Πότε είναι αποτελεσματικός ο έπαινος στα παιδιά;

Γονείς και εκπαιδευτικοί επαινούν τα παιδιά, τα επιβραβεύουν λεκτικά, διατυπώνουν θετικά σχόλια για την επίδοση και τη συμπεριφορά τους. Ωστόσο, αν και ο έπαινος χρησιμοποιείται κατά κόρον, συχνά αποδεικνύεται αναποτελεσματικός.

Για να είναι λειτουργικός και αποτελεσματικός ο έπαινος χρειάζεται:
• Να είναι συγκεκριμένος. Ένας έπαινος γενικόλογος όπως: «Είσαι πολύ καλό παιδί!», δε σημαίνει κάτι ιδιαίτερο. Για ποιον είναι καλό το παιδί; Μήπως περιμένουν από αυτό να είναι πάντοτε καλό; Θα είναι καλό ακόμη κι αν κάνει αυτό που δε θέλουν οι γονείς του; Τι σημαίνει «καλό»; Αντιστοίχως, ο έπαινος: «Πήρες άριστα! Συγχαρητήρια! Είναι πράγματι καταπληκτικό!», ή «Η ζωγραφιά σου είναι σπουδαία!», αν και συγκεκριμένος, κάνει το παιδί να αναρωτηθεί: «Καταπληκτικό για ποιον; Σπουδαία για ποιον; Μήπως για τη μαμά / τον μπαμπά μου;». Αντιθέτως, θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικό αν ο γονιός του τού πει: «Μου αρέσουν πολύ τα χρώματα που χρησιμοποίησες στη ζωγραφιά: το κόκκινο, το μπλε, το μωβ, το πράσινο. Και υπάρχουν κι όλων των ειδών οι κύκλοι και οι γραμμές!». Με το παραπάνω επαινετικό σχόλιο, ο γονιός γίνεται πιο συγκεκριμένος, πιο ουσιαστικός. Εστιάζει στα θετικά σημεία. Και για να βρίσκει κάποιος τα θετικά σημεία, χρειάζεται να έχει ασκήσει την παρατηρητικότητά του! Η ανάδειξη των θετικών σημείων με ενθουσιασμό και με ειλικρινή χαρά, χωρίς υπερβολή, οδηγεί στην ανάδειξη των θετικών συμπεριφορών.
• Να συνοδεύεται από μια ποιότητα που θα οικοδομήσει αξίες. Αν ο γονιός πει: «Μου άρεσε ο τρόπος που βοήθησες το φίλο/ τη φίλη σου. Της έδωσες χαρά», ή «σε ευχαριστώ που μάζεψες τα πράγματά σου τόσο γρήγορα. Σε ευχαριστώ που συνεργάστηκες». Με αυτό τον τρόπο οικοδομούνται αξίες και αυξάνεται η αυτοεκτίμηση των παιδιών.
• Να είναι ειλικρινής και αυθεντικός. Κάθε παιδί μπορεί να καταλάβει πότε ένας έπαινος είναι ειλικρινής και πότε όχι. Ασφαλώς, ο έπαινος εκφέρεται διαφορετικά , ανάλογα με την ηλικία του παιδιού στο οποίο απευθύνεται και επίσης, ανάλογα με το αναπτυξιακό του στάδιο, κάθε παιδί αντιδρά διαφορετικά στον έπαινο.
• Να αφήνει ένα θετικό συναίσθημα στο άτομο που είναι αποδέκτης του. Όταν ο έπαινος που εκφέρεται αναιρείται από ένα δεύτερο σκέλος, τότε ενέχει τοξικότητα και γίνεται δυσλειτουργικός, για παράδειγμα: «Τι ωραία που τακτοποίησες το δωμάτιό σου! Γιατί δεν κάνεις πάντα το ίδιο αφού μπορείς;». Ενώ το πρώτο σκέλος είναι θετικό, ακολουθεί ένα δεύτερο σκέλος που περιλαμβάνει ένα αρνητικό σχόλιο, το οποίο ουσιαστικά καταργεί το πρώτο σκέλος.
• Να εκφέρεται αμέσως μόλις εκδηλώνεται η θετική συμπεριφορά. Όσο πιο άμεσος είναι ο έπαινος, τόσο πιο μεγάλη είναι η αποτελεσματικότητά του. Η παροχή άμεσης ανατροφοδότησης οδηγεί στην αναπαραγωγή και την εδραίωση της θετικής, επιθυμητής συμπεριφοράς.

Βασιλική Παππά
MSc,PhD, Συμβουλευτική Ψυχολόγος
Επιστημονικά υπεύθυνη Σχολών Γονέων
www.sxolesgonewn.gr