SOS για τον σχολικό εκφοβισμό! Γράφει η εκπαιδευτική ψυχολόγος Δήμητρα Δάμτσα

Σκοτεινά σύννεφα σκιάζουν την ανέμελη σχολική ηλικία, καθώς τα περιστατικά βίας πυκνώνουν ολοένα και περισσότερο στα προαύλια των σχολείων. Στον ευαίσθητο μικρόκοσμο των παιδιών και των εφήβων αναπαράγονται οι παθογένειες της κοινωνίας και δοκιμάζεται καθημερινά η ψυχή τους στην πιο τρυφερή ηλικία. Τα σχολεία της Ελλάδας εκπέμπουν SOS για την έξαρση της μαθητικής βίας, καθώς, σύμφωνα με έρευνες, η Ελλάδα καταλαμβάνει την 4η θέση ανάμεσα σε 41 χώρες, σε περιστατικά ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι σχολικού εκφοβισμου, μερικοί από αυτούς είναι ο άμεσος ή σωματικός εκφοβισμός, ο λεκτικός εκφοβισμός, ο εκβιασμός, ο ρατσιστικός εκφοβισμός και ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός (cyberbullying). Η λεκτική βία και οι καβγάδες μεταξύ των μαθητών κυριαρχούν σε ποσοστό 60% και ακολουθούν συμπλοκές (34%), κλοπές αντικειμένων μαθητών (30%), κλοπές αντικειμένων σχολείου (18%), βανδαλισμοί (16%), κλοπές αντικειμένων εκπαιδευτικών (11%). Όμως, ο σχολικός εκφοβισμός δεν ταυτίζεται με την επιθετικότητα.

Η διαφορά ανάμεσα στο σχολικό εκφοβισμό και στην επιθετικότητα έγκειται στην ανισότητα δύναμης και στο στοιχείο της επανάληψης.
Παρά το γεγονός, ότι ο εκφοβισμός αποτελεί σύνηθες κοινωνικό φαινόμενο στα σχολεία, οι ενήλικες που σχετίζονται με αυτό δεν έχουν σαφή αντίληψη της φύσης του σχολικού εκφοβισμού ούτε και επαρκή εκπαίδευση για να τον αντιμετωπίσουν.

Έρευνα της Δεληγιάννη- Κουϊμτζή (2005) σε σχολεία της χώρας μας έδειξε πως το 1/3 των ενηλίκων και των εκπαιδευτικών δεν προσπαθούν να σταματήσουν τις εκφοβιστικές συμπεριφορές ή, όταν το κάνουν, οι προσπάθειές τους δεν είναι συστηματικές. Το 40% των ενηλίκων προσπαθεί σπάνια ή μερικές φορές να βάλει τέλος στα επεισόδια αυτά, όπως δηλώνουν οι μαθητές- μαθήτριες, ενώ παρόμοιες συμπεριφορές και αντιδράσεις παρατηρούνται και από τους συμμαθητές - συμμαθήτριες των θυμάτων. Τα παιδιά, επίσης, δηλώνουν ότι και οι γονείς, δεν προσπαθούν να σταματήσουν αυτά τα περιστατικά.

Προστατευτικοί παράγοντες
Υπάρχει ποικιλία παραγόντων που μπορούν να λειτουργήσουν προστατευτικά ως προς την εκδήλωση περιστατικών εκφοβισμού στη σχολική κοινότητα. Τέτοιοι, όσον αφορά στους μαθητές, είναι: η φροντίδα και η υποστήριξη των παιδιών, η επικοινωνία και η σύνδεση με την οικογένεια, οι υψηλές προσδοκίες, η συναισθηματική υγεία, η ευκαιρία για συμμετοχή σε δράσεις στη σχολική κοινότητα, η σχολική επιτυχία, η σύνδεση του μαθητή με το σχολείο ,η σύνδεση του μαθητή με έναν ενήλικα στην κοινότητα.

Όσον αφορά στη διοίκηση τoυ σχολείου είναι: η διαμόρφωση πολιτικών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου στο σχολείο, οι σαφείς κανόνες, το έτοιμο σχέδιο για ώρα ανάγκης, η ομάδα πρόληψης σχολικού εκφοβισμού αποτελούμενη από μέλη της σχολικής κοινότητας, η υποστήριξη εκπαιδευτικού και διοικητικού προσωπικού με την ανάλογη ευαισθητοποίηση, η εποπτεία των χώρων και η διαμόρφωση θετικού σχολικού κλίματος. Ένας ευαισθητοποιημένος εκπαιδευτικός μπορεί να δουλέψει προς την κατεύθυνση της πρόληψης του φαινομένου: είτε ενσωματώνοντας στοιχεία πρόληψης στο μάθημά του μέσα στην τάξη είτε υλοποιώντας ένα πρόγραμμα προαγωγής και αγωγής υγείας. Η δουλειά μέσα στην τάξη περιλαμβάνει ποικιλία εκπαιδευτικών μεθόδων εκτός από την παραδοσιακή προσέγγιση, όπως: μεθόδους ενεργούς συμμετοχής: συζήτηση, παιχνίδια ρόλων, καταιγισμό ιδεών, ομαδικές δημιουργίες (αξιοποίηση της δυναμικής της ομάδας). Ακόμα βιωματική προσέγγιση με την απόκτηση δεξιοτήτων (coping skills) και την αλληλοδιδακτική προσέγγιση (peer education).

Η αντιμετώπιση του προβλήματος, από την πλευρά του γονιού του θύματος, είναι πολυσύνθετη. Ο γονιός μαζί με το παιδί πρέπει να καταγράφει τα γεγονότα, να συζητά με άλλους γονείς που έχουν παρόμοια περιστατικά, παρά τους φόβους του θύματος ο γονιός πρέπει να μιλήσει και το θύμα πρέπει να έχει προστασία και το σχολείο πρέπει να οργανώσει συνάντηση με τα εμπλεκόμενα μέρη. Στο σημείο αυτό παρατηρείται ότι συνήθως οι γονείς των θυτών δεν γνωρίζουν το μέγεθος των πράξεων των παιδιών τους, αν έρθουν δε στη συνάντηση, συνήθως προσπαθούν να υποβιβάσουν το όλο γεγονός ή κρατούν αμυντική στάση.

ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ο γονιός πρέπει να γίνει συνήγορος του παιδιού του, να μη σταματάει αν δεν τον «ακούν», να προχωρεί με αναφορές σε όλη την ιεραρχία των σχολικών αρχών και σε καταγγελίες σε αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές γιατί με τη γνωστοποίηση του περιστατικού και την αντιμετώπισή του εκτός από την ανακούφιση του θύματος τελικά θα ανακουφιστεί και ο θύτης.

Για οποιαδήποτε ερώτηση ή συμβουλή μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου στο ddamtsa@gmail.com ή να επισκεφτείτε το blog μου www.counselling-edu.blogspot.gr !

Δάμτσα Δήμητρα
Εκπαιδευτική Ψυχολόγος