Αρνητική συμπεριφορά των παιδιών

Προσπαθώντας να ερμηνεύσουμε την αρνητική συμπεριφορά θα αναφέρουμε τέσσερις βασικούς σκοπούς των παιδιών που μπορεί να κρύβονται πίσω από αυτή.

Α. Ο 1ος στόχος του παιδιού είναι να τραβήξει την προσοχή του γονιού του

Όλα τα παιδιά θέλουν να τραβήξουν την προσοχή. Τα ίδια προτιμούν να τραβήξουν την προσοχή με θετικό τρόπο, αν όμως δεν το πετύχουν επιδιώκουν με αρνητικό τρόπο. Τα παιδιά που έχουν λαθεμένη πεποίθηση ότι ανήκουν στο περιβάλλον μόνο όταν τα προσέχουν ή τα υπηρετούν, προτιμούν να προκαλέσουν έστω και την άτοπη προσοχή, παρά να νιώθουν ότι τα αγνοούν. Για να βοηθήσουμε τα παιδιά που επιδιώκουν να τραβήξουν την άτοπη προσοχή, πρέπει ν’ αλλάξουμε την αντίδρασή μας, ώστε να τους δείξουμε ότι μπορούν να πετύχουν αυτή την προσοχή και να αποκτήσουν σημασία με τη χρήσιμη συμβολή τους παρά με τις αρνητικές απαιτήσεις για προσοχή ή εξυπηρέτηση. Πρέπει να συγκεντρώσουμε τη προσοχή μας στη θετική τους συμπεριφορά.

Β. Ο 2ος στόχος του παιδιού είναι να νικήσει σε έναν τσακωμό

Τα παιδιά που επιδιώκουν την υπεροχή, νιώθουν ότι αξίζουν μόνο όταν είναι αφεντικά, όταν υπερέχουν. Όταν αντιμετωπίζουμε παιδιά που επιδιώκουν την υπεροχή πρέπει να αποφεύγουμε το θυμό και να αποχωρούμε από το πεδίο της μάχης. Η χρήση βίας, για να αντιμετωπίσουμε την προσπάθεια υπεροχής των παιδιών το μόνο που πετυχαίνει είναι να τα εντυπωσιάζει σχετικά με την αξία της δύναμης, και να αυξάνει την επιθυμία τους να αποκτήσουν ακόμα μεγαλύτερη δύναμη.

Γ. Ο 3ος σκοπός του παιδιού είναι η εκδίκηση

Τα παιδιά που επιδιώκουν την εκδίκηση έχουν πιστέψει ότι δεν είναι αγαπητά. Ότι αξίζουν μόνο όταν μπορούν να πληγώσουν τους άλλους, όπως τα πλήγωσαν και οι άλλοι, κατά τη γνώμη τους. Βρίσκουν μια θέση με το να είναι σκληρά και δυσάρεστα. Οι γονείς του παιδιού που επιδιώκει την εκδίκηση, νιώθουν βαθιά πληγωμένοι και θέλουν να ανταποδώσουν τον πόνο. Το παιδί αντιδρά στη δική τους αντεπίθεση ζητώντας παραπέρα εκδίκηση, είτε ενισχύοντας την αρνητική συμπεριφορά ή διαλέγοντας άλλο όπλο. Για να αρχίσουν να βοηθούν το εκδικητικό παιδί, οι γονείς πρέπει να προσέξουν να μην ανταποδώσουν τα χτυπήματα. Όσο δύσκολο κι αν θα είναι αυτό, στόχος είναι να προσπαθήσουν να βελτιώσουν τη σχέση τους με το παιδί, παραμένοντας ήρεμοι και δείχνοντας καλή θέληση.

Δ. Ο 4ος σκοπός της αρνητικής συμπεριφοράς είναι η παραίτηση του παιδιού

Τα παιδιά που επιδεικνύουν ανικανότητα ή αδεξιότητα είναι υπερβολικά αποθαρρυμένα. Αφού παραιτήθηκαν από κάθε ελπίδα να πετύχουν, επιχειρούν να δείξουν στους άλλους ότι δεν μπορούν να αποδώσουν σε οτιδήποτε. Οι γονείς θα καταλάβουν ότι ένα παιδί επιδιώκει αυτό το σκοπό αν και αυτοί επίσης νιώθουν απελπισμένοι και θέλουν να παραιτηθούν. Το παιδί αντιδρά παθητικά ή δεν αντιδρά καθόλου σε οτιδήποτε κάνουν οι γονείς. Δεν κάνει καμία προσπάθεια να βελτιωθεί. Για να βοηθήσουν ένα παιδί που νιώθει ανίκανο, οι γονείς χρειάζεται να παραμερίσουν κάθε είδους κριτική και αντί για αυτό να συγκεντρώσουν την προσοχή τους στα θετικά σημεία του παιδιού. Είναι ανάγκη να ενθαρρύνουν κάθε προσπάθειά για βελτίωση, όσο μικρή και αν φαίνεται.

