Εμβόλια : H ευθύνη της σωστής εφαρμογής τους

Οι παλαιότεροι θυμούνται, ότι στην δεκαετία του 1960 υπήρχαν εμβόλια για έξι μόνον νοσήματα, δηλαδή τη διφθερίτιδα, τον τέτανο, τον κοκκύτη, την πολιομυελίτιδα, τη φυματίωση και την ευλογιά. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν προστέθηκαν εμβόλια αφενός για άλλα επτά νοσήματα, δηλ. ιλαρά, ερυθρά , παρωτίτιδα, ηπατίτιδα Α και Β, ανεμοβλογιά, γρίπη και αφετέρου για πέντε παθογόνους μικροοργανισμούς, δηλ. τρία βακτήρια που μπορούν να προκαλέσουν μηνιγγίτιδα, σηψαιμία κ.ά.(Αιμόφιλος της ινφλουέντζας τύπου Β, Μηνιγγιτιδόκοκκος C, A, Y, W135 και Πνευμονιόκοκκος) και δύο ιούς (ιός Rota-αίτιο γαστεντερίτιδας και ιός ανθρώπινων θηλωμάτων,γνωστός ως HPV-αίτιο καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και κονδυλωμάτων). Σημαντικός σταθμός υπήρξε το έτος 1977,που καταργήθηκε το εμβόλιο της ευλογιάς μετά την ολοκληρωτική εξαφάνιση του νοσήματος από τη γη. Ήταν πολύ πετυχημένη η πορεία του εμβολίου αυτού. Το αμέσως επόμενο εμβόλιο που αναμένεται να γραφτεί στην ιστορία για πλήρη εξαφάνιση νοσήματος είναι το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας. Τη συνεισφορά του συγκεκριμένου εμβολιασμού κατανοούμε, γιατί κατεγράφονταν ετησίως μέχρι το 1988 πάνω από 350.000 περιπτώσεις παραλυτικής νόσου, λόγω πολιομυελίτιδας σε 125 ενδημικές χώρες, ενώ στο πρώτο εξάμηνο του 2012 κατεγράφησαν διεθνώς μόνον 73 περιπτώσεις σε τρεις χώρες (Αφγανιστάν, Νιγηρία, Πακιστάν).
Τα πολλά εμβόλια, παρά το προφανές όφελος για την κοινωνία συνάντησαν και συναντούν στις μέρες μας αντιδράσεις- με ή χωρίς εισαγωγικά- από πολλές πλευρές. Αυτό συμβαίνει και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό κυρίως. Ο μεγάλος αριθμός των εμβολίων, που ανακαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια, κάνει κάποιους να σκέπτονται ότι κάποια είναι περιττά ή κρύβουν εμπορική σκοπιμότητα. Η άγνοια ορισμένων ενηλίκων για λοιμώδη νοσήματα, τα οποία δεν βίωσαν ή δεν άκουσαν ή δεν ξέρουν, αλλά σήμερα προλαμβάνονται, τους στρέφει κατά των εμβολίων και τους κάνει να φοβούνται τις ανεπιθύμητες ενέργειές τους. Άλλοι δυσπιστούν από την επιβολή των εμβολιασμών από τα κράτη, που ενίοτε κάνουν κακούς χειρισμούς. Θυμηθείτε το 2009 στη χώρα μας, όπου είχε ζητηθεί σε κάποια αρχική φάση της γρίπης Η1Ν1 η ενυπόγραφη αποδοχή της ευθύνης από τον εμβολιαζόμενο! Τέλος η αστραπιαία διάδοση παραπληροφόρησης ή της κακοδιατυπωμένης «είδησης» -το κακό νέο ελκύει πάντα περισσότερο- και η «εγκατεστημένη άποψη» του γονέα που «μπορεί να βρει τα πάντα στο διαδίκτυο» είναι μερικές από τις αιτίες που μας εξηγούν γιατί κάποιες φορές αμφισβητούνται τα εμβόλια από ορισμένους. Πολύ απλά, ας σκεφθούμε ότι η αμφισβήτηση των εμβολίων είναι το τίμημα της επιτυχίας τους! Θεωρώ ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα αμφισβήτησης προκαλούν οι «βόλτες» των γονέων στο διαδίκτυο, τις πληροφορίες του οποίου αποδέχονται με ευκολία, αν και δεν έχουν τη δυνατότητα να κρίνουν, ούτε τους γράφοντες και την ιστοσελίδα τους, ούτε τα γραφόμενα. Στα περισσότερα τέτοια κείμενα, ούτε σοβαρές βιβλιογραφικές αναφορές γίνονται, ούτε τεκμηρίωση παρέχεται. Οι προσωπικές απόψεις και ατομικές μαρτυρίες δεν συνιστούν τεκμηρίωση. Ας σημειωθεί, ότι στους 300 περίπου τέτοιους ιστοτόπους, στην πλειονότητα των οποίων βασικό κίνητρο είναι μόνο το κέρδος, τα εμβόλια «συκοφαντούνται», η ιατρική κακοποιείται με βαναυσότητα και μερικές φορές παρέχονται νομικές συμβουλές για αποφυγή εμβολιασμών.
