Σχολικό στρες: Οι πιο αποτελεσματικές τεχνικές διαχείρισης

Το στρες ορίζεται ως μια φυσιολογική και ψυχολογική αντίδραση του οργανισμού απέναντι σε εξωτερικούς και εσωτερικούς ψυχοπιεστικούς παράγοντες (ΑΡΑ).

Είναι ο τρόπος που αντιδρά ο εγκέφαλος και το σώμα στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, όπως: καθημερινές προκλήσεις, επίδοση στην εργασία και στο σχολείο, αλλαγές στη ζωή ή τραυματικά γεγονότα από καταστάσεις κρίσεων(NIMH). Το στρες έχει θετική μορφή (eustress) ή αρνητική (distress). Στην πρώτη περίπτωση είναι μικρής διάρκειας και έχει θετικά αποτελέσματα στην κινητοποίηση και στην απόδοση, ενώ στη δεύτερη κρατά περισσότερο και υπονομεύει τη λειτουργικότητα του ατόμου.

Ποιοι παράγοντες προκαλούν το στρες στους εφήβους

Παράγοντες που προκαλούν στρες, ειδικά στους εφήβους είναι: προβλήματα οικογενειακά, πίεση από την ομάδα συνομήλικων, δυσκολία στα σχολικά μαθήματα, αντιδράσεις των γονιών στα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών, καθώς και οι προσδοκίες που τρέφουν για τα παιδιά τους. Επίσης, οι συγκρούσεις στις σχέσεις, τα φαινόμενα σχολικής βίας ή ο θάνατος προσφιλούς προσώπου. Ακόμα, οι επιδράσεις από τα ΜΜΕ, η κόπωση και οι ατομικοί στόχοι.

Το σχολικό στρες συγκεκριμένα αναφέρεται στο άγχος των εξετάσεων και της επίδοσης. Σχετίζεται με την αδυναμία κατανόησης και τη δυσκολία του μαθήματος ή την έλλειψη ενδιαφέροντος για κάποιο μάθημα. Περιλαμβάνει τον φόβο αποτυχίας, την έλλειψη χρόνου για την διεκπεραίωση των σχολικών υποχρεώσεων και εκδηλώνεται με δυσκολία συγκέντρωσης και προβλήματα μνήμης.

Τι μπορεί να προκαλέσει το σχολικό στρες

Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες που έχουν εκπονηθεί σε μαθητικούς πληθυσμούς της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το σχολικό στρες οδηγεί σε προβλήματα ψυχικής υγείας (άγχος, κατάθλιψη, χρήση ουσιών, αυτοκτονικός ιδεασμός), αλλά και ασθένειες (περισσότερο στα κορίτσια). Το χρόνιο στρες επιβαρύνει τη γνωστική και συναισθηματική ρύθμιση, με άσχημες συνέπειες στην κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη του εφήβου. Δημιουργείται ένταση, ανησυχία, εκνευρισμός, αδυναμία για χαλάρωση, έλλειψη υπομονής. Επιδρά αρνητικά στην αυτοεκτίμηση του μαθητή και την επίδοση. Βέβαια υπάρχουν και έρευνες που αναφέρουν θετικές συσχετίσεις του σχολικού άγχους με την επίδοση. Πρόκειται για το θετικό στρες που κινητοποιεί.

Πώς να βοηθήσετε τα παιδιά να διαχειριστούν το σχολικό στρες

Σε πολλές χώρες εφαρμόζονται προγράμματα πρόληψης για το σχολικό στρες και μάλιστα κάποια πραγματοποιούνται στα πλαίσια της σχολικής μονάδας. Οι πιο αποτελεσματικές τεχνικές διαχείρισης σχολικού άγχους είναι η διαχείριση του χρόνου, οι εργασίες διαβαθμισμένης δυσκολίας, έργα προσαρμοσμένα στα ενδιαφέροντα των μαθητών, μέσα σε ένα υποστηρικτικό, θερμό και γεμάτο ερεθίσματα μαθησιακό περιβάλλον. Επιπλέον, τεχνικές που εκπαιδεύουν στην επίλυση προβλημάτων διακρίνονται ως πιο αποτελεσματικές ακόμα και από τεχνικές διαχείρισης των συναισθημάτων.

