Το παιδί μου είναι υπέρβαρο. Τι πρέπει να κάνω;

Παράλληλα είναι ανησυχητική η έκρηξη ορμονικών ζητημάτων στα παιδιά. Τελικά, τι θα πρέπει να αποκλείσουμε από τη διατροφή των παιδιών μας και τι να εντάξουμε σε αυτήν; Κι αλήθεια, είναι ασφαλές να τους δίνουμε γάλα;

Γράφει η Γεωργία Λινάρδου

Η σαλάτα μαρούλι είναι υπέροχη. Όμως, με πόσα φυτοφάρμακα είναι επιβαρυμένο αυτό το νόστιμο λαχανικό; Η ντομάτα το ίδιο. Το μήλο επίσης. Το γάλα; Γιατί πληθαίνουν οι φωνές διεθνώς που υποστηρίζουν «stop milk»; Πως μπορούμε να προστατέψουμε τα παιδιά μας από την εμφάνιση ασθενειών εξαιτίας της διατροφής τους; Και πως μπορούμε να τα διδάξουμε αποτελεσματικά για το τι πρέπει να τρώνε και τι όχι;

Για μία τέτοια κουβέντα, εμπιστεύομαι έναν ξεχωριστό γιατρό του Νοσοκομείου Παίδων Αγλαϊα Κυριακού, τον κλινικό διαιτολόγο-διατροφολόγο Χάρη Καλλέργη. Δεν είναι μόνον οι επιστημονικές γνώσεις και η κλινική εμπειρία αυτού του ανθρώπου, είναι και η συμπεριφορά του η οποία κυριολεκτικά καθυλώνει γονείς που σπεύδουν σε αυτόν για βοήθεια σχετικά με τη διατροφή του παιδιού τους. Κάποια στιγμή είχα πει γι' αυτόν τον γιατρό ότι λειτουργεί «μαγικά» στο παιδί. Οταν συνειδητοποιήσει το πρόβλημα, το συζητάει μαζί του με τον πλέον υπέροχο τρόπο. Με αγάπη και τρυφερότητα. Τι άλλο έχει ανάγκη ένα παιδί και τι άλλο μπορεί να ζητά ένας γονέας από έναν γιατρό;

Πώς τα πάνε τα ελληνόπουλα με την παχυσαρκία; Τι αναφέρουν τα επίσημα στοιχεία και τι συναντάτε καθημερινά στο Νοσοκομείο;

«Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασαν οι εκπρόσωποι της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας (της οποίας είμαι μέλος), με αφορμή την εβδομάδα ευαισθητοποίησης κατά της Παχυσαρκίας, 21- 26 Οκτωβρίου, στην Ελλάδα το 48,9% των επτάχρονων αγοριών και το 44,8% των επτάχρονων κοριτσιών έχει βάρος άνω του φυσιολογικού. Στα αγόρια αυτής της ηλικίας, το μέσο βάρος είναι τα 29,5 κιλά και το ποσοστό παχυσαρκίας 23,9%, ενώ για τα κορίτσια το μέσο βάρος είναι 29,1 κιλά και το ποσοστό παχυσαρκίας 18,6%. Τόσο το μέσο βάρος, όσο και τα ποσοστά παχυσαρκίας είναι τα υψηλότερα στην Ευρώπη (στη δεύτερη θέση βρίσκεται η Ισπανία). Αντίστοιχη εικόνα επικρατεί για τα παιδιά ηλικίας 9 ετών: το 57,2% των αγοριών στη χώρα μας έχει βάρος άνω του φυσιολογικού, ενώ το ίδιο ισχύει και για το 50% των κοριτσιών».

Που χτυπάει περισσότερο η παιδική παχυσαρκία;

«Έχει αυξημένη συχνότητα στα χαμηλά οικογενειακά εισοδήματα. Τα ποσοστά παχυσαρκίας σε αγόρια επτά ετών από οικογένειες με ετήσιο εισόδημα κάτω των 30.000 ευρώ ήταν 25,5% και σε κορίτσια 26,4%. Αντίστοιχα, αγόρια και κορίτσια οικογενειών με εισόδημα μεγαλύτερο ή ίσο των 30.000 ευρώ τα ποσοστά ήταν 6,7% και 12,5%. Όσο προχωρά αυτή η οικονομική κρίση που βιώνουμε καθημερινά, τόσο θα αυξάνονται και τα ποσοστά της Παιδικής Παχυσαρκίας. Οι παράγοντες κινδύνου είναι πολύ αυξημένοι. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, το 65% των παχύσαρκων παιδιών ηλικίας 5 -10 ετών έχουν έναν παράγοντα κινδύνου (υπέρταση ή υπερλιπιδαιμία ή διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη), ενώ το 25% αυτών έχουν τουλάχιστον δύο παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου».

