Κληρονομικός ή όχι; Πώς αναπτύσσεται ο αυτισμός

Ο αυτισμόςαποτελεί μία σοβαρή νεύρο-ψυχιατρική διαταραχή, που διαρκεί μία ολόκληρη ζωή και είναι συνήθως παρούσα από τη γέννηση του παιδιού. Στο πλαίσιο αυτής της διαταραχής εμποδίζεται ή δυσκολεύεται η ανάπτυξη ορισμένων ψυχολογικών δεξιοτήτων, που είναι ζωτικές για την ψυχο-κοινωνική λειτουργία και επάρκεια του ανθρώπου. Οι δεξιότητες αυτές σχετίζονται με την κοινωνική συναλλαγή και αμοιβαιότητα, την επικοινωνία και την οργάνωση πρόσφορης και σκόπιμης δραστηριότητας. Στις περιοχές αυτές, τα αυτιστικά άτομα εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες και χαρακτηριστικές αποκλίσεις.

Τα σημάδια που δείχνουν ότι ένα παιδί 2 ετών έχει αυτισμό

Στο πλαίσιο της διαταραχής, υπάρχει ποικιλία ως προς τη μορφή των συμπτωμάτων, το συνδυασμό δυσκολιών και το βαθμό βαρύτητας. Επομένως τα αυτιστικά άτομα, από τη μια διαφέρουν σημαντικά από το φυσιολογικό ενώ από την άλλη, διαφέρουν και μεταξύ τους. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, σύμφωνα με το autismgreece.gr συνδέεται με δύσκαμπτες ρουτίνες και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, όπως η έμμονη ταξινόμηση αντικειμένων ή το να ακολουθεί πολύ συγκεκριμένες ρουτίνες. Τα συμπτώματα ποικίλουν από πολύ ήπια έως αρκετά σοβαρά.

Είναι ο αυτισμός κληρονομικός;

«Είναι μια λανθασμένη αντίληψη ότι είναι ήδη καθορισμένο κατά τη γέννηση αν κάποιος θα γίνει αυτιστικός αργότερα στη ζωή του. Γνωρίζουμε ότι ο αυτισμός είναι εξαιρετικά κληρονομικός : περίπου 70% με 80% . Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι το 70 με 80% των παιδιών με αυτισμό το οφείλουν στα γονίδιά τους και το άλλο 20% σε κάτι άλλο. Επίσης, δεν σημαίνει ότι έχετε 80% να έχετε αυτισμό εάν οι γονείς σας είναι αυτιστικοί. Αυτό συχνά παρεξηγείται», εξηγεί η κλινική ψυχολόγος Melanie de Wit, με εξειδίκευση στον αυτισμό (Ολλανδικό Μητρώο Αυτισμού).

Γιατί αυξάνονται τα περιστατικά αυτισμού;

Η κληρονομικότητα δεν είναι ατομική

Σύμφωνα με την ίδια, η κληρονομικότητα ισχύει για πληθυσμούς, όχι για μεμονωμένες περιπτώσεις. «Όταν λέμε ότι ο αυτισμός είναι κατά 80% κληρονομικός, εννοούμε ότι η εμφάνιση αυτισμού σε μια κοινωνία μπορεί να εξηγηθεί κατά 80% από γενετικούς παράγοντες και κατά 20 % από περιβαλλοντικές επιρροές» επισημαίνει η Melanie de Wit δίνοντας ένα παράδειγμα: «Ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν πολλές διαφορές στο ύψος μέσα σε μια ομάδα. Τότε μπορεί να αναρωτιέστε σε ποιο βαθμό αυτές οι διαφορές μπορούν να εξηγηθούν από τις διαφορές στα γονίδια και πόσο μεγάλη είναι η επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως η διατροφή και ο τρόπος ζωής. Το ίδιο ισχύει και για τον αυτισμό ».

Κοντοί γονείς με ψηλά παιδιά

Ωστόσο, είναι πολύ πιθανό οι γονείς να έχουν ορισμένα γονίδια που μπορεί να σχετίζονται με τον αυτισμό, αλλά οι ίδιοι να μην είναι στο φάσμα. Άλλωστε δύο κοντοί γονείς μπορούν να έχουν και έναν ψηλό γιο.

«Οι γονείς μπορούν μαζί να μεταδώσουν έναν συνδυασμό γονιδίων που αυξάνουν την προδιάθεση για αυτισμό», εξηγεί η De Wit. «Σε συνδυασμό με διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες, αυτό μπορεί τελικά να οδηγήσει σε αυτισμό». Όμως