Προκειμένου να αντικρούσω μερικά από τα παραπάνω, στην καθημερινή άσκηση της παιδιατρικής, συχνά χρησιμοποιώ το παράδειγμα της ιλαράς και λέω στους νέους γονείς, που είναι συνήθως εμβολιασμένοι για ιλαρά ή και ασθενήσαντες, ότι αν κάποιος δεν εμβολιαστεί και νοσήσει από ιλαρά έχει πιθανότητα έξι τοις χιλίοις να πάθει εγκεφαλίτιδα, ως επιπλοκή της νόσου. Στη συνέχεια τους ερωτώ, αν το έχουν ακούσει αυτό. Όταν δίνουν την προφανή αρνητική απάντησή τους, τους λέω ότι είναι δικαιολογημένοι για την απάντησή τους, γιατί είναι πολύ πιθανότερο να έχουν ακούσει για την καλή πορεία ασθενών με ιλαρά (οι 994 από τους χίλιους δεν παθαίνουν εγκεφαλίτιδα) και όχι για την κακή! Και σε κάθε περίπτωση είναι καλύτερα-και οικονομικότερα- να τσιμπηθεί ένα παιδί δύο φορές στη ζωή του με το τριπλό εμβόλιο ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς παρά να νοσήσει, αυτό και τα άτομα του περιβάλλοντός του, χωρίς ή με επιπλοκές από 3 νοσήματα.
Η παγκόσμια ιατρική βιβλιογραφία ομόφωνα αποτυπώνει την άποψη ότι οι εμβολιασμοί, ως μέσο προφύλαξης από λοιμώδη νοσήματα, είναι από τις πιο αποτελεσματικές μεθόδους ελέγχου νοσημάτων του ανθρώπου. Αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στο πεδίο της Δημόσιας Υγείας και καθοριστικό μέσο για τη βελτίωση της υγείας της κοινότητας. Οι υπεύθυνοι για τους εμβολιασμούς, που είναι κυρίως οι παιδίατροι, επιδιώκουν τέτοιο προγραμματισμό (ηλικία έναρξης εμβολιασμού, μεσοδιαστήματα και αριθμός δόσεων κλπ), ώστε η προστασία να συνδυάζεται με την αποτελεσματικότερη εφαρμογή του εμβολιαστικού σχήματος. Τα χαρακτηριστικά των εμβολίων είναι η ασφάλειά τους, η μακρόχρονη προστασία, η επαγωγή κατάλληλων ουσιών και κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος και η πρακτικότητα στην εφαρμογή τους.
Οι γονείς οφείλουν να ενημερώνονται για το Πρόγραμμα Εμβολιασμών και να συνεργάζονται αρμονικά με την/τον παιδίατρό τους για την τήρηση του εμβολιαστικού προγράμματος. Ο σωστός εμβολιασμός είναι ασπίδα προστασίας της υγείας των παιδιών τους και όχι μόνον. Το λέω έτσι, γιατί όταν δεν κυκλοφορούν στην κοινωνία, λόγω των εμβολιασμών, κάποιοι παθογόνοι μικροοργανισμοί , όπως για παράδειγμα ο πνευμονιόκοκκος, προστατεύονται -έμμεση προστασία- κι οι ενήλικες. Τέλος, ας μην ξεχνάμε, ότι η Ελλάδα έχει από τα πιο σύγχρονα προγράμματα εμβολιασμών και παρέχει δωρεάν τα εμβόλια στα παιδιά της, αλλά και στους ενήλικες, όπως έγινε τελευταία με το νέο 13δύναμο εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου που χορηγείται σε όλους που έκλεισαν το πεντηκοστό έτος της ηλικίας, είτε είναι υγιείς είτε έχουν κάποιο υποκείμενο νόσημα.

Κωνσταντίνος Καρύδης
Παιδίατρος-Λοιμωξιολόγος