Bullying: Οι «ηθικοί αυτουργοί» πίσω από τον θύτη

Τις τελευταίες ώρες, κάνει το γύρο του διαδικτύου μία συγκλονιστική αφίσα που απεικονίζει ένα νεαρό παιδί με φερμουάρ στο στόμα και σαφή αναφορά στην αποσιώπηση φαινομένων ενδοσχολικής βίας. Η αφίσα κυκλοφορεί με αφορμή την αυτοκτονία του 15χρονου, στην Αργυρούπολη, ο οποίος φέρεται να είχε υποστεί συστηματικό bullying. Ωστόσο, βλέποντας την αφίσα αναρωτιέται κανείς, αν μιλώντας για τα φαινόμενα βίας θα υπάρξει ανταπόκριση; Θα δωθεί λύση στο πρόβλημα; Θα χτυπήσουν το χέρι στο τραπέζι; Θα ακουστεί αυτό το «τέρμα έως εδώ»;

«Έλα μωρέ, παιδιά είναι». Αλήθεια, πόσες φορές δεν έχετε ακούσει αυτή τη φράση και πόσες φορές πρόκειται να την ακούσετε ξανά και ξανά από γονείς παιδιών, που ασκούν bullying; «Κι εμείς όταν πηγαίναμε σχολείο τα είχαμε. Έτσι είναι τα παιδιά». Πράγματι, αν υπήρξες μαθητής τις περασμένες δεκαετίες, θα έχεις ζήσει άγριες καταστάσεις στο σχολείο. Ενδεχομένως, πιο άγριες από τις σημερινές. Αν ήσουν κορίτσι και φορούσες φούστα, οι «μάγκες» του σχολείου στη σήκωναν και γύρω οι «αυλικοί» γελούσαν που φάνηκε το βρακάκι. Αν φορούσες γυαλιά, ήσουν ο «μπούφος», στα έπαιρναν, στα πετούσανε, στα έσπαγαν. Αν ήσουν κοντή, αδύνατη, γεματούλα, αν είχες βραχνή φωνή, μεγάλη μύτη, αν ήσουν ντροπαλό παιδί, ήσουν ο εύκολος στόχος. Αν δεν το έχεις ζήσει η ίδια ή ο ίδιος, σίγουρα τότε στα σχολικά σου χρόνια, έχεις δει το θύμα να περικυκλώνεται από μικρά άγρια «θηρία», που εν χορώ το κορόιδευαν.

Ναι, λοιπόν, είχαμε και τότε φαινόμενα bullying. Μία λέξη άγνωστη στην ορολογία, γνωστή, όμως, στην εφαρμογή της. Αλλά δεν είναι έτσι τα παιδιά. Δεν πρέπει να είναι έτσι, τα παιδιά. Δεν πρέπει οι γονείς να μεγαλώνουν άγρια θηρία. Πρέπει να μεγαλώνουν παιδιά. Τότε, οι γονείς μας δεν γνώριζαν. Η ενημέρωση ήταν ελλιπής. Οι φωνές των ειδικών δεν υπήρχαν πουθενά. Μεγάλωναν τα αγόρια με την άποψη «Άστους να γίνουν άνδρες» ή «Αγόρι είναι, τι θα κάνει;» και τα κορίτσια «Κάνε πέρα». Σε μια εποχή, που το να κοροϊδεύεις το αδύναμο παιδί, το διαφορετικό, ήταν χαβαλές. Δείτε ταινίες της δεκαετίας του ’80 με θέμα το σχολείο και πραγματικά θα φρικάρετε με τις «πλάκες» που έκαναν. Κι, όμως, αυτές οι ταινίες θεωρούνταν κωμωδία.

Τότε, λοιπόν, δεν γνώριζαν. Σήμερα, όμως, γνωρίζουν. Οι μαθητές εκείνης της εποχής, σήμερα είναι γονείς. Ενδεχομένως, κάποιοι από αυτούς ήταν οι «θύτες» του τότε και κάποιοι τα θύματα. Σήμερα, υπάρχει καθημερινή ενημέρωση, μέσα από την τηλεόραση, τις εφημερίδες, το διαδίκτυο. Στα σχολεία υπάρχουν παιδοψυχολόγοι. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές είναι ενημερωμένοι. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι μαθητές του τότε. Όλοι γνωρίζουν το bullying, όλοι γνωρίζουν και αναγνωρίζουν τα σημάδια. Δεν δικαιολογείται το «δεν ήξερα».

