«Ναι, το παιδί μου βλέπει Survivor και τι έγινε;»

Κάποιοι θεωρούν ότι αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα και πρέπει να μαθαίνουν από μικρά τα παιδιά τι γίνεται στον κόσμο. Κάποιοι άλλοι εστιάζουν σε αρνητικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων που προβάλλονται με υπερβολή – όπως πισώπλατες μαχαιριές, άδικες νίκες των υποχθόνιων, εγωκεντρικές συμπεριφορές, απουσία κλίματος εμπιστοσύνης και απαξίωση της αξίας, επιβράβευση της πονηριάς που σώζει από την αποβολή, εξευτελισμός και συναισθηματική προδοσία χάριν του χρηματικού επάθλου, κλπ.

Και εκεί οι πρώτοι λένε στους δεύτερους..... «χαλάρωσε, είναι μόνο ένα τηλεοπτικό σόου!».

Θα συμβούλευα αποφυγή της χαλάρωσης, θα πρέπει να παρακολουθείτε το σόου μαζί με το παιδί σας και ποτέ να μην το αφήνετε μόνο του.
Ο κόσμος που βλέπει ο μικρός έφηβος είναι μια ζούγκλα όπου οι τρικλοποδιές και τα πισώπλατα είναι αληθινά. Στην προεφηβεία, αγόρια και κορίτσια είναι ευάλωτα, προσπαθούν να καταλάβουν ποιοι είναι, γεμάτοι ανασφάλεια για την αξία τους. Ένα κλίμα σκληρότητας υφίσταται ήδη στα σχολεία. Ενώ εξερευνούν τις συνομήλικες φιλίες τους εκεί κοντά στα 10, αναζητούν οδηγίες για το πώς να σχετιστούν, πώς να κάνουν συμμαχίες και ελπίζουν στην φιλία. Νοιώθουν πανικό στην ιδέα μην κάνουν λάθος, μην πουν κοτσάνα, μην φορέσουν λάθος μπλουζάκι, μην κριθούν για το άσχημο χτένισμά τους. Τρέμουν μην απομονωθούν από κάποια παρέα. Η πρωταρχική ανησυχία τους είναι αν θα αρέσουν στους άλλους και αν θα τους δεχτούν. Αν συμβεί αυτό, τότε νοιώθουν καλά. Αν όχι, νοιώθουν ασήμαντοι.

Ένα σόου σαν το Survivor και η εθνική μανία με αυτό, δίνει αξία σε τοξικές καταστάσεις και στοιχεία, στα μάτια των μικρών μας. Θα χρειαστεί να διερωτηθούμε «πού βρίσκεται η αξία της βασικής καλοσύνης στο σόου αυτό»; Πουθενά! Πώς μπορεί ένα παιδί να σκεφτεί ότι κάποιοι άνθρωποι μπορούν πραγματικά να θεωρηθούν αξιόπιστοι; Όχι εδώ.

Γενικότερα τα Realities είναι ιστορίες νικητών και χαμένων, με κριτήριο το ταλέντο ή την κοινωνική αποδοχή. Στην αρχή όλοι είναι ίσοι αλλά καθώς εξελίσσεται η ιστορία, κάποιοι διακρίνονται ενώ άλλοι απoβάλλονται δακρύβρεχτα ή γίνονται στόχος κοινωνικού εξευτελισμού και εν συνεχεία αποκλεισμού σαν απόρροια της κακής συμπεριφοράς τους. Τα παιδιά πρέπει να ξέρουν ότι τα λάθη είναι μέρος της ζωής μας κι όχι η αιτία για να αποβάλλονται από το «νησί». Υπάρχει κάτι πιο σημαντικό από την νίκη, ακόμα κι αν η νίκη συνοδεύεται από πολλά χρήματα. Υπάρχει τρόπος να συνεργαζόμαστε με τους άλλους, όχι μόνο να τους εξοντώνουμε, όχι όμως στη γη του Survivor. Αν τα παιδιά βλέπουν συνεχώς αυτό το παιχνίδι χωρίς την καθοδήγηση και συζήτηση με τους γονείς τους, θα μάθουν καλά το μάθημά τους και οι φίλοι, οι δεξιότητες φιλίας και η αξιοπρέπεια θα ναυαγήσουν.