Η ολοένα και συχνότερη εμφάνιση ορμονικών ζητημάτων σε παιδιά από μικρή ηλικία που οφείλεται; Έχει σχέση η διατροφή;

«Πολύ σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση αυτών των προβλημάτων διαδραματίζει και ο παράγοντας της κληρονομικότητας. Η έκκριση των ορμονών του θυρεοειδούς αδένα, Τ3 και Τ4 ρυθμίζεται από το υποθάλαμο-υποφυσιακό σύστημα. Η ΤRΗ παράγεται από µια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, τον υποθάλαμο και διεγείρει ως γνωστόν την έκκριση ΤSΗ από την υπόφυση. Η ΤSΗ δρα στο θυρεοειδή και είναι υπεύθυνη για την έκκριση Τ3 και Τ4 από τον θυρεοειδή. Στην παχυσαρκία οι περισσότερες ορμόνες του θυρεοειδούς αδένα, δε μεταβάλλονται. Έτσι τουλάχιστον φαίνεται να µην υπάρχει ουσιώδης διαφορά μεταξύ υπέρβαρων και φυσιολογικού βάρους ανθρώπων ως προς τις ΤRΗ, ΤSΗ, ολική και ελεύθερη Τ4 και θυρεοσφαιρίνη. Αντιθέτως η Τ3 φαίνεται να επηρεάζεται από την αύξηση βάρους του σώματος και να παρουσιάζει αυξητική τάση. Όμως, αυτή η αυξητική τάση στην Τ3 πιθανότατα να μην οφείλεται στην αύξηση του σωματικού βάρους αυτή καθεαυτή, αλλά στην αυξημένη λήψη τροφής και στην πρόσληψη ενέργειας, καθώς το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και σε ανθρώπους φυσιολογικού βάρους που καταναλώνουν υπερβολικό όγκο τροφής. Η Τ3 έχει συσχέτιση µε το βασικό μεταβολικό ρυθμό και αυξάνεται όσο αυξάνεται και αυτός. Αυτό είναι πολύ λογικό καθώς η Τ3 είναι βιολογικά πιο δραστική από τις δύο περιφερικές του θυρεοειδούς αδένα, οπότε ο οργανισμός αυξάνει τα επίπεδα της όταν αυξάνεται το σωματικό βάρος στην προσπάθεια να αυξήσει το βασικό μεταβολικό ρυθμό. Αντίστροφα η απώλεια σωματικού βάρους ελαττώνει τα επίπεδα της Τ3».

Πόσο επηρεάζεται το ορμονικό των παιδιών από τα συντηρητικά και τα ενισχυτικά γεύσης που υπάρχουν σε πολλές από τις τροφές που καταναλώνουν;

«Για το εάν τα συντηρητικά και τα ενισχυτικά γεύσης έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με την εμφάνιση ορμονικών δυσλειτουργιών, αυτό πραγματικά δεν το γνωρίζω. Σε αυτό, όμως, που θέλω να σας διαβεβαιώσω, είναι ότι τροφές που περιέχουν ενισχυτικά γεύσης και καταναλώνονται συχνά προκαλούν εθισμό και επομένως παχυσαρκία».

Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να επηρεάσεις ένα παιδί ώστε να ακολουθήσει σωστή διατροφή;

Η σωστή διατροφή είναι ένα εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα. Το πώς θα προσεγγίσουμε και θα μιλήσουμε σε ένα παιδί σχετικά με την σωστή διατροφή με το βάρος του σώματος του χρίζει ιδιαίτερης προσοχής. Το πώς θα χειριστούμε το ζήτημα αυτό, είναι κάτι που μπορεί να αποφέρει μακροχρόνιες και σοβαρές επιπτώσεις στον ψυχισμό του παιδιού. Να δούμε λίγα μικρά μυστικά στο πως θα προσεγγίσουμε το παιδί.

Αν το παιδί είναι πολύ μικρό και εσείς ανησυχείτε σχετικά με την διατροφή και με το βάρος του, μην μιλάτε στο παιδί σας σχετικά με το πρόβλημα. Αρχίστε όμως να κάνετε αλλαγές στον τρόπο διαβίωσης όλης της οικογένειας. Το πιο εύκολο πράγμα που μπορείτε να κάνετε είναι να τρώτε πιο σωστά και να κινήστε περισσότερο. Προετοιμάστε κανονικά σε μέγεθος και διατροφικά ισορροπημένα γεύματα και σνακς. Κλείστε την τηλεόραση, τα κομπιούτερ και τα διάφορα βιντεοπαιχνίδια για όσο το δυνατό μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Βρείτε τρόπους να διασκεδάζεται ομαδικά σαν οικογένεια, προσφέροντας χαρά και δραστηριότητα στο παιδί σας.

Δεν τα φορτώνουμε με ευθύνες και ενοχές. Μην φωνάζετε, μην ουρλιάζετε, μην απειλείτε, μην τιμωρείτε και μην προσπαθείτε να δωροδοκήσετε τα παιδιά σας σχετικά με την διατροφή τους και με το σωματικό τους βάρος, την τροφή τους και την φυσική τους δραστηριότητα. Αν εντάξουμε και την διατροφή του παιδιού στο πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ γονέα και παιδιού, τότε το αποτέλεσμα μπορεί να είναι καταστροφικό. Οι ντροπές, οι ενοχές και ο θυμός είναι βήματα που οδηγούν στην αποτυχία. Έτσι οδηγούμε τα παιδιά σε χειρότερο αποτέλεσμα που μπορεί να είναι ακόμα πιο μεγάλα επίπεδα παχυσαρκίας και άλλες σοβαρότερες διατροφικές ανωμαλίες.

Κοινή προσπάθεια. Όπως κάθε σημαντικό οικογενειακό πρόβλημα απαιτεί ενιαία αντιμετώπιση, έτσι και το πρόβλημα της διατροφής και της παιδικής παχυσαρκίας απαιτεί μια κοινή γραμμή από τα μέλη ολόκληρης της οικογένειας και των λοιπών στενών συγγενών. Αντικρουόμενες απόψεις πάνω στο πρόβλημα οδηγούν συνήθως σε διαιώνιση του προβλήματος με τις ανάλογες συνέπειες.

Συζήτηση με τον ειδικό. Προσπαθήστε να μιλήσετε με ένα ειδικό πάνω στο πρόβλημα του παιδιού σας και μοιραστείτε μαζί του τις ανησυχίες σας πάνω στο πρόβλημα της κακής διατροφής και του βάρους του παιδιού σας. Συζητείστε μαζί του τους φόβους σας, ζητήστε του να σας αναλύσει το μέγεθος του προβλήματος και να σας υποδείξει την λύση. Ρωτήστε τον για άλλες ιδέες, πως θα αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες και πως θα αυξήσετε τα επίπεδα της φυσικής σας δραστηριότητας. Υπάρχουν για τα παιδιά και τους εφήβους οι κατάλληλοι επαγγελματίες υγείας που θα μπορέσουν να τα βοηθήσουν. Καταλληλότεροι κρίνονται οι Διαιτολόγοι Διατροφολόγοι που έχουν καθημερινή προστριβή και κύρια ενασχόληση τους το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας. Στα νοσοκομεία Παίδων υπάρχουν εξωτερικά ιατρεία παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας με πρόβλημα, όμως, τις μεγάλες λίστες αναμονής για την πρώτη επίσκεψη και τα επόμενα ραντεβού που ακολουθούν. Η πραγματικότητα, όμως, δείχνει ότι η επίσκεψη σε ειδικό είναι κομβικό σημείο για την λύση του προβλήματος.

Επικέντρωση στην καρδιά του προβλήματος. Το μεγάλο πρόβλημα είναι η υγεία του παιδιού, δεν είναι τόσο το λίγο παραπάνω βάρος. Αν η οικογένεια σιτίζεται σωστά και αθλείται επίσης, το παιδί θα αναπτύσσεται σωστά για την ηλικία του και το σωματικό του βάρος θα ανταποκρίνεται στην αύξηση του ύψους του. Πρέπει να επαινούμε το παιδί όχι τόσο γιατί έχασε λίγα κιλά, αλλά για τις αλλαγές στον τρόπο ζωής του, για τη νέα σωστή διατροφική συμπεριφορά του και για την αποδοχή της συστηματικής άθλησης στη νέα του πραγματικότητα.

