Συχνές χρόνιες φλεγμονές του γυναικείου κόλπου: Τι είναι ο σκληρός λειχήνας

Με τον όρο «Σκληρός Λειχήνας» περιγράφουμε μία νόσο, που χαρακτηρίζεται από χρόνια φλεγμονή του δέρματος. Περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Hallopeau το 1881 και έκτοτε έλαβε πληθώρα ονομασιών, ενώ στον εν λόγω όρο κατέληξε η Διεθνής Εταιρεία για τη Μελέτη των Νόσων του Αιδοίου και του Κόλπου (International Society for the Study of Vulvovaginal Disease) το 1976 (Kaufman, και συνεργάτες, 1976).

Οι τυπικές αλλοιώσεις, που σχετίζονται με το Σκληρό Λειχήνα, εμφανίζονται ως υποχρωματισμένες κηλίδες του δέρματος με υπόλευκη απόχρωση (λευκό του ελεφαντόδοντου), ατροφία, έντονο αίσθημα κνησμού με δυσάρεστες συνέπειες για την ποιότητα ζωής του ατόμου. Τέτοιου είδους δερματικές αλλοιώσεις σε κάποιες περιπτώσεις συν τω χρόνω μετατρέπονται σε σκληρό ουλώδη ιστό με αποτέλεσμα τη σύγκλιση της εισόδου του κόλπου. Συνεπώς, παρεμποδίζεται η σεξουαλική επαφή. Στους δε άνδρες ενδέχεται ο Σκληρός Λειχήνας να εκδηλωθεί στο πέος και εξαιτίας αυτού να προκληθεί φίμωση (De Luca και συνεργάτες, 2023).

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η συγκεκριμένη νόσος εκδηλώνεται στο δέρμα του αιδοίου, του περινέου και του πρωκτού (βλ. εικόνα), αλλά δεν αποκλείεται να εμφανιστεί και σε άλλες περιοχές, όπως είναι ο λαιμός, οι ώμοι, η ανώτερη περιοχή του κορμού, οι γλουτοί και η στοματική κοιλότητα (De Luca και συνεργάτες, 2023).

Πώς ο σκληρός λειχήνας επηρεάζει τη σεξουαλική ζωή της γυναίκας;

Αν και κάποιες γυναίκες με Σκληρό Λειχήνα είναι ασυμπτωματικές, οι περισσότερες αναφέρουν αίσθημα κνησμού στην περιοχή του αιδοίου, δυσπαρευνία (πόνο στη σεξουαλική επαφή) ή αιδοιοδυνία (πόνο στα εξωτερικά γεννητικά όργανα). Πολλές είναι οι μελέτες εξάλλου, εκ τα στοιχεία των οποίων συνάγεται το συμπέρασμα, πως οι γυναίκες με αυτού του είδους την παθολογία είναι πιθανότερο να παρουσιάσουν σεξουαλική δυσλειτουργία, ενώ είναι λιγότερο πιθανό να έχουν ερωτικές επαφές (Krapf και συνεργάτες, 2020).

Πού οφείλεται ο σκληρός λειχήνας;

Ο Σκληρός Λειχήνας θεωρείται αυτοάνοση παθολογία. Επομένως, το ανοσοποιητικό σύστημα, που είναι «επιφορτισμένο» με την προστασία μας από ιογενείς και μικροβιακές λοιμώξεις, αλλά και από τον καρκίνο, «στρέφεται εναντίον» των ιστών του ίδιου μας του σώματος, τους οποίους και καταστρέφει. Η άποψη αυτή βασίζεται και στο γεγονός της συννοσηρότητας της παθολογίας αυτής με άλλες αυτοάνοσες παθολογίες, όπως είναι η γυροειδής αλωπεκία, η λεύκη και η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα. Εντούτοις, ο ακριβής μηχανισμός, μέσω του οποίου η συγκεκριμένη παθολογία εκδηλώνεται, δεν έχει διασαφηνισθεί (Chamli & Souissi, 2023).

Υφίσταται δε και το ενδεχόμενο στην παθογένεση του Σκληρού Λειχήνα να εμπλέκονται και άλλοι παράγοντες, όπως η κληρονομικότητα, οι συχνοί τραυματισμοί στην περιοχή, οι ορμόνες, αλλά και κάποια φάρμακα (De Luca και συνεργάτες, 2023).

