Το σύνδρομο του «βολικού» παιδιού

Η λογική του «άστο να κλαίει για να μάθει» έγινε τόσο κυρίαρχη, που κάποια εποχή σχεδόν ουδείς έδειχνε να ενοχλείται να σοκάρεται ή να συμπάσχει στη θέα ενός μωρού που σπαράζει στη κούνια.

Και πολλοί γονείς με περηφάνια έδειχναν μετά σε φίλους το δημιούργημά τους: ένα παιδί «βολικό», που κοιμάται όλο το βράδυ χωρίς να κλαίει, που μπορεί να κάθεται ώρες μόνο του χωρίς να γκρινιάζει και να διεκδικεί. Πραγματικός παράδεισος για έναν γονιό, να έχει ένα παιδί που δεν διεκδικεί την αγάπη του, το χρόνο του, την ηρεμία...

Ωστόσο, η εικόνα του βολικού παιδιού έχει και μία άλλη όψη. Σε καμία περίπτωση δεν θα κρίνω τους γονείς που επέλεξαν αυτό το μοντέλο της διαπαιδαγώγησης. Οι περισσότεροι από αυτούς βίωσαν τις δικές τους συγκρούσεις για να υιοθετήσουν τις συστάσεις των ειδικών, πληγώθηκαν, διακατέχονταν από ενοχές. Αν παρατηρήσει κανείς τα θηλαστικά στη φύση θα διαπιστώσει ότι ανταποκρίνονται πάντα στο κάλεσμα των μωρών τους. Η ίδια «φύση» διακατέχει και τον άνθρωπο, άρα οι γονείς που ακολούθησαν ένα σκληρό μοντέλο πειθαρχίας συγκρούστηκαν με την ίδια την υπόστασή τους, τα ίδια τους τα συναισθήματα.

Ανασφαλείς ενήλικες

Στην ουσία η ανάγκη μας να δημιουργήσουμε ανεξάρτητα παιδιά δημιουργεί εξαρτημένους και ανασφαλείς ενήλικες. Τα πρώιμα βιώματα αποστέρησης, μαθαίνουν το παιδί να παραιτείται πρόωρα, αναστέλλοντάς του τη δυνατότητα να διεκδικεί. Μαθαίνει να παραιτείται από πολύ νωρίς καθώς στην συνείδησή του έχει εγγραφεί ότι στο κάλεσμα δεν υπάρχει ανταπόκριση. Ένα μωρό κλαίει για να καλύψει είτε μια βιολογική είτε μια συναισθηματική του ανάγκη. Όταν η ανάγκη του αυτή δεν καλύπτεται, το μωρό το εκλαμβάνει αρχικά ως απόρριψη και στη συνέχεια ως μία κανονική κατάσταση: «δεν εκφράζω αυτό που θέλω, γιατί ούτως ή άλλως δεν ακούγομαι». Και σταδιακά εξελίσσεται σε ένα μη απαιτητικό παιδί, βολικό για τους γονείς.

Σε μα συνδυαστική μελέτη ερευνών που έγιναν την τελευταία δεκαετία σε διάφορα πανεπιστήμια ανά τον κόσμο, η «βολική» αυτή συμπεριφορά ενοχοποιήθηκε για την εμφάνιση καταθλιπτικής συμπεριφοράς ακόμα και από τα χρόνια της εφηβείας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έκρηξη αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς, ψυχοσωματικά προβλήματα αλλά και μαθησιακές δυσκολίες.

Το παιδί μαθαίνει από πολύ νωρίς ότι για να το αγαπούν θα πρέπει να έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Θα πρέπει να είναι πάντα διαθέσιμο, υποχωρητικό, να μην διεκδικεί, να καταπνίγει την δυσαρέσκειά του, να προσαρμόζεται σε καταστάσεις ακόμα κι αν τον δυσαρεστούν. Γενικά το «καλό παιδί» έχει ένα έντονο συναίσθημα ότι δεν πρέπει ποτέ να απογοητεύει τους άλλους γιατί θα τους χάσει.

Ενσυναίσθηση και ενοχή

Ως γονείς είναι σημαντικό να απενοχοποιηθούμε από την έννοια της προσφοράς. να νιώσουμε καλά, χωρίς το φόβο, ότι η εκδήλωση της αγάπης κάνει ανθρώπους κακομαθημένους, ότι η αγκαλιά κάνει ανθρώπους εξαρτημένους. Η αγάπη και αγκαλιά δημιουργούν ανθρώπους ασφαλείς και συναισθηματικά χορτασμένους που θα δώσουν κι αυτοί με τη σειρά τους.

Είναι σημαντικό να ξεκλειδώσουμε από μέσα μας την ενσυναίσθηση, αυτή την υπέροχη ικανότητα να στεκόμαστε πλάι στο παιδί μας, κι όχι απέναντί του. Να συναισθανόμαστε με αυτό, αλλά όχι για αυτόν. Να προσπαθήσουμε να μπούμε στη θέση του και στο συναίσθημά του, χωρίς τη δική μας κριτική, χωρίς τα δικά μας φίλτρα. Ενσυναισθάνομαι δεν σημαίνει συμπάσχω, σημαίνει ότι κατανοώ τι νιώθεις και σε παροτρύνω να το εκφράσεις.

Σημαίνει ότι σε αγαπώ όπως και να νιώθεις, σημαίνει ότι σέβομαι τους φόβους και τις ανάγκες σου.

Ναταλία Δανδόλου
Σύμβουλος Ενσυναίσθησης (empathy coach) σχέσεων και γονεϊκότητας
Διαχείριση απωλειών, πένθους, διαζυγίου
Ομήρου 2 και Αλωνιών Κηφισιά
Τηλ: 6936529228