Όταν το παιδί λέει «είμαι χονδρός». Ψάξτε να δείτε πρώτα απ' όλα από πού πηγάζουν αυτές οι σκέψεις. Μήπως οι φίλοι ή οι συμμαθητές πειράζουν και χλευάζουν το παιδί σας σχετικά με το σωματικό του βάρος; Μήπως κάποιο συγγενικό σας πρόσωπο το προσέβαλλε σχετικά με την κοιλίτσα του; Άκουσε κάτι στην τηλεόραση ή διάβασε κάτι στο διαδίκτυο; Αν κάποιο άλλο παιδί ή ενήλικας κάνουν τον παλικαρά στο παιδί σας, τότε αντιμετωπίστε την κατάσταση προσωπικά και άμεσα. Από την άλλη δεν μένουμε με σταυρωμένα χέρια. Αν όντος είναι παχουλό αναζητούμε βοήθεια στον ειδικό επιστήμονα. Αν από την άλλη το σωματικό βάρος του παιδιού σας είναι το κανονικό όπως επίσης έχει διαμορφώσει σωστές διατροφικές συνήθειες και έχει καλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας, αλλά παρ όλα αυτά ανησυχεί, τότε καθησυχάστε το και προσπαθήστε να το αποτρέψετε στο να εστιάζεται συνεχώς στο σωματικό του βάρος. Αν παρ' όλα αυτά επιμένει τότε συμβουλευτείτε ένα Παιδοψυχολόγο ή ένα Παιδοψυχίατρο.

Το κλειδί της αλλαγής της διατροφικής συμπεριφοράς του παιδιού μας είναι πρώτα από όλα, να γίνουμε εμείς το παράδειγμα προς μίμηση τρώγοντας σωστά, ισορροπημένα και υγιεινά».

Μπορώ να εμπιστεύομαι για το παιδί μου τα light προϊόντα;

«Ως γνωστόν "light" χαρακτηρίζεται το τρόφιμο ή το ποτό που έχει λιγότερες θερμίδες, λίπος ή ζάχαρη σε σύγκριση με το αντίστοιχο του που δεν είναι "light". Αυτό δε σημαίνει λοιπόν πως το light προϊόν δεν περιέχει καθόλου θερμίδες, ζάχαρη ή λίπος, απλά περιέχει μικρότερο ποσοστό που συνήθως κυμαίνεται γύρω στα 30% - 50% από το αντίστοιχο του. Η κατανάλωση προϊόντων light, έχει σίγουρα θετική επίδραση στον οργανισμό, γιατί όταν τα καταναλώνουμε, εξοικονομούμε θερμίδες, προσλαμβάνουμε σαφώς λιγότερο λίπος (αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό αν αφορά την πρόσληψη κορεσμένου λίπους), ενώ συμβάλλουν θετικά στην προσπάθεια μας αν κάνουμε δίαιτα.

Καθ' ότι αφορά τα αναψυκτικά light, εκτός του ότι δεν έχουν θερμίδες δεν ανεβάζουν και τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος μας. Κατά πόσο είναι υγιεινά θέλω να προσθέσω ότι δεν υπάρχει επιστημονική απόδειξη ότι τα light προϊόντα επιβαρύνουν την υγεία μας. Επειδή όμως είναι σχετικά καινούργια, δε γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας τις πιθανές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η μακροχρόνια κατανάλωσης τους. Επομένως, καλό θα είναι να είμαστε λίγο επιφυλακτικοί και να μην κάνουμε κατάχρηση στην κατανάλωση τους. Πολλές φορές όμως τα υπερκαταναλώνουμε με συνέπεια να έχουμε αντίθετα διατροφικά αποτελέσματα. Τα light προϊόντα στην πλειοψηφία τους παρέχουν τα ίδια θρεπτικά συστατικά με τα αντίστοιχα προϊόντα. Η βάπτιση ενός προϊόντος ως light, μπορεί όμως και να μας παραπλανήσει.

