Τρόποι να μάθετε τι κρύβει μέσα του το παιδί σας

Είναι επώδυνο να βλέπεις το παιδί σου απέναντι. Και το ίδιο επώδυνο είναι και για το παιδί. Από τις έρευνες μαθαίνουμε ότι η καλή επικοινωνία μεταξύ παιδιού-γονέα ορίζει σε μεγάλο βαθμό την συναισθηματική και ψυχική σταθερότητα ενός παιδιού. Όταν το παιδί δεν ανοίγεται όταν περνάει κάτι, αυτό δείχνει ότι δεν είναι τόσο κοντά με τους γονείς του. Τουλάχιστον όχι όσο εκείνο το έχει ανάγκη. Συνήθως κρατούν το παιδί μακριά είτε επειδή δεν μπορούν να διαχειριστούν τα αρνητικά συναισθήματα είτε επειδή μπερδεύουν την συμπόνοια με την ενσυναίσθηση.

Το παιδί που περνάει μια ανησυχία λόγω του ότι έχει πληγωθεί, απογοητευτεί, ανησυχήσει ή θυμώσει, έχει μεγάλη ανάγκη τους γονείς του. Όμως συχνά οι γονείς δεν θέλουν να δουν ότι το παιδί τους έχει αρνητικά συναισθήματα, οπότε η πρώτη του κίνηση ενστικτωδώς είναι να του πουν ότι δεν αισθάνεται όπως λεει. Πριν μπορέσουν να σκεφτούν, τους ξεφεύγουν φράσεις όπως «μην απογοητεύσεσαι», «μην εκνευρίζεσαι». Το αποτέλεσμα είναι ότι το παιδί ντρέπεται για τα συναισθήματά του, και έτσι νοιώθει ακόμα πιο πληγωμένος. Η σκέψη ότι οι γονείς του δεν τον καταλαβαίνουν, τον κάνει να αισθάνεται μόνος, και το επιβαρύνει αρκετά ψυχικά. Ουσιαστικά, το παιδί μαθαίνει ότι κάθε φορά που θα ανοίγεται θα αισθάνεται ακόμα χειρότερα. Καλό λοιπόν θα ήταν οι γονείς να αποφεύγουν φράσεις όπως «μην ανησυχείς», «μην νοιώθεις έτσι», «μην απογοητεύεσαι», «μην είσαι έτσι», «μην εκνευρίζεσαι», «είσαι πολύ ευαίσθητος». Θα ήταν προτιμότερο να δείχνουν ενσυναίσθηση. Να αναγνωρίζουν το συναίσθημά του και έτσι θα το βοηθήσουν να νοιώσει ότι υπάρχει χώρος για αυτό μεταξύ τους. Δεν υπάρχουν λάθος συναισθήματα. Όμως ο τρόπος που θα διαχειριστούν το συναίσθημά τους τα παιδιά, μπορεί να τα βλάψει.

Συγκεκριμένα μπορούν να δείξουν ότι καταλαβαίνουν λέγοντας κάτι όπως :

«Καταλαβαίνω πόσο σε ανησυχεί», «Κι εγώ θα αναστατωνόμουν στη θέση σου», «Έχεις κάθε δικαίωμα να απογοητεύεσαι, κι εγώ ένοιωθα έτσι στην ηλικία σου», «Είσαι εκνευρισμένος, το καταλαβαίνω, είναι φυσιολογικό», «Πονάει να βλέπεις κάποιον να κάνει κάτι που θα ήθελες να μπορείς να κάνεις, αλλά ακόμα δεν μπορείς», «Είσαι εκνευρισμένος. Σίγουρα θα έχεις κάποιο λόγο. Θα ήθελα να το συζητήσουμε αν θες κι εσύ». Μετά από μια καλή δόση ενσυναίσθησης, το παιδί θα νοιώσει το δέσιμο με τους γονείς του και ότι το καταλαβαίνουν σε αυτό που περνάει, κάτι που σημαίνει ότι άμεσα θα νοιώσει καλύτερα και ότι θα θέλει τη βοήθειά τους για να λύσει το πρόβλημά του. Σε πολλές περιπτώσεις, η ενσυναίσθηση αρκεί για να νοιώσει καλύτερα. Και μόνο που ξέρει ότι οι γονείς του το καταλαβαίνουν, αισθάνεται ασφαλής και δυνατός να προχωρήσει μπροστά. Η ενσυναίσθηση δημιουργει μια ηρεμία στο μυαλό του παιδιού και αμέσως το καθησυχάζει. Ενώ λοιπόν έχει μειωθεί η αναστάτωση που υπήρχε μέσα του αρχικά θα μπορεί να σκεφτεί πιο λογικά αυτά που τον ανησυχούν και να συζητήσει με τους γονείς του.

Δεν υπάρχει γονέας που να θέλει το παιδί του να λυπάται τον εαυτό του, να είναι θύμα ή υπερβολικά δραματική φιγούρα και ίσως αυτός να είναι ο φόβος που εμποδίζει έναν γονέα να δείξει ενσυναίσθηση. Όμως, το να σεβαστούν τα συναισθήματα του παιδιού είναι αυτό που στην ουσιά αποτρέπει την αίσθηση ιδιαίτερου δικαιώματος ή την λογική θύματος στο παιδί. Απ` την άλλη μεριά η συμπόνοια, διαγράφει κάθε πιθανότητα συναισθηματικού συντονισμού και ωθεί τους γονείς να διευκολύνουν το παιδί στο συναίσθημά του. Ο γονέας σώζει και διασώζει το παιδί του από αρνητικά συναισθήματα αντί να το βοηθάει να αντιμετωπισει τα δύσκολα συναισθήματά του.

Ένα καθημερινό παράδειγμα παιδιών που δεν τα πήγαν καλά στο άθλημά τους. Ακούμε παιδιά να λένε «Ήμουν ο χειρότερος παίκτης σήμερα. Πάντα είμαι ο χειρότερος. Δεν θα με ξαναβάλει να παίξω ο προπονητής».

Δύο είναι οι επιλογές του γονέα που θα ακούσει κάτι ανάλογο από το παιδί του. Να το συμπονέσει ή να το καταλάβει. Εν μέσω συμπόνοιας, μπορεί του πεί «Καημενούλη μου, θα τηλεφωνήσω στον προπονητή σου και θα του μιλήσω εγώ μην φοβάσαι. Δεν είναι δίκαιο να μην σε ξαναβάλει». Εν μέσω ενσυναίσθησης, «Πονάει να νιώθεις ο χειρότερος αγόρι μου. Το καταλαβαίνω. Το έχω νοιώσει πολλές φορές στη ζωή μου. Είναι πολύ άσχημο. Όμως μην το φοβάσαι. Θα περάσει και σε λίγο θα είσαι καλύτερα». Μια κίνηση συμπόνοιας δείχνει ότι ζητάμε να αλλάξουν οι κανονες ή τα δικαιώματα στη ζωή του παιδιού μας, κάτι που του μαθαίνει ότι είναι θύμα. Επίσης δεν απαιτεί συναισθηματική επένδυση από την πλευρά του γονέα γιατί ο γονέας γίνεται ο δυναμικός σωτήρας, κάτι που χαιδεύει το εγώ του γονέα. Η εύκολη λύση συνεπώς.

Όταν ο γονέας λειτουργήσει με ενσυναίσθηση, στην ουσία αφήνει στην άκρη το πώς νοιώθει ο ίδιος και ασχολείται με το συναίσθημα του παιδού του. Αυτό είναι πραγματικός συναισθηματικός συντονισμός. Ο γονέας πρέπει να θυμηθεί πώς είναι να είσαι ο χειρότερος σε κάτι, ώστε να μπορέσει να νοιώσει το παιδί του. Με αυτή την λογική αφήνει στην άκρη το εγώ του και βάζει το παιδί πρώτο συναισθηματικά. Όταν υπάρχει συναισθηματικός συντονισμός, το παιδί αισθάνεται κατανόηση και σύνδεση με τους γονείς του, και αυτό αυξάνει την αίσθηση ασφάλειας. Η ενσυναίσθηση αναπτύσσει και την ανθεκτικότητα στο παιδί καθώς θα μπορεί να αντέχει στις δυσκολίες αντί να διαλύεται όταν συμβαίνει κάτι αρνητικό. Έτσι γίνεται γενναίος και δυνατός άνθρωπος.

Αν λοιπόν θέλετε τα παιδιά σας να σας ανοίγονται να είστε κοντά τους ουσιαστικά. Δείξτε ενσυναίσθηση και δυναμώστε τα. Το αντίτιμο θα είναι ανεκτίμητο.

Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος υπογονιμότητας
Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com
e-mail: ioanna.thps@gmail.com / itheodorakopoulou@feelwelltoday.com