Πόσο συχνός είναι ο σκληρός λειχήνας;

Αν και σε διάφορες μελέτες η καταγεγραμμένη συχνότητα του Σκληρού Λειχήνα κυμαίνεται μεταξύ του 1 στα 1000 και του 1 στα 300 άτομα στο γενικό πληθυσμό, η ακρίβεια των σχετικών στοιχείων αμφισβητείται. Δεν αποκλείεται μάλιστα η συχνότητα της συγκεκριμένης παθολογίας να είναι μάλλον «υποτιμημένη», αφού πολλοί ασθενείς είναι ασυμπτωματικοί και σε αρκετές περιπτώσεις η διάγνωση διαφεύγει. Αμφότερα τα φύλα είναι δυνατόν να παρουσιάσουν Σκληρό Λειχήνα, αλλά η αναλογία γυναικών/ ανδρών κυμαίνεται από το 1 προς 1 στο 10 προς 1. Επομένως, συχνότερα προσβάλλονται οι γυναίκες. Σε κάθε ηλικία είναι δυνατόν να εκδηλωθεί η παθολογία αυτή. Εντούτοις, η πιθανότητα εμφάνισής της εν σχέσει με την ηλικία παρουσιάζει δύο «κορυφές», η πρώτη καταγράφεται μεταξύ των κοριτσιών ηλικίας από 8 έως 12 ετών και η δεύτερη εντός της πέμπτης και έκτης δεκαετίας. Η δε μέση ηλικία, στην οποία γίνεται η διάγνωση κυμαίνεται μεταξύ των 52 και των 60 ετών (Chamli & Souissi, 2023).

Πώς γίνεται η διάγνωση του σκληρού λειχήνα;

Η διάγνωση βασίζεται στην κλινική εικόνα της ασθενούς με τον εντοπισμό των χαρακτηριστικών κηλίδων και την αναφορά εκ μέρους της για έντονο αίσθημα κνησμού. Ενίοτε όμως η τελική διάγνωση τίθεται μετά από λήψη βιοψίας από τη βλαφθείσα περιοχή.

Είναι δυνατόν ο σκληρός λειχήνας να εξαλλαγεί σε καρκίνο;

Ο Σκληρός Λειχήνας είναι εξ ορισμού μία καλοήθης πάθηση του δέρματος. Φαίνεται όμως, πως η συγκεκριμένη παθολογία σχετίζεται με την εκδήλωση καρκίνου στο αιδοίο. Ίσως μάλιστα, η εκδήλωσή της για πρώτη φορά σε μεγαλύτερη ηλικία να συνδέεται με αυξημένες πιθανότητες εξαλλαγής της σε αληθή καρκίνο. Για το λόγο αυτό η κατά το δυνατόν πιο έγκαιρη διάγνωση της νόσου – θεωρητικά – συμβάλλει στην πρόληψη του καρκίνου, όχι τόσο διότι η «εξέλιξη» της νόσου σε καρκίνο είναι δυνατόν κατ’ ουσίαν να ανασταλεί, αλλά δια της αυξημένης επιφυλακής η διάγνωσή της όποιας νεοπλασίας μπορεί να επιτευχθεί σε πρώιμο στάδιο, οπότε και η θεραπεία είναι «ελαφρύτερη» και αποτελεσματικότερη (Steinkasserer και συνεργάτες, 2023).

Ποια είναι η θεραπεία του σκληρού λειχήνα;

Η θεραπεία του Σκληρού Λειχήνα είναι «συμπτωματική». Επομένως, δεν θεραπεύεται αυτό καθαυτό το αίτιο της παθολογίας, αλλά αντιμετωπίζεται η ενοχλητική συμπτωματολογία. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται δια της τοπικής χορήγησης σκευασμάτων, που περιέχουν κορτιζόλη (Zorlu & Cobanoglu, 1995; Lorenz και συνεργάτες, 1998; Chi και συνεργάτες, 2011). Εντούτοις, η αποτελεσματικότητα τέτοιου είδους θεραπείας έχει αμφισβητηθεί (Renaud-Vilmer και συνεργάτες, 2004; Smith & Haefner, 2004)

Ιδιαίτερα ικανοποιητικά αποτελέσματα με υψηλό δείκτη ασφαλείας έχει δώσει η θεραπεία με υπερήχους HIFU στο αιδοίο (Qu και συνεργάτες, 2020; Krapf και συνεργάτες, 2020; Wu και συνεργάτες, 2017; He & Jiang, 2022).

Ως υποσημείωση, θα ήταν χρήσιμο να αναφερθεί, πως συχνά ο Σκληρός Λειχήνας συνδέεται και με την εκδήλωση κατάθλιψης (Fan και συνεργάτες, 2022). Έχει διατυπωθεί η άποψη, πως χρήσιμο θα ήταν οι ασθενείς με Σκληρωτικό Λειχήνα να υποβάλλονται σε ένα είδος «διττής (διπλής)» θεραπείας, στα πλαίσια της οποίας η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της νόσου συνδυάζεται με αντιμετώπιση και της βεβαρημένης ψυχολογίας τους (Wang και συνεργάτες, 2021). Ένα τέτοιο είδος θεραπείας εγνωσμένης αποτελεσματικότητας είναι και η Ιατρική Κλινική Ύπνωση.