Σύμφωνα με τη υπάρχουσα νομοθεσία, ότι αναγράφεται ως "light", είναι ένα προϊόν που έχει σαφώς λιγότερες θερμίδες ή λίπος ή ζάχαρη και γι' αυτό μπορούμε να το εμπιστευτούμε. Καλό θα ήταν, όμως, να είμαστε αρκετά επιφυλακτικοί σε ότι μας παρέχουν διάφορα καταστήματα της γειτονιάς μας, όπως πχ οι φούρνοι, τα ζαχαροπλαστεία κλπ, όπου καταχρηστικά αναγράφεται ο όρος "light" σε προϊόντα που στην πραγματικότητα δεν είναι. Πολλά τέτοια προϊόντα μπορεί να μην έχουν ζάχαρη, αλλά να έχουν φρουκτόζη που στην ουσία έχει το ίδιο θερμιδικό φορτίο».

Με απασχολούν πολύ τα όσα λέγονται διεθνώς για το γάλα και τα γαλακτομικά προϊόντα. Παρακολουθώντας τη βιβλιογραφία, συνειδητοποιώ ότι ίσως και να μην είναι τόσο "αθώο" το γάλα, όσο πιστεύαμε. Το φόρτωμα των ζώων με αντιβιοτικά και ορμόνες περνάει στην τροφική αλυσίδα. Υπό αυτά τα δεδομένα, είναι το γάλα απαραίτητο ή όχι;

«Όλοι μας γνωρίζουμε ότι το γάλα περιέχει θρεπτικά συστατικά λίαν απαραίτητα για την σωστή ανάπτυξη και όχι μόνο. Το γάλα και τα προϊόντα του είναι μια εξαιρετική πηγή ασβεστίου, το οποίο είναι σημαντικό για την ανάπτυξη των οστών και των δοντιών. Το γάλα παρέχει επίσης πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας που είναι απαραίτητη για τη δημιουργία και την ανάπλαση των ιστών μας. Το πλήρες γάλα περιέχει λίπος, χρήσιμο για την ενέργεια και την ανάπτυξη. Το γάλα επίσης μας προσφέρει βιταμίνες, ειδικά βιταμίνη Α και βιταμίνη D η οποία είναι λίαν απαραίτητη για την απορρόφηση του ασβεστίου.

Το σώμα μας δεν παράγει ασβέστιο γι' αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να καταναλώνουν γάλα ή γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, γιαούρτι, τυρί) σε καθημερινή βάση. Το σώμα λαμβάνει το ασβέστιο πιο εύκολα από το γάλα και τα προϊόντα του, παρά από φυτικές τροφές και τα λαχανικά. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι τα οξαλικά οξέα και οι φυτικές ίνες που περιέχουν τα λαχανικά, τα δημητριακά και τα όσπρια περιορίζουν την απορρόφηση του ασβεστίου και επομένως το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα καθίστανται αυτοδικαίως οι καλύτερες πηγές ασβεστίου για τον οργανισμό μας.

Το γάλα που καταναλώνουμε είναι επιβαρυμένο με αντιβιοτικά, ορμόνες και ότι άλλο παρέχεται ανεξέλεγκτα στο ζώο που το παράγει. Αυτό έχει σαν συνέπεια οι ουσίες αυτές να περνάνε στον άνθρωπο που το καταναλώνει, μέσω της διατροφικής αλυσίδας. Αυτή είναι δυστυχώς η πραγματικότητα. Αυτός, όμως, δεν είναι λόγος για να αποφύγουμε την κατανάλωση του γάλατος και των γαλακτοκομικών προϊόντων, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι, οτιδήποτε καταναλώνουμε σήμερα είναι επιβαρυμένο με διάφορα χημικά.

Μήπως δεν υπάρχει πρόβλημα με τα φρούτα, τα λαχανικά και λοιπά, από τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα; Μήπως δεν υπάρχει πρόβλημα με τo κρέας, τα πουλερικά και τα ψάρια; Σαφώς και υπάρχει πρόβλημα. Η απάντηση μας είναι λοιπόν ότι πρέπει να καταναλώνουμε το γάλα σαν κάτι το απαραίτητο για τον οργανισμό μας και παράλληλα αγωνιζόμαστε σε όλα τα επίπεδα για την παραγωγή πιο "αγνών" τροφίμων».