Ξέρουν. Όμως, το ζήτημα δεν είναι να ξέρουν, αλλά τι κάνουν. Ναι, τα παιδιά είναι παιδιά. Και οι θύτες παιδιά είναι. Μπορείς να ρίξεις το «κατηγορώ» στο παιδί; Πρέπει πρώτα να το ρίξεις στους γονείς. Στους γονείς αυτούς που δεν δέχονται ότι το παιδί τους έχει πρόβλημα. Δεν δέχονται ότι είναι επιθετικό, βίαιο. «Το παιδί μου είναι καλό». Κανένα παιδί δεν είναι κακό, όμως, υπάρχουν παιδιά με προβλήματα συμπεριφοράς. Και αν από μικρό που είναι, οι γονείς δεν δουν το πρόβλημα, δεν το παραδεχτούν, δεν συνεργαστούν με τους ειδικούς για να το βοηθήσουν, στις μεγαλύτερες τάξεις, στα χρόνια του Γυμνασίου και του Λυκείου, θα γίνει… «ηθικός αυτουργός».

Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα παιδιά-θύτες, στην πλειοψηφία τους, προέρχονται από μία οικογένεια, όπου υπάρχει βία. Το ίδιο μπορεί να είναι θύμα σωματικής βίας από τους γονείς, μπορεί ο πατέρας να χτυπάει τη μητέρα, μπορεί το ίδιο να δέχεται λεκτική βία από το οικογενειακό του περιβάλλον. Μην ξεχνάμε ότι το παιδί είναι ο καθρέφτης των γονιών. Το παιδί μιμείται συμπεριφορές. Και αυτές βγάζει προς τα έξω. Το παιδί που δέχεται βία, είναι βίαιο. Το παιδί που δεν έχει μάθει στο διάλογο, δεν θα κάνει διάλογο. Το παιδί που δεν παίρνει αρκετή αγάπη, δεν θα δώσει αγάπη. Ευθύνη, όμως, έχουν και οι δάσκαλοι και οι καθηγητές.

Σήμερα, στα σχολεία υπάρχουν παιδοψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί. Έρχονται σε προσωπική επαφή με τα παιδιά, ξέρουν καλά πού υπάρχει πρόβλημα. Συγνώμη, λοιπόν, δε μπορώ να δεχτώ, όταν οι δάσκαλοι ενημερώνονται τι συμβαίνει και ξέρουν καλά και οι ίδιοι, να νίπτουν τας χείρας τους ωσάν άλλοι Πόντιοι Πιλάτοι και να λένε ότι «δε μπορούμε να κάνουμε κάτι, όταν οι ίδιοι οι γονείς δεν είναι συνεργάσιμοι». Τι σημαίνει αυτό; Τι σημαίνει, «δεν μας επιτρέπεται»; Τι σημαίνει, «έτσι, είναι το σύστημα»; Ποιο είναι το σύστημα αυτό, που δε μπορεί να επέμβει δραστικά, στο πρόβλημα; Τι σημαίνει «δε μπορούμε να αναγκάσουμε τους γονείς»; Και το παιδί που ασκεί bullying, από τόσο μικρή ηλικία, πώς το βοηθάς; Με τιμωρίες; Με απειλές; Με περιθωριοποίηση; Με στοχοποίηση; Αρκεί μόνο να εντοπίσεις το πρόβλημα; Όχι. Πρέπει να το επιλύσεις. Πρέπει να βοηθήσεις το παιδί αυτό. Σήμερα. Γιατί αύριο θα είναι αργά.

Διάβασα, κάπου ότι το bullying πρέπει να ποινικοποιηθεί. Και, ίσως, θα πρέπει. Και οι ευθύνες θα πρέπει να αποδοθούν, πρώτα στους γονείς και μετά σε όλους τους υπόλοιπους, που έκρυβαν το πρόβλημα κάτω από το χαλάκι. Σε αυτούς, που έριχναν χαστουκάκια-χάδια στους «θύτες», επειδή, ενδεχομένως να ήταν τα παιδιά κάποιου γνωστού. Σε αυτούς που κουκούλωναν το πρόβλημα για να μη βγει κακή φήμη του σχολείου προς τα έξω. Στην κοινωνία, που εν έτει 2018 δεν έχει αποδεχτεί τη διαφορετικότητα του άλλου. Και τέλος στους θύτες, που επέτρεψαν στον μικρόκοσμο των μεγάλων, να σκληρύνει την καρδιά τους. Που προσπαθούν να επιβεβαιωθούν, μέσω των πιο αδύναμων. Που κυριεύονται από μίσος. Που ξέχασαν ότι είναι και οι ίδιοι παιδιά. Γιατί, διαφορετικά, θα καταλάβαιναν πώς νιώθει το «θύμα» τους!