Τραυλισμός και παιδί: Σε ποια ηλικία εμφανίζεται και ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα πρώτα συμπτώματα τραυλισμού εμφανίζονται συνήθως στην ηλικία 2-2,5 χρόνων, χωρίς ωστόσο να είναι σπάνιο παιδιά να ξεκινούν να τραυλίζουν και σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Για όλα σχεδόν τα παιδιά που ξεκινούν να τραυλίζουν έχει προηγηθεί μια περίοδος ομιλίας χωρίς τραυλισμό και η έναρξη μπορεί να είναι απότομη ή σταδιακή. Τα πρώτα συνήθη σημάδια είναι η επανάληψη μικρών λέξεων όπως τα άρθρα και οι σύνδεσμοι (τη-τη-τη-τη-τη μπάλα θέλω) και η επανάληψη συλλαβής (δώ-δώ-δώ-δώσε μου τη μπάλα). Σπανιότερα εμφανίζονται η επιμήκυνση φθόγγων (θθθθθθθθθέλω να παίξουμε) ή κολλήματα (κ/κ/καλημέρα), συνήθως στο πρώτο γράμμα της λέξης.

Η ένταση των συμπτωμάτων είναι ορισμένες φορές τόσο μεγάλη που το παιδί, πιέζοντας να βγάλει τη λέξη, κάνει μυϊκές συσπάσεις του στόματος, του προσώπου ή των ματιών. Τα συμπτώματα μπορεί να εξαφανίζονται για ένα διάστημα, δίνοντας την εντύπωση ότι η δυσκολία ξεπεράστηκε, για να επανέλθουν μετά από κάποιο διάστημα στην ίδια ή με διαφορετική μορφή.

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς

Συχνά η συμβουλή που δίνεται στους γονείς είναι να αγνοήσουν τα συμπτώματα, ώστε το παιδί να μην καταλάβει ότι κάτι συμβαίνει με την ομιλία του και ότι με αυτόν τον τρόπο ο τραυλισμός «θα περάσει».

Ένας λόγος για αυτό, είναι ότι πολλά παιδιά καταλαβαίνουν ότι δυσκολεύονται και έχουν ανάγκη να αναγνωρίσεις την ανησυχία τους για να καθησυχαστούν. Ο κυριότερος όμως λόγος είναι ότι, ενώ τα περισσότερα παιδιά θα ξεπεράσουν τη δυσκολία σε σύντομο χρόνο, υπάρχουν και άλλα που έχουν υψηλό κίνδυνο εμμονής του τραυλισμού. Για τα παιδιά υψηλού κινδύνου απαιτείται άμεση παρέμβαση. Η διάκριση μεταξύ της «φυσιολογικής δυσροής» που είναι παροδική και του «εξελικτικού τραυλισμού» που εμμένει, είναι αρκετά δύσκολη ακόμα και για τους ειδικούς. Οι έρευνες καταδεικνύουν τους παράγοντες που υποδηλώνουν ότι τα συμπτώματα που εμφανίζει το παιδί ενέχουν τον κίνδυνο εμμονής.

Μεταξύ άλλων, παράγοντες κινδύνου εμμονής είναι:

• Η κληρονομικότητα. Ο τραυλισμός είναι 3 φορές πιο συχνός σε οικογένειες που υπάρχει ιστορικό τραυλισμού.
• Το φύλο. Ο τραυλισμός είναι 4 φορές πιο συχνός στα αγόρια από ότι στα κορίτσια.
• Η παρουσία δυσκολιών στην ομιλία. Δηλαδή, το παιδί, εκτός των συμπτωμάτων τραυλισμού, δε μιλά καθαρά, αντικαθιστά σύμφωνα με αποτέλεσμα οι άλλοι να μην το καταλαβαίνουν.
• Η εξέλιξη του τραυλισμού. Ο τραυλισμός παραμένει ο ίδιος ή χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου.
• Η εξέλιξη του λόγου του παιδιού (λεξιλόγιο, σύνταξη, έκφραση). Παιδιά με γλωσσικές ικανότητες πιο μπροστά ή πιο πίσω από τις ικανότητες των συνομήλικων παιδιών έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
• Ο βαθμός ανησυχίας των γονέων. Γονείς που ανησυχούν πολύ για την εμφάνιση του τραυλισμού και δυσκολεύονται να διαχειριστούν τη στιγμή που το παιδί κολλά ή δυσκολεύονται να διαχειριστούν το δικό τους συναίσθημα.
• Η αντίληψη της δυσκολίας από το παιδί και η αντίδρασή του στο γεγονός του τραυλισμού (για παράδειγμα κλείνει το στόμα με το χέρι, μιλά λιγότερο ή καθόλου, έχει αλλάξει η συμπεριφορά του)
• Ο χρόνος που έχει μεσολαβήσει από την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων. Διάστημα μεγαλύτερο των 6 μηνών εμπνέει ανησυχία, ακόμα κι αν τα συμπτώματα πάνε κι έρχονται ή είχαν τελείως εξαφανιστεί κάποια περίοδο.

