Βασικές αρετές της ηθικής νοημοσύνης στα παιδιά

Έχετε ακούσει για τον δείκτη νοημοσύνης, για την συναισθηματική νοημοσύνη, ήρθε η ώρα να μιλήσουμε και για την ηθική νοημοσύνη, αν και υπάρχουν και άλλες μορφές, όπως η αισθητική, αλλά και η πρακτική νοημοσύνη. Tι είναι η ηθική νοημοσύνη; Όπως εύκολα αντιλαμβάνεστε σχετίζεται με την ηθική μας, τις αξίες, την ικανότητα διαχωρισμού του καλού και του κακού, του σωστού και του λάθους, σχετίζεται με την κρίση μας και το πόσο σωστή είναι αλλά και με την αντίληψη της συνέπειας. Φυσικά, δεν αντανακλά – τουλάχιστον όχι πάντα – το τι μας αρέσει αλλά το τι «πρέπει» να κάνουμε.

Ο Robert Coles στο βιβλίο του «Η ηθική νοημοσύνη των παιδιών» καταφέρνει μέσα από ιστορίες να δώσει παραδείγματα για το πόσο σημαντικός είναι ο γονεϊκός ρόλος στη διαμόρφωση της ηθικής νοημοσύνης ενός παιδιού. Δίνει εύστοχα τον ηθικό χαρακτήρα, ο οποίος διαμορφώνεται από τη βρεφική ηλικία έως την εφηβεία μέσω της παρακολούθησης της συμπεριφοράς και της φροντίδας των άλλων και μέσω ηθικών συζητήσεων. Αποτέλεσμα να καλλιεργηθούν ή να ματαιωθούν κάποιες ηθικές ιδιότητες, όπως για παράδειγμα, η ενσυναίσθηση. Πιο απλά, πρόκειται για θεμελιώδεις ιδιότητες που επιτρέπουν στα παιδιά να σκέφτονται, να αισθάνονται και να ενεργούν με ηθικά υπεύθυνο τρόπο. Αυτές οι αρετές βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν ενσυναίσθηση, δικαιοσύνη, σεβασμό, ευθύνης απέναντι στον εαυτό αλλά και στους άλλους.

Τι είναι η ηθική νοημοσύνη και πώς να την καλλιεργήσουμε στα παιδιά

• Ενσυναίσθηση: Η ικανότητα κατανόησης των συναισθημάτων και των αναγκών των άλλων. Τα παιδιά που έχουν ενσυναίσθηση μπορούν να δημιουργήσουν ισχυρές σχέσεις και να δείχνουν συμπόνια προς τους άλλους.
• Συνείδηση: Η ικανότητα όχι μόνο να αναγνωρίζει το παιδί το σωστό αλλά και να μπορεί να το πράττει. Χρειάζεται η δημιουργία συνθηκών ηθικής ανάπτυξης στην οικογένεια, ώστε να μάθει το παιδί να ξεχωρίζει το καλό απ’ το κακό και να ενισχυθεί η ηθική του ανάπτυξη (για παράδειγμα, να μπορεί να βοηθήσει όσους έχουν ανάγκη).
• Ακεραιότητα: Η ποιότητα του να είσαι έντιμος και να έχεις ισχυρές ηθικές αρχές.
• Υπευθυνότητα: Η ικανότητα να αναλαμβάνει κανείς τις πράξεις του και να επανορθώνει όταν είναι απαραίτητο.
• Σεβασμός: Η ικανότητα να φέρεσαι στους άλλους με αξιοπρέπεια και ευγένεια.
• Καλοσύνη: Η ποιότητα του να είσαι φιλικός, γενναιόδωρος και διακριτικός.
• Αυτοέλεγχος: Η ικανότητα να ρυθμίζει κανείς τα συναισθήματα και τις παρορμήσεις του.
• Ανεκτικότητα: Η ικανότητα αποδοχής και εκτίμησης των διαφορών των άλλων. Τα παιδιά που είναι ανεκτικά μπορούν να οικοδομήσουν ισχυρές σχέσεις με άτομα από διαφορετικά υπόβαθρα.
• Δικαιοσύνη: Η ικανότητα να ενεργείς με δίκαιο και ισότιμο τρόπο. Τα παιδιά που είναι δίκαια είναι σε θέση να λαμβάνουν αποφάσεις που είναι αμερόληπτες και να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες όλων των εμπλεκομένων.

Διάφοροι ειδικοί καταλήγουν στο ότι οι γονείς μπορούν να διδάξουν στα παιδιά τους την ηθική νοημοσύνη μαθαίνοντάς τα να σκέφτονται θετικά, να ζουν στο παρόν, να τα επιβραβεύουν αλλά και να τους δείξουν πως να περνούν στη πράξη και να μην μένουν μόνο στα λόγια, να έχουν υπομονή, γενικότερα τις παραπάνω ιδιότητες…

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας