Πώς πρέπει να αντιδρούν τα παιδιά στην προκλητική συμπεριφορά των συμμαθητών τους;

Πολλοί γονείς θεωρούν ότι οι προκλητικές συμπεριφορές μεταξύ των παιδιών εμφανίζονται στο γυμνάσιο. Οι στατιστικές λένε ότι το πρόβλημα ξεκινάει από μικρότερες τάξεις και συνήθως τόσο οι προκλητικοί όσο και θύματα είναι αγόρια. Μέσω σωματικής ή λεκτικής ενόχλησης, ψυχολογικής ή συναισθηματικής χειραγώγησης (διάδοση φημών ή εξαιρώντας κάποιον από μια δραστηριότητα ή συζήτηση). Και με την ευρύτατη χρήση των κοινωνικών δικτύων, η ακατάλληλη συμπεριφορά μεταξύ των παιδιών μπορεί να εμφανιστεί εκτός σχολικών ωρών μέσω e-mails, sms και αναρτήσεων. Μπορούν να είναι εξίσου επώδυνες και επιθετικές, με τις άσχημες συνέπειες να μεταφέρονται στο σχολείο την επόμενη ημέρα.

Οι γονείς είναι ο καταλληλότερος ενήλικας να βοηθήσει ένα παιδί να αντιμετωπίσει μια προκλητική συμπεριφορά. Γι` αυτό δώστε μεγαλύτερη προσοχή στα παιδιά σας από τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού. Κάντε ερωτήσεις για τις κοινωνικές επαφές του και δημιουργήστε τις ευκαιρίες να γνωρίσετε ποιοι είναι οι φίλοι του και ποιους δεν συμπαθεί. Μερικά πιθανά σημάδια ότι υπάρχει πρόβλημα είναι οι συνεχείς απουσίες, η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και η κατάθλιψη. Να του μιλάτε συχνά για το τί συμβαίνει στη ζωή του με ήρεμο και φιλικό τόνο δημιουργώντας παιδαγωγικό κλίμα ώστε να μην φοβάται να μιλήσει για κάτι που τον ανησυχεί. Βεβαιωθείτε ότι νοιώθουν ελεύθεροι να σας μιλήσουν για τα πάντα καθώς η έγνοια σας είναι η ασφάλειά του. Η καλή επικοινωνία πρέπει να υπάρχει πριν βρεθούν αντιμέτωπα με δύσκολες καταστάσεις. Όταν μιλάνε, ακούστε πραγματικά αυτό που θέλουν να μοιραστούν και ελέγξτε τα δικά σας συναισθήματα. Συχνά οι γονείς θυμώνουν ή εκνευρίζονται αλλά δεν έχουν αυτό ανάγκη. Τα παιδιά χρειάζονται να τους ακούσουν, να τους επιβεβαιώσουν και να τους στηρίξουν. Πρέπει να σας δουν σταθερούς, δυνατούς και ικανούς να τους βοηθήσετε σε κάθε περίπτωση.

Αν το παιδί σας γίνεται δέκτης άσχημων συμπεριφορών, υπενθυμίστε του ότι δεν ευθύνεται ο ίδιος, δεν είναι μόνος και ότι είστε εκεί να βοηθήσετε. Είναι σημαντικό για τα παιδιά να αναγνωρίσουν τα συναισθήματά τους ώστε να μπορούν να επικοινωνήσουν τί συμβαίνει. Άρα οι γονείς πρέπει πρώτοι να μιλούν για τα συναισθήματά τους. Αυτό που δεν πρέπει να κάνουν οι γονείς – ανεξαρτήτως της ηλικίας του παιδιού – είναι να θεωρούν ότι είναι κάτι πολύ φυσιολογικό αυτό που περνάει το παιδί τους και ότι απλά θα περάσει. Δεν πρέπει ποτέ να θεωρείται νορμάλ το ότι ένα παιδί παρενοχλείται. Είναι σημαντικό να του εξηγήσουμε ότι ένα παιδί μέσω της προκλητικής του συμπεριφοράς, προσπαθεί να νοιώσει δυνατό και ότι έχει τον έλεγχο προκαλώντας σε άλλους φόβο. Δεν έχουν αυτοέλεγχο, ενσυναίσθηση και ευαισθησίες. Γι` αυτό πρέπει να ξέρουν τρόπους να τους διαχειρίζονται.

Η καταλληλότερη αντίδραση σε κάτι τέτοιο είναι να διατηρήσει την ψυχραιμία του, κάτι που βοηθάει σε οποιαδήποτε κατάσταση που προκαλεί άγχος. Να προσπαθεί να σκεφτεί καθαρά και να μιλάει λίγο. Το προκλητικό παιδί περιμένει αντίδραση. Δεν χρειάζεται να του το δώσουμε. Η αντίδραση είναι το οξυγόνο. Αν είναι εφικτό, απλά να απομακρυνθεί. Αυτή η στάση μειώνει την ίντριγκα από την περίσταση. Και το να μην κάθεται να ακούει τις απειλές ή τις προσβολές μπορεί να οδηγήσει σε διακοπή της προκλητικής συμπεριφοράς προς το άτομό του.

Όποτε είναι εφικτό, καλό είναι να προγραμματίζει να μην είναι μόνος του αλλά με έναν ή δύο φίλους όταν βρίσκονται σε σημεία που έχει δεχθεί επίθεση. Είτε σε περίοδο διακοπών, είτε στην τουαλέτα του σχολείου είτε οποιαδήποτε στιγμή μεταξύ των μαθημάτων. Είναι πιο δύσκολο για το προκλητικό παιδί να τον απομονώσει και να απευθυνθεί σε εκείνον όταν περιτριγυρίζεσαι από υποστηρικτικούς φίλους.

Σε μερικές περιπτώσεις η άμεση αντιμετώπιση του προκλητικού παιδιού είναι η μόνη επιλογή. Δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσει σωματική δύναμη ή λεκτικές προσβολές. Απλά να στηρίξει τον εαυτό του και να ζητήσει να σταματήσει να τον ενοχλεί με φράσεις όπως «δεν βαρέθηκες να κάνεις το ίδιο και το ίδιο ;», «άφησε με ήσυχο», «σταμάτα το», «δεν είναι ωραίο αυτό που κάνεις», «Ναι οκ», «έχω πολύ καλύτερα πράγματα να κάνω από το να ακούω αυτές τις ανοησίες σου» και να αποχωρήσει αμέσως. Με αυτό τον τρόπο αντιμετωπίζει και το φόβο που ενδεχομένως του έχει προκαλέσει. Το κλειδί είναι να μην απαντήσει με προσβολή ή επίθεση, γιατί αυτό εξοργίζει το άτομο και χειροτερεύει τα πράγματα.

Το πιο δυναμικό όπλο είναι ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Μάθετέ του να σκέφτεται έξυπνα σχετικά με το τί μπορεί να συμβαίνει στη ζωή του προκλητικού παιδιού. Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις , λειτουργούν αντιδραστικά σε προβλήματα που έχουν στη ζωή τους. Μπορεί να έχουν κακοποιηθεί. Μπορεί να υποφέρουν μια εγκατάλειψη. Όλα τα είδη των τραγικών καταστάσεων μπορεί να είναι η αιτία της συμπεριφοράς του. Αν του ανοιχτεί, θα βοηθήσει να το ακούσει, να το στηρίξει και να δείξει κατανόηση. Μπορεί να σώσει μια ζωή.

Παίξτε ρόλους ως ένας πολύ βοηθητικός τρόπος να χτίσετε την αυτοπεποίθησή του και να το δυναμώσετε να διαχειριστεί τις προκλήσεις. Κάντε εσείς το προκλητικό παιδί ενώ το παιδί σας δοκιμάζει διαφορετικές αντιδράσεις μέχρι να νοιώσει δυνατό να διαχειριστεί τις δύσκολες καταστάσεις. Ενώ παίζετε ρόλο, πείτε του να μιλάει με δυνατή και αυστηρή φωνή – η γκρίνια ή το κλάμα ενθαρρύνει τον εκφοβιστή. Το ύφος όταν αντιμετωπίζει την επίθεση είναι πιο σημαντική από τα λόγια.

Όσο καλύτερα αισθάνεται για τον εαυτό του, τόσο λιγότερο πιθανό είναι οι άσχημες συμπεριφορές να επηρεάσουν την αυτοεκτίμησή του. Ενθαρρύνετε χόμπι, δραστηριότητες και κοινωνικές καταστάσεις που θα βγάλουν το καλύτερο στο παιδί σας. Μιλάτε του συχνά για τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά που σας αρέσουν σε αυτό και ενισχύστε θετικές συμπεριφορές που θα θέλατε να δείτε πιο συχνά. Οι γονείς εν γένει έχουν την τάση να εστιάζουν σε αρνητικές καταστάσεις αλλά τα παιδιά στην ουσία ακούν καλύτερα όταν ενθαρρύνονται οι καλές τους συμπεριφορές. Δώστε αξία στις δυνάμεις τους και ενθαρρύνετε υγιείς σχέσεις με άλλους. Αυτό θα επηρεάσει την αυτοεκτίμηση, θα αυξήσει την μακροχρόνια πίστη στον εαυτό του και θα αποτρέψει εν δυνάμει απειλητικές καταστάσεις.

Είναι πολύ σημαντικό όταν σας λέει πώς διαχειρίστηκε αποτελεσματικά ένα προκλητικό παιδί, να του δείξετε τον θαυμασμό σας. Όπως κι αν δείτε ένα παιδί να στηρίζει τον εαυτό του ενώ δέχεται επίθεση, να το επισημάνετε ως παράδειγμα ορθό. Πάνω απ΄ όλα να του υπενθυμίζετε ότι αν δείχνει ότι δεν φοβάται και δεν είναι ευάλωτος σε κάθε συμπεριφορά από όποιον άλλον, το προκλητικό άτομο θα πάει αλλού.

Τέλος καλό είναι να θυμάστε ότι αν το παιδί σας ανοίξει ένα τέτοιο θέμα, οι πιθανότητες λένε ότι θα είναι κάτι σοβαρό. Οπότε αντιμετωπίστε το αναλόγως. Η βία στα σχολεία με κάθε τρόπο έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός έχει οδηγήσει σε πολύ άσχημες συνέπειες. Ενημερωθείτε καλά και αν χρειαστεί μιλήστε με τον διευθυντή του σχολείου. Είναι απαραίτητο για το παιδί σας να μάθει να διαχειρίζεται τις δικές του κοινωνικές καταστάσεις. Είναι μέρος της ωρίμανσής του. Όμως, αν η πρόκληση γίνει απειλές για βία και συναισθηματικό πόνο, είναι ώρα να μιλήσεις στους γονείς ή τους καθηγητές του. Και αυτό πρέπει να το γνωρίζει. Η πρόληψη σώζει από τα χειρότερα.

Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος υπογονιμότητας
Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com
e-mail: ioanna.thps@gmail.com / itheodorakopoulou@feelwelltoday.com