Ο πόλεμος μέσα από τα μάτια ενός παιδιού

Στα παιδιά, κυρίως στα αγόρια, από μικρά αρέσει να παίζουν πόλεμο. Ακόμη και αν το παιδί είναι σε ηλικία που δε μπορεί να μιλήσει καθαρά, η μικρή λεξούλα «μπαμ μπαμ» προστίθεται στο φτωχό του λεξιλόγιο, συνοδευόμενη με την κίνηση ότι κρατάει ένα όπλο. Και μπορεί να είναι πολύ μικρό για να κατανοήσει την κίνηση αυτή, το παιδί δείχνει να την απολαμβάνει. Και αν ο γονιός πέσει στο πάτωμα, υποδυόμενος το νεκρό από τις σφαίρες, στα μάτια του παιδιού η κίνηση αυτή μοιάζει με το πιο αστείο πράγμα του κόσμου.

Ναι, για ένα μικρό παιδί, που δεν έχει γνώση του κόσμου και τι γίνεται εκεί έξω, ο πόλεμος στα αθώα μάτια του μοιάζει με κάτι αστείο. Μεγαλώνοντας, για τα αγόρια γίνεται και αγαπημένο παιγνίδι, με τα όπλα, τα πυρομαχικά, τα σπαθιά να βρίσκονται ψηλά στη λίστα προτίμησης του. Όταν πηγαίνει στο σχολείο, ξεκινάει η πρώτη του επαφή, με το τι πραγματικά είναι ο πόλεμος. Το παιδί μαθαίνει για τους 300 γενναίους Σπαρτιάτες του Λεωνίδα, για τους ήρωες του ’21 και την Ελληνική Επανάσταση, για το Έπος του ’40.

Στα σχολικά χρόνια, ο πόλεμος παίρνει μία πιο πανηγυρική μορφή. Τιμάμε τους προγόνους μας, που έδωσαν τη ζωή τους για να είμαστε εμείς σήμερα ελεύθεροι, τους σεβόμαστε, υποκλινόμαστε στο μεγαλείο της ανδρείας τους. «Μαμά, αν ζούσα κι εγώ το 40, θα έπαιρνα το όπλο μου και θα πέταγα τους Γερμανούς και τους Ιταλούς στη θάλασσα», μου είπε ο 7χρονος γιος μου, επιστρέφοντας από το σχολείο κι ενώ είχαν μιλήσει για τον πόλεμο του 40. Εξάλλου, οι πρωταγωνιστές της μάχης, γίνονται συχνά πρότυπο για τα παιδιά, οι ήρωες που θαυμάζουν και θέλουν να τους μοιάσουν.

Είναι δύσκολο να μιλήσεις σε ένα παιδί για τον πόλεμο, και πολλές φορές οι γονείς αναρωτιούνται πώς να το κάνουν, χωρίς να τρομάξουν ή να ταράξουν την ψυχή τους. Σίγουρα, οι εκπαιδευτικοί στο σχολείο έχουν τη μέθοδο να το κάνουν, ενώ σημασία έχει η ηλικία του παιδιού. Όταν είναι μικρότερο, δε μπορεί να αντιληφθεί τη μακαβριότητα και τον όλεθρο ενός πολέμου, ενώ το να του μιλήσετε για τους προγόνους μας που πολέμησαν για την ελευθερία της πατρίδας, είναι κάτι που μπορεί να το επεξεργαστεί καλύτερα, χωρίς να του προκαλέσει φόβο. Αντίθετα, θα το κάνει να νιώσει θαυμασμό.

Εξάλλου, ο πανηγυρικός τόνος για τους πολέμους των προγόνων μας, αποτυπώνεται στις ζωγραφιές των παιδιών. Η ελληνική σημαία, το «Όχι», ο Έλληνας στρατιώτης που πολεμά στα βουνά ή που διώχνει μακριά τον κατακτητή κυριαρχούν στα παιδικά σχέδια.

Το ίδιο κυρίαρχη ως θέμα, ήταν η ελληνική δράση του στρατού και στα σκίτσα των παιδιών του 40, με τη σιγουριά για τη νίκη να είναι διάχυτη. Ο Έλληνας στρατιώτης και ο τσολιάς είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στα σκίτσα, όπου κατατρόπωναν τον εχθρό. Το παρακάτω παιδικό σκίτσο είναι από την περίοδο του 40 και από το αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ)

Αυτή είναι η μία όψη. Γιατί, η άλλη όψη είναι η σημερινή, η οποία μπαίνει στα σπίτια μας, με τη φρικαλεότητα σε όλο της το μεγαλείο. Εννοείται, πως ο γονιός προστατεύει το παιδί, από το σκληρό πρόσωπο του πολέμου, αλλά μετά από κάποια ηλικία, το παιδί έχει μία πιο ξεκάθαρη γνώση και γνώμη για τους πολέμους. «Μαμά, δε θέλω να γίνει πόλεμος. Φοβάμαι».

Για το παιδί, όταν ο πόλεμος δεν αναφέρεται στους αγώνες των προγόνων μας, παίρνει την άγρια μορφή του. Ο πανηγυρικός τόνος αντικαθίσταται από το φόβο, το τυφέκιο από τους πυραύλους. Και ο φόβος γίνεται θυμός, που οι μεγάλοι κάνουν πολέμους και παιδιά σκοτώνονται ή αναγκάζονται να φύγουν από την πατρίδα τους. «Μαμά, γιατί ο άνθρωπος όταν μεγαλώνει, γίνεται κακός; Γιατί πρέπει να σκοτώνονται παιδιά;» Απορίες, που ο γονιός όσο προετοιμασμένος και να είναι, ξεκάθαρα δε μπορεί να απαντήσει. Γιατί και ο ίδιος δεν έχει, ακόμη, απαντήσει αυτό το «Γιατί».

Ωστόσο, είναι συγκλονιστικός ο τρόπος με τον οποίο βλέπουν τον πόλεμο τα παιδιά που ζουν σε εμπόλεμες περιοχές. Ο φωτογράφος Μπράιαν Μακ Κάρτι, το 2011 έφτιαξε ένα φωτογραφικό άλμπουμ, υπό τον τίτλο «War Toys», όπου παιδάκια από τη Λωρίδα της Γάζας, το Ισραήλ, το Αφγανιστάν ζωγράφισαν πώς βλέπουν τον πόλεμο. Και τα σχέδια τους, οπού απεικόνιζαν την τραγική πραγματικότητα που βιώνουν, ήταν πραγματικά συγκλονιστικά.
Πατήστε το σύνδεσμο, «Τα παιδιά ζωγραφίζουν τον πόλεμο», για να δείτε τα συγκλονιστικά σκίτσα των παιδιών.

Διαβάστε επίσης

Ο πόλεμος μέσα από τα μάτια των παιδιών (ζωγραφιές)

Στοιχεία σοκ: Περίπου 87 εκατ. παιδιά κάτω των 7 ετών δεν έχουν γνωρίσει τίποτα πέρα από τον πόλεμο

«Ο "πόλεμος" είναι το αγαπημένο παιχνίδι του γιου μου. Πώς να φερθώ;»