτογραφίες και μιλάμε αμέσως στους γονείς μας σε περίπτωση που αντιμετωπίσουμε κάποιο πρόβλημα. Τα παιδιά πρέπει να καταλάβουν ότι στο διαδίκτυο δεν υπάρχει ανωνυμία, να είναι υπεύθυνα και να γνωρίζουν ότι οι κανόνες καλή συμπεριφοράς ισχύουν και στον πραγματικό κόσμο και στο διαδίκτυο.

Από ποια ηλικία ξεκινούν τα παιδιά σήμερα να μπαίνουν στο διαδίκτυο και τι "επισκέπτονται" περισσότερο; (πχ social media, online παιχνίδια, YouTube κτλ)

Η πλειοψηφία των παιδιών σήμερα ξεκινά να μπαίνει στο διαδίκτυο από την ηλικία των 7-8 ετών, ηλικία που μειώνεται διαρκώς με τα χρόνια. Ακόμη, ένα στα πέντε παιδιά ξεκινά να μπαίνει στο διαδίκτυο στην ακόμη μικρότερη και ευαίσθητη ηλικία των 4-6 ετών, οπότε κατανοείτε γιατί είναι σημαντικό να προστατευτούν κατάλληλα τα παιδιά. Τα αγόρια προτιμούν το online gaming ενώ η αγαπημένη δραστηριότητα των κοριτσιών είναι τα social media.

Ποια θεωρείτε ότι είναι η πιο "σωστή" ηλικία για να αρχίσει ένα παιδί να μπαίνει στο διαδίκτυο και για πόση ώρα;

Τα παιδιά είναι καλό να έχουν συμπληρώσει την ηλικία των 9 ετών πριν ξεκινήσουν την πλοήγηση στο διαδίκτυο-πάντα με επίβλεψη του γονέα και αυτή τους η ενασχόληση να μην ξεπερνά τη μια ώρα την ημέρα. Επίσης είναι καλό να υπάρχει ισορροπία μεταξύ της online και της offline δραστηριότητά τους, δηλαδή μια ώρα παιχνιδιού στο διαδίκτυο θα πρέπει να ακολουθείται από μια ώρα παιχνιδιού στο φυσικό κόσμο. Όσον αφορά τη χρήση των social media, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στους όρους χρήσης τους καθορίζουν το επιτρεπόμενο όριο ηλικίας το οποίο θα πρέπει να γίνεται σεβαστό, πάντα βέβαια με γονικό έλεγχο και όσο το δυνατόν ελεγχόμενη χρήση.

H γονική επίβλεψη την ώρα που είναι ένα παιδί στο διαδίκτυο μέχρι ποια ηλικία κρίνεται απαραίτητη;

Η γονική επίβλεψη δεν πρέπει να σταματά αλλά να αναπροσαρμόζεται ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Όσο μεγαλώνει το παιδί ο έλεγχος των γονιών είναι καλό να γίνεται πιο διακριτικά, έτσι ώστε να αποφεύγονται οι συγκρούσεις. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση ο έλεγχος πρέπει να υπάρχει. Έλεγχος, θέσπιση κανόνων και ορίων και διαρκής ενημέρωση στο παιδί για τους κινδύνους.

Παρατηρείτε διαφορά στη συμπεριφορά των γονέων όσον αφορά τη χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά τους, τα τελευταία χρόνια;

Ναι, η αλήθεια είναι ότι όσο το διαδίκτυο συνεχίζει να κυριαρχεί στην καθημερινότητα μικρών και μεγάλων και καθώς τα θέματα διαδικτυακής ασφάλειας των παιδιών γίνονται ολοένα και πιο γνωστά τα τελευταία χρόνια, οι γονείς ενδιαφέρονται και ενημερώνονται περισσότερο για το πως μπορούν να βοηθούν τα παιδιά τους κατά την πλοήγηση στο διαδίκτυο. Σε αυτό έχει συμβάλλει και η στήριξη της ΕΕ σε έργα όπως είναι το SaferInternet4Kids.gr, αφού με τη Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση του έργου ενσωματώσαμε περισσότερες δράσεις και κάναμε ενέργειες που πέρασαν το μήνυμα της ασφάλειας των παιδιών στο διαδίκτυο σε περισσότερους γονείς και εκπαιδευτικούς, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν σε θέματα που μέχρι τότε αγνοούσαν ή δεν γνώριζαν σε βάθος.