Μπορεί να εξαλειφθεί εντελώς ο τραυλισμός κι αν ναι, με ποιες προϋποθέσεις;

Η έγκαιρη, άμεση και κατάλληλη αντιμετώπιση του εξελικτικού τραυλισμού μπορεί να οδηγήσει στην πλήρη αποκατάσταση της δυσκολίας και να ελαχιστοποιήσει την πιθανότητα επανεμφάνισης. Η πρώιμη παρέμβαση οδηγεί το παιδί να μιλά με καλή ροή και η εμπειρία καλής ομιλίας μπορεί να επηρεάσει την εξελισσόμενη διαδικασία διασύνδεσης των νευρικών κυκλωμάτων που σχετίζονται με την παραγωγή της ομιλίας στον αναπτυσσόμενο, εύπλαστο εγκέφαλο. Το αποτέλεσμα είναι, η νευρολογική προδιάθεση που μπορεί να έχει το παιδί να αναπτύξει τραυλισμό, μειώνεται από την εμπειρία καλής ομιλίας την οποία κατακτά μέσω της θεραπείας.

Όσο απομακρυνόμαστε χρονικά από την στιγμή εμφάνισης των πρώτων συμπτωμάτων μειώνονται οι πιθανότητες πλήρους αποκατάστασης.

Παιδιά προσχολικής ηλικίας και τραυλισμός

Για τα παιδιά σχολικής ηλικίας που ξεκίνησαν να τραυλίζουν στην προσχολική ηλικία και συνεχίζουν να τραυλίζουν, οι πιθανότητες πλήρους αποκατάστασης είναι ελάχιστες.

Ωστόσο η θεραπεία μπορεί να αποτρέψει την εξέλιξη του τραυλισμού σε πιο σύνθετες μορφές της διαταραχής, να αποκαταστήσει τη ροή της ομιλίας καθώς και τη λειτουργικότητα της επικοινωνίας του παιδιού, σε σημαντικό βαθμό. Και αυτό δεν είναι καθόλου μικρό πράγμα.

Με ποιους τρόπους διαφέρει ο τραυλισμός της σχολικής ηλικίας και πόσο διαφορετικά αντιμετωπίζεται θεραπευτικά;

Στη σχολική ηλικία τραυλισμός δεν είναι μόνο το στόμα που κολλάει. Το παιδί μπορεί να κάνει αρνητικές σκέψεις (θα με κοροϊδέψουν) τη στιγμή του τραυλισμού και να ενεργοποιεί συναισθήματα (θυμό, απογοήτευση, φόβο) για τις αντιδράσεις των άλλων.

Στην προσπάθειά του να διαχειριστεί την ομιλία ή τα συναισθήματα που αυτή προκαλεί, μπορεί να ενεργοποιεί μηχανισμούς διαχείρισης όπως το να παίρνει μια ανάσα, να αλλάζει τις λέξεις ή να αποφεύγει να μιλήσει. Οι μηχανισμοί αυτοί τις περισσότερες φορές είναι δυσλειτουργικοί είτε γιατί αποτυγχάνουν να αποκαταστήσουν τη ροή της ομιλίας είτε γιατί οδηγούν σε συμπεριφορές με αρνητικές συνέπειες. Παράδειγμα τέτοιας συμπεριφοράς είναι το παιδί που ξέρει να απαντήσει στην ερώτηση δεν σηκώνει το χέρι στην τάξη να απαντήσει γιατί φοβάται ότι θα κολλήσει, με αποτέλεσμα ο δάσκαλος να νομίζει ότι δεν ξέρει μάθημα. Επομένως στην σχολική ηλικία ο τραυλισμός έχει μια λεκτική διάσταση αλλά ταυτόχρονα έχει και ψυχολογική και λειτουργική. Σημαντικό ρόλο παίζει και το περιβάλλον το οποίο μπορεί να ενισχύει ή να περιορίζει τη λειτουργικότητα του παιδιού και το μέγεθος της διαταραχής.

Για παράδειγμα, μια τάξη ανοικτή στη διαφορετικότητα και ένας δάσκαλος ευαισθητοποιημένος και ενημερωμένος λειτουργούν υποστηρικτικά και αμβλύνουν τις λειτουργικές συνέπειες του τραυλισμού. Αντιστοίχως, γονείς που κατανοούν τη δυσκολία του παιδιού σε όλη της την έκταση, ανησυχούν λιγότερο και ενδυναμώνονται να υποστηρίξουν τη ροή της ομιλίας του παιδιού τους.

Ο τραυλισμός μπορεί να οδηγήσει σε:

• Προβλήματα επικοινωνίας των παιδιών με τους άλλους
• Αυξημένο άγχος για την ομιλία
• Απώλεια κοινωνικής, σχολικής ή επαγγελματικής συμμετοχής
• Εκφοβισμό ή πειράγματα
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση

Πηγές: travlismos.gr, mayoclinic.org