Δείτε στο παρακάτω video, πώς μπορείτε να κερδίσετε ξανά την υγεία του κόλπου σας και να βελτιώσετε άμεσα τη σεξουαλική σας ζωή χάρη στην κολπική θεραπεία με υπερήχους HIFU!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Chamli A, Souissi A. Lichen Sclerosus. [Updated 2023 Jul 31]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538246/}

^{Chi CC, Kirtschig G, Baldo M, Brackenbury F, Lewis F, Wojnarowska F. Topical interventions for genital lichen sclerosus. Cochrane Database Syst Rev. 2011 Dec 7;2011(12):CD008240. doi: 10.1002/14651858.CD008240.pub2. PMID: 22161424; PMCID: PMC7025763.}

^{De Luca DA, Papara C, Vorobyev A, Staiger H, Bieber K, Thaçi D, Ludwig RJ. Lichen sclerosus: The 2023 update. Front Med (Lausanne). 2023 Feb 16;10:1106318. doi: 10.3389/fmed.2023.1106318. PMID: 36873861; PMCID: PMC9978401.}

^{Fan R, Leasure AC, Maisha FI, Little AJ, Cohen JM. Depression and Anxiety in Patients With Lichen Sclerosus. JAMA Dermatol. 2022 Aug 1;158(8):953-954. doi: 10.1001/jamadermatol.2022.1964. PMID: 35704313; PMCID: PMC9201736.}

^{Feng T,Wang L, Zhu D, Wu Y, Xie J, Fang L, Du X. Factors influencing the clinical efficacy of high-intensity focused ultrasound in the treatment of non-neoplastic epithelial disorders of the vulva: a retrospective observational study. Int J Hyperthermia. 2021;38(1):1457-1461. doi: 10.1080/02656736.2021.1985628. PMID: 34620032.}

^{He S, Jiang J. High-intensity focused ultrasound therapy for pediatric and adolescent vulvar lichen sclerosus. Int J Hyperthermia. 2022;39(1):579-583. doi: 10.1080/02656736.2022.2060528. PMID: 35410566.}

^{Kaufman, R.H., DiPaola, G.R., Friedrich, E.G., Jr., Hewitt, J. and Woodruff, J.D. (1976), New Nomenclature for Vulvar Disease. Journal of Cutaneous Pathology, 3: 159-161. https://doi.org/10.1111/j.1600-0560.1976.tb01105.x}

^{Krapf JM, Mitchell L, Holton MA, Goldstein AT. Vulvar Lichen Sclerosus: Current Perspectives. Int J Womens Health. 2020 Jan 15;12:11-20. doi: 10.2147/IJWH.S191200. PMID: 32021489; PMCID: PMC6970240.}

^{Lorenz B, Kaufman R, Kutzner S. Lichen sclerosus. Therapy with clobetasol propionate. J Reprod Med. (1998) 43:790–4.}

^{Qu Yingjie, Meng Yuquan, Feng Sui, Liu Maoyu, Xiao Linlin, Zhang Xiaoyuan, Zheng Jinjin, Chang Shufang, Xu Ronald X., Therapeutic Assessment of High-Intensity Focused Ultrasound for Vulvar Lichen Sclerosus by Active Dynamic Thermal Imaging and Hyperspectral Imaging—A Preliminary Study, Frontiers in Physics, VOLUME 8,(2020) URL=https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fphy.2020.00091 DOI=10.3389/fphy.2020.00091 ISSN=2296-424X}

^{Renaud-Vilmer C, Cavelier-Balloy B, Porcher R, Dubertret L. Vulvar lichen sclerosus: effect of long-term topical application of a potent steroid on the course of the disease. Arch Dermatol. 2004 Jun;140(6):709-12. doi: 10.1001/archderm.140.6.709. PMID: 15210462.}

^{Smith YR, Haefner HK. Vulvar lichen sclerosus : pathophysiology and treatment. Am J Clin Dermatol. 2004;5(2):105-25. doi: 10.2165/00128071-200405020-00005. PMID: 15109275.}

^{Steinkasserer L, Hachenberg J, Hillemanns P, Jentschke M. Characterization of patients with vulvar lichen sclerosus and association to vulvar carcinoma: a retrospective single center analysis. Arch Gynecol Obstet. 2023 Jun;307(6):1921-1928. doi: 10.1007/s00404-022-06848-y. Epub 2022 Nov 21. PMID: 36409332; PMCID: PMC10147807.}

^{Wu C, Zou M, Xiong Y, Wang L, Chen H, Fan Y, Li C. Short- and long-term efficacy of focused ultrasound therapy for non-neoplastic epithelial disorders of the vulva. BJOG. 2017 Aug;124 Suppl 3:87-92. doi: 10.1111/1471-0528.14747. PMID: 28856863.}

^{Zorlu CG, Cobanoglu O. Medical treatment of squamous hyperplasia and lichen sclerosus of the vulva. Int J Gynaecol Obstet. 1995 Dec;51(3):235-8. doi: 10.1016/0020-7292(95)80012-3. PMID: 8745089.}