Το σχολείο θεωρείτε ότι παρέχει επαρκή ενημέρωση όσον αφορά το συγκεκριμένο θέμα;

Τα σχολεία είναι ανοιχτά σε ενημερωτικές δραστηριότητες και οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων έχουν εντοπίσει την ανάγκη ενημέρωσης των παιδιών και εργάζονται επιτυχώς προς αυτήν την κατεύθυνση. Το SaferInternet4Kids.gr είναι ένα δραστήριο έργο ως προς τις δράσεις που πραγματοποιεί σε σχολεία, αφού διοργανώνει συχνές ενημερωτικές επισκέψεις και ανοιχτές ομιλίες σχετικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο, ενώ κάθε χρόνο πραγματοποιεί τον πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων με αφορμή την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου. Μέσα από τέτοιες δράσεις προσπαθούμε να μιλήσουμε στα παιδιά την ίδια γλώσσα, να αφουγκραστούμε τους προβληματισμούς τους και να τους προσφέρουμε την καθοδήγηση που χρειάζονται. Σημαντικό είναι και το πάνελ νέων του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου που απαρτίζεται από 27 μαθητές, διαφόρων βαθμίδων εκπαίδευσης, από όλη την Ελλάδα, που συμμετέχουν, ανταλλάσσουν απόψεις και λαμβάνουν κατάρτιση από εκδηλώσεις που διοργανώνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο μεταξύ των Πάνελ Νέων και των υπολοίπων κέντρων ευαισθητοποίησης που λειτουργούν υπό τον INSAFE. Τα μέλη του Πάνελ Νέων συνεδριάζουν δυο φορές το χρόνο χαράσσοντας πολιτική προκειμένου να ευαισθητοποιήσουν τους συνομηλίκους τους. Έτσι, διαχέουν ακόμη περισσότερο τα μηνύματα που εμπεριέχει η Ευρωπαϊκή στρατηγική για καλύτερο internet για τα παιδιά, που στόχο έχει, μεταξύ άλλων, να ενισχύσει την παραγωγή δημιουργικού και εκπαιδευτικού online περιεχομένου, να προωθήσει τις θετικές πρακτικές, να καλλιεργήσει τον ψηφιακό αλφαβητισμό και να αυξήσει την ενημέρωση μεταξύ των παιδιών και νέων και γενικά να προάγει την διαδικτυακή ασφάλεια.

Σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, στην Ελλάδα οι γονείς είναι λιγότερο ή περισσότερο ενημερωμένοι για ό,τι αφορά τη χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά;

Δεν μπορώ να σας πω με βεβαιότητα αν οι γονείς στην Ελλάδα είναι περισσότερο ή λιγότερο ενημερωμένοι σε σχέση με τους γονείς στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, καθώς δεν έχουμε συγκριτικά στοιχεία στα χέρια μας. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια οι Έλληνες γονείς δείχνουν αυξανόμενο ενδιαφέρον και έχουν ευρύτερη γνώση για τις δραστηριότητες των παιδιών τους στο διαδίκτυο, αναγνωρίζοντας και αξιολογώντας τους κινδύνους και μιλώντας σχετικά στα παιδιά τους, προετοιμάζοντάς και θωρακίζοντάς τα καλύτερα σε περίπτωση κινδύνου. Στο SaferInternet4Kids.gr βλέπουμε πλέον περισσότερους γονείς να ζητάνε συμβουλές ή τη βοήθειά μας και μας κάνει ιδιαίτερα χαρούμενους αυτό, καθώς όσο πιο ενημερωμένοι και εκπαιδευμένοι είναι οι γονείς τόσο πιο σίγουροι μπορούμε να είμαστε ότι τα παιδιά θα είναι σωστά προστατευμένα.

Πείτε μας μερικές επόμενες δράσεις σας στις οποίες μπορούν να συμμετάσχουν οι γονείς

Πολύ συχνά διοργανώνονται κατά τόπους εκδηλώσεις για την ενημέρωση των γονιών. Τις περισσότερες φορές την πρωτοβουλία διοργάνωσης αυτών των εκδηλώσεων αναλαμβάνουν συνεργαζόμενοι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων, δήμοι αλλά και περιφέρειες. Επιπλέον κατά καιρούς διοργανώνονται και online webinars τα οποία μπορούν να παρακολουθούν γονείς. Και φυσικά στο www.saferinternet4kids.gr υπάρχει μεγάλη ποικιλία υλικού χρήσιμο για γονείς και κηδεμόνες. Μια πολύ καλή πηγή ενημέρωσης είναι και η σελίδα μας στο Facebook, που ανανεώνεται τακτικά με όλα μας τα νέα.

*Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε το https://europa.eu/investeu/projects/safer-internet-children_el και την ιστοσελίδα του SaferInternet4Kids www.saferinternet4kids.gr