«Το παιδί μου φοβάται τα ζώα! Τι να κάνω»;

«Δε μπορώ να την καταλάβω, κάθε φορά που βλέπει να πλησιάζει κάποιο σκυλί στο πάρκο, εκείνη τρέχει, γαντζώνεται πάνω μου και μου ζητά να φύγουμε», πατέρας κοριτσιού 5.5 ετών.

Η παραπάνω χαρακτηριστική θέση του γονέα είναι αρκετά συνηθισμένη στον κόσμο των ενήλικων αντιδράσεων, καθώς δεν υπάρχει κάποια εμφανής λογική εξήγηση μεταξύ ερεθίσματος και αντίδρασης.

Όλα τα παιδιά φοβούνται και αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό, καθώς ο φόβος είναι ένα από τα βασικότερα ανθρώπινα συναισθήματα και μας βοηθά στο να προστατευόμαστε από εν δυνάμει επιβλαβείς, απειλητικές και επικίνδυνες καταστάσεις και γεγονότα. Επίσης, συμβάλει στην υιοθέτηση σχημάτων επιβίωσης και στην ανάπτυξη προσαρμοστικών μηχανισμών, μέσω της διαδικασίας μάθησης.

Οι περισσότεροι φόβοι που ταλαιπωρούν τα παιδιά είναι συνήθως παροδικοί και σταδιακά αποκαθίστανται. Σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο η θεματολογία των φόβων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά είναι διαφορετική (π.χ. το νήπιο φοβάται τα ζώα, τα φαντάσματα, το σκοτάδι κ.α., το παιδί σχολικής ηλικίας αντιμετωπίζει φόβο αποχωρισμού, νέων καταστάσεων κ.α.) και σταδιακά μειώνονται, όσο το παιδί αναπτύσσεται γνωστικά και έτσι μπορεί να κατανοεί, να ερμηνεύει λογικά και να επιφέρει κάποιας μορφής ελέγχου στον κόσμο και στην πραγματικότητα του.

Όταν η έντονα αγχώδης αντίδραση ενός παιδιού απέναντι σε συγκεκριμένο αντικείμενο ή κατάσταση συνεχίζεται στο χρόνο και εμποδίζει την καθημερινή του λειτουργικότητα και ανάπτυξη τότε μιλάμε για ειδικές φοβίες (π.χ. ζωοφοβία, υψοφοβία), δηλ. φοβικές αντιδράσεις που είναι δυσανάλογες του φοβικού ερεθίσματος, το οποίο είναι συνήθως αβλαβές και ακίνδυνο. Πολλές φορές ακόμα και η σκέψη ή εικόνα μπορεί να αναστατώσει και να ανησυχήσει πολύ το παιδί ώστε να εκδηλώνει υπερβολικό άγχος, έντονο κλάμα, δυσκολία στην αναπνοή, «πάγωμα» κ.α.

Στην περίπτωση του φόβου ενός παιδιού για τα ζώα (ζωοφοβία), πολλές φορές μπορεί να προκύπτει από υπερβολικές αντιδράσεις των γονέων - ατόμων ευθύνης στη ζωή του παιδιού για φόβο μόλυνσης και έμφασης στην καθαριότητα είτε από το φόβο των ίδιων για τα ζώα, π.χ. «πρόσεχε , μην πιάσεις τη γάτα γιατί δεν είναι καθαρή και έχει μικρόβια». Συνήθως σημειώνεται ύφεση αυτών των αντιδράσεων μετά τη νηπιακή ηλικία.

Επίσης, πολλές εκφράσεις χρησιμοποιούνται ως φόβητρο προκειμένου ένα παιδί να προχωρήσει σε μια επιθυμητή ενέργεια, π.χ. «αν δε φας το φαγητό σου θα φωνάξω το σκύλο που δαγκώνει». Τέλος, φυσικά δε θα πρέπει κανείς να παραβλέψει το γεγονός ότι μπορεί να έχει προηγηθεί κάποιο τραυματικό περιστατικό με ζώο και ο γονέας να το αγνοεί.

Μερικές φορές το πρόβλημα λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις γιατί και τα ζώα (σκύλοι, γάτες) φοβούνται τα παιδιά, ιδίως σε απότομες κινήσεις στοργής ή φωνές.

Για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να γνωρίσουν τον κόσμο των ζώων και κατ΄ επέκταση να μειώσουν το φόβο τους γι΄ αυτά μπορείτε να:
● επιλέξετε εικονογραφημένα βιβλία, ταινίες και θετικές ιστορίες μεταξύ παιδιών και ζώων
● μάθετε στο παιδί σας τις συνήθειες των ζώων και τη «γλώσσα επικοινωνίας» π.χ. τι σημαίνει όταν κουνάει την ουρά του, όταν χοροπηδάει κτλ.
● δημιουργήσετε ή να ενισχύσετε την επαφή της οικογένειάς σας με τη φύση

Προϋπόθεση για όλα τα παραπάνω είναι:
● να σεβαστείτε τη φοβία του παιδιού και να προσπαθήσετε να την καταλάβετε, χωρίς να την υποτιμάτε και να αρνείστε την ύπαρξή της
● διερευνήστε και αναγνωρίστε προσωπικούς σας φόβους για το θέμα, αποφεύγοντας έτσι τα διπλά μηνύματα στο παιδί σας (π.χ. «μη φοβάσαι τα σκυλιά», ενώ στην πραγματικότητα είναι και δικός σας φόβος)
● να ακολουθήσετε το ρυθμό του παιδιού (π.χ. σταδιακή έκθεση στο αντικείμενο – κατάσταση που το φοβίζει και όχι άμεση έκθεσή του σε αυτό – συστηματική απευαισθητοποίηση)
● μην υιοθετείτε υπερβολικές αντιδράσεις, προκαλώντας έτσι αισθήματα ενοχής στο παιδί και μείωση της αυτοεκτίμησής του

Σε περίπτωση που παρά τις προσπάθειές σας το παιδί συνεχίζει να εκφράζει έντονη δυσκολία και φόβο, μη διστάσετε να απευθυνθείτε σε επαγγελματία ψυχικής υγείας είτε επικοινωνήστε μαζί μας στην «Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056» ή ηλεκτρονικά στην διεύθυνσηsos1056@hamogelo.gr, ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.