Ειδικότερα, προγράμματα πρόληψης είναι η ψυχοεκπαίδευση στο Στρες, η Συστηματική Απευαισθητοποίηση, η Γνωσιακή Θεραπεία, η Συμπεριφοριστική Θεραπεία, η Λογικο-συναισθηματική Θεραπεία, ο διαλογισμός, η yoga, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση, η διαφραγματική αναπνοή, τα προγράμματα αυτορρύθμισης. Μερικά από αυτά έχουν δοκιμαστεί στο πεδίο του σχολείου με θετικά αποτελέσματα(MBSR, MBCT). Τα επίπεδα του στρες μειώνονται και έτσι αποφεύγονται οι δυσάρεστες συνέπειες στην ανάπτυξη των μαθητών.

Πολύ σημαντικό ρόλο όμως, παίζουν και οι γονείς, όταν είναι υποστηρικτικοί. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί που δημιουργούν θετικό κλίμα στην τάξη. Η σχολική κοινότητα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή ως προς την ανίχνευση ψυχολογικών προβλημάτων στους μαθητές. Η εκπαίδευση στη διαχείριση του στρες, ως διδακτική ενότητα, μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά και να προάγει την ψυχική υγεία των μαθητών.

Καψή Σεβαστή
Ψυχολόγος MSc ΤΠΕ-Ειδική αγωγή- Ένταξη
sevastikapsi@gmail.com

_{Βιβλιογραφία}

_{Burke, C. (2010). Mindfulness-Based Approaches with Children and Adolescents: A Preliminary Review of Current Research in an Emergent Field. Journal of Child and Family Studies. 19. 133-144. 10.1007/s10826-009-9282-x.}

_{Celik, C. & Odacı, H. (2018). Psycho-Educational Group Intervention Based on Reality Therapy to Cope with Academic Procrastination. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy. 36. 10.1007/s10942-017-0283-1.}

_{Chellamuthu, S. & Subramanian, K. (2017). Academic Stress and Mental Health Among High School Students. Indian Journal of Applied Research. 7.}

_{Ghatol, S.D. (2017). Academic Stress among Higher Secondary School Students : A Review. IJARET. 4,(1) pp:38-41.}

_{Greenberg, M. T. (2010). Feasibility and Preliminary Outcomes of a School-Based Mindfulness Intervention for Urban Youth. Journal of Abnormal Child Psychology.38:985 – 994DOI 10.1007/s10802-010-9418-x}

_{Gupta Α.& Harjai S.(2016)Stress management for adolescents: a review. International Journal of Recent Advances in Multidisciplinary Research : 03, (11), pp.1913-1918.}

_{Kassymova, G. & Aigerim, Kosherbayeva & Ospan, Sangilbayev & Schachl, Hans & Cox, Nigel. (2018). Stress management techniques for students. 47-56. 10.2991/ictppfms-18.2018.10.}

_{Kumari, M.R., & Gartia, R. (2012). Relationship between stress and academic achievement of senior secondary school students.}

_{Mathew, N., Khakha, D. C., Qureshi, A., Sagar, R., & Khakha, C. C. (2015). Stress and Coping among Adolescents in Selected Schools in the Capital City of India. Indian journal of pediatrics, 82(9), 809–816. https://doi.org/10.1007/s12098-015-1710-x}

_{Meiklejohn, J., Phillips, C., Freedman, M.L. et al. (2012). Integrating Mindfulness Training into K-12 Education: Fostering the Resilience of Teachers and Students. Mindfulness 3, 291–307 https://doi.org/10.1007/s12671-012-0094-5}

_{Nikitha, S., Jose, T.T., & Valsaraj, B.P. (2015). Effectiveness of academic stress management programme on academic stress and academic performance among higher secondary students in selected schools of Udupi District.}

_{Sharma, G. & Pandey, D. (2017). Anxiety, Depression, and Stress in Relation to Academic Achievement among Higher Secondary School Students. International Journal of Indian Psychology. 4. 82-89.}

_{Suresh, D. (2015). A Study on Academic Stress among Higher Secondary Students. IJARET. 4,(1) pp:63-68.
Tahmassian, K. & Jalali-Moghadam, N. (2011). Relationship Between Self-Efficacy and Symptoms of Anxiety, Depression, Worry and Social Avoidance in a Normal Sample of Students. Iranian journal of psychiatry and behavioral sciences. 5. 91-98.}

_{Varvogli, L. & Darviri, C.(2011). Stress Management Techniques: evidence-based procedures that reduce stress and promote health. Varvogli L, Darviri C.. Health Science Journal. 5. 74-89.}