Είναι όλες οι άσχημες συμπεριφορές των παιδιών «αρνητικές»;

Θα ήταν καλό να διευκρινιστεί ότι δεν είναι όλες οι άσχημες συμπεριφορές των παιδιών πραγματικά αρνητικές. Με άλλα λόγια, στη ζωή ενός παιδιού υπάρχουν διάφορα αναπτυξιακά στάδια, στα οποία ένα παιδί «πρέπει» να επιδείξει «αρνητικές» συμπεριφορές προκειμένου να αναπτυχθεί ομαλά. Για παράδειγμα, η ηλικία μεταξύ 3-6 ετών, είναι η περίοδος του «όχι». Σε αυτό το ηλικιακό στάδιο ένα παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται τις ικανότητές σου, να επιζητά αυτονομία και σχετική ανεξαρτησία. Οφείλουμε να είμαστε σύμμαχοι στην προσπάθεια του παιδιού να αναπτυχθεί και να επιτρέψουμε την αρνητική συμπεριφορά να εξυπηρετήσει το σκοπό της σε αυτήν την περίπτωση. Το ίδιο ισχύει και κατά την περίοδο της εφηβείας.

Όμως, τι κάνουμε όταν η αρνητική συμπεριφορά ενός παιδιού πηγάζει από την αποθάρρυνση;

Εκτός από τις ανάγκες επιβίωσης και φροντίδας που έχουν τα παιδιά υπάρχουν και τέσσερις βασικές ανάγκες απαραίτητες για τη δημιουργία της δικής τους ταυτότητας. Καλύπτοντας τις βασικές ανάγκες του παιδιού, δημιουργείται ένα παιδί με αυτοπεποίθηση. Όταν οι ανάγκες αυτές δεν ικανοποιούνται τα παιδιά αποθαρρύνονται και αυτό έχει ως συνέπεια να καταφεύγουν σε αρνητικές συμπεριφορές.

Οι ανάγκες που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία θετικής ταυτότητας των παιδιών είναι:

1. Ανάγκη να αναπτύξει το παιδί το αίσθημα ότι ανήκει, ότι αναγνωρίζεται και σημαίνει για κάποιους.

Το παιδί χρειάζεται ανιδιοτελή αγάπη και αποδοχή ακόμα και όταν φωνάζει ή χύνει το φαγητό του ή όταν δεν είναι τόσο χαριτωμένο και γλυκό, όσο θα θέλαμε.
Νοιώθει ότι είναι αποδεκτό ως μέλος της οικογένειας μέσω της προσοχής, του ενδιαφέροντος και της σημασίας που του δείχνουν.

2. Ανάγκη να δημιουργήσει την αντίληψη για τον εαυτό του ότι είναι ικανό

Το παιδί χρειάζεται να μάθει να παίρνει αποφάσεις, να μαθαίνει νέες δεξιότητες ή να εμπιστεύεται τις δικές του. Χρειάζεται χώρο να εξασκηθεί, να δράσει. Δεν είναι μόνο με τα λόγια που θα οικοδομήσει το αίσθημα της ικανότητας. Πρέπει να έχει και την εμπειρία. Γι αυτό χρειάζεται να ενθαρρύνεται να κάνει πράγματα μόνο του, όταν βρίσκεται στο κατάλληλο στάδιο και να μην υπερπροστατεύεται.

3. Ανάγκη να αναπτύξει το αίσθημα της προσωπικής δύναμης και της αυτονομίας

Χρειάζεται να διοχετεύει τη δύναμή του σε θετικές κατευθύνσεις, να επιλύει προβλήματα, να αποκτά μαθαίνει νέες δεξιότητες, να σέβεται και να συνεργάζεται με τους άλλους.

4. Ανάγκη να αποκτήσει κοινωνικές δεξιότητες και δεξιότητες ζωής

Χρειάζεται να μάθει πώς να είναι με τα άλλα παιδιά, με τους ενήλικες, πώς να τρέφεται και να ντύνεται μόνο του, πώς να γίνεται υπεύθυνο. Σε όλες τις σχέσεις, συμπεριλαμβανομένης και της οικογένειας, υπάρχει η ανάγκη για αξιοπρέπεια και αμοιβαίο σεβασμό.

Σίλια Χαλιώτη
Παιδαγωγός - Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
6975541206
celia.chalioti@gmail.com
IG: @celia.chalioti
FB: @School & Career Consulting