Δεδομένου ότι στην σήμανση καταλληλότητας βλέπουμε «Κατάλληλο για όλους, επιθυμητή η γονική συναίνεση» , εγώ θα έλεγα απαραίτητη η ενεργή γονική συν-παρακολούθηση. Ακόμα και για τους εφήβους που είναι πιο μεγάλα παιδιά. Το σόου αυτό δίνει πολλές ευκαιρίες στους γονείς να μιλήσουν για αξίες, ηθική και νόρμες. Υπάρχει καλό ψέμα και κατάσταση που το δικαιολογεί; Αν ναι, πότε; Ποια στοιχεία προσωπικότητας κάνουν κάποιον συμπαθή; Ποιες συμπεριφορές μας δείχνουν ότι κάποιος είναι ανώριμος ή εγωιστής ή πονηρός; Θα θέλαμε να είναι φίλος μας αν ζούσε στην γειτονιά μας;

Επίσης το Survivor δίνει στην οικογένεια μια σπάνια ευκαιρία να παρατηρήσει και να συζητήσει τις δυναμικές σε μια ομάδα – πώς οι άνθρωποι λειτουργούν μαζί όταν δεν γνωρίζονται καλά μεταξύ τους και όταν δεν έχει οριστεί ο αρχηγός. Γιατί οι καλύτεροι αρχηγοί – οι πιο συμπαθείς και ικανοί άνθρωποι – ποτέ δεν κερδίζουν το μεγάλο χρηματικό έπαθλο; Πώς καταφέρνουν να μείνουν περισσότερο; Η απάντηση που δίνει το Survivor είναι είτε ότι λένε ψέματα και χειρίζονται τους άλλους ή ποτέ δεν ξεκινούν οτιδήποτε – μένουν σιωπηροί, δουλεύουν σκληρά και είναι συγκαταβατικοί με τους άλλους αντί να πάρουν πρωτοβουλία και να κάνουν οτιδήποτε μόνοι τους. Τι μπορούμε να πούμε για την πραγματική προσωπικότητα κάποιου με βάση τον τρόπο που λειτουργεί στην ομάδα, ιδίως κατά την διάρκεια των πρώτων ημερών;

Μερικές φορές οι άνθρωποι βρίζουν και μπαίνει «μπιπ». Κάποιες φορές κάποιο μαγιό θα πέσει ή κάποιος θα εκτεθεί – κι αυτό με τεχνικά εφέ καλύπτεται. Κατά καιρούς πίνουν «κάτι» – αυτό είναι ευκαιρία να συζητήσετε τι συμβαίνει στον εαυτό σου όταν πίνεις.

Όπως ότι χάνεις την ορθή σου κρίση και λες πράγματα που υπό άλλες συνθήκες ποτέ δεν θα έλεγες. Στιγμές που κάποια παρεξηγώντας τις προθέσεις του άλλου θα τον συκοφαντήσει για ενόχληση έως και σεξουαλική, και υποχθόνια κίνητρα. Συνήθως εκεί γίνεται θέμα κι εντός αλλά κι εκτός του παιχνιδιού. Άλλη μια ευκαιρία να μιλήσετε για την πιθανότητα κάποιας παρεξήγησης μεταξύ μιας γυναίκας κι ενός άνδρα και πώς είναι προτιμότερη η ειλικρινής επικοινωνία από τις άσχημες και λανθασμένες κατηγορίες, και υστερίες.

Επίσης σημαντικό να συζητήσετε ότι το Survivor είναι μια τηλεοπτική παραγωγή. Δεν είναι αληθινό σόου – αν ήταν αληθινό δεν θα υπήρχαν τόσα συνεργεία για να το καταγράφουν στην μέση του πουθενά. Δίνονται συχνά ευκαιρίες να συζητήσετε πώς οι παραγωγοί μας κάνουν (το κοινό) να σκεφτούμε ότι κάτι θα συμβεί επιλέγοντας ποια εικόνα θα δείξουν, αλλά στο τέλος της εβδομάδας (ή την επόμενη εβδομάδα) εκπλησσόμαστε με αυτό που εν τέλει συμβαίνει και μετά γνωρίζουμε ότι οι σκηνοθέτες και οι παραγωγοί απλά επιλέγουν να μην δείξουν τις συζητήσεις και τις καταστάσεις που θα μας άφηναν να καταλάβουμε την συνέχεια.

Αυτά είναι μαθήματα σχετικά με το τι είναι πραγματικά η τηλεόραση και γιατί λειτουργεί με αυτό τον τρόπο. Θα δείξει καταπληκτικά τοπία και ζώα που δεν βλέπουμε στη καθημερινότητα της πόλης και οι εμπειρίες επιβράβευσης και πρόκλησης είναι φανταστικές και έξυπνες.

Μετά από λίγες τέτοιες παρακολουθήσεις του Survivor, τα παιδιά θα ξέρουν ότι αυτό είναι μόνο τηλεόραση και ότι μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς αυτό το σόου, αλλά είναι πολύ εύκολο να κατανοήσουμε γιατί το Survivor έχει τραβήξει την προσοχή πολλών έως υπερβολικά πολλών, ίσως και περισσότερων από ότι άλλα σόου. Είναι πολύ εύκολο να οδηγήσει σε εθισμούς όταν επαναλαμβάνει λέξεις και εικόνες που αν δεν επεξηγηθούν μπορούν να παραμείνουν προκλητικές ενώ σε όρους αληθινής ζωής έχουν καθαρή έννοια και συγκεκριμένη υπόσταση.

Θα ήταν αφελές να πω ότι παιδιά μικρότερα των 10-12 ετών δεν πρέπει να βλέπουν το Survivor λόγω της δυσλειτουργικής συμπεριφοράς και των κοινωνικών συνδιαλλαγών που προβάλλονται στην οθόνη. Και η ερώτηση εκεί συνήθως είναι «τι κάνω με τον προσχολικό μου;». Εξαρτάται από το ταμπεραμέντο του παιδιού και αν μπορείτε να είστε επίσης δίπλα το κατά τη διάρκεια του σόου για να εξηγήσετε με τον κατάλληλο για την ηλικία του τρόπο, γιατί γίνονται αυτές οι κατεργαριές και τα καμώματα όπως και πώς έχει στηθεί το παιχνίδι ώστε να κάνει τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται αντιστοίχως. Έχουμε άπειρες ευκαιρίες να εξηγήσουμε τις άσχημες λέξεις, τα κακεντρεχή κίνητρα και τις κακές φιλίες και σε αυτή την ηλικία.

Προσπαθήστε να προβλέψετε μαζί του ποιος είναι ο πιο πειστικός στα συμβούλια και ποιος θα τα πάει καλύτερα στα παιχνίδια με κριτήρια την σωματική δύναμη, την ευφυΐα, την τροφή που έχει καταναλώσει ή το κίνητρο. Συζητήστε πώς μπορεί να νοιώθουν οι άνθρωποι όταν δεν μπορούν να φάνε αυτά που χρειάζονται για να είναι υγιείς, πώς επιλέγονται οι αρχηγοί και πώς μπορούν να χάσουν την θέση τους αν φερθούν πολύ εξουσιαστικά, πώς ακόμα και οι ψεύτες στηρίζουν την απόφασή τους να πουν ψέματα.

Αν θεωρείτε ότι παρόμοια παιχνίδια με αυτά τα «κοινωνικά» δεν υφίστανται στην σχολική καθημερινότητα των παιδιών μας, ξανασκεφτείτε το. Η έκθεση των παιδιών σε αυτό το παιχνίδι - με πολύ εξατομικευμένη καθοδήγηση για όσα βλέπει - σε μικρές δόσεις, θα τους επιτρέψει να μην αιφνιδιαστούν ή στεναχωρηθούν σε επίπεδο κατάθλιψης και απομόνωσης, όταν τα δυναμικά στις παρέες - σε προσχολικές και σχολικές ηλικίες -δεν είναι με το μέρος τους.

Συμβαίνει.

Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος υπογονιμότητας
Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com
e-mail: ioanna.thps@gmail.com / itheodorakopoulou@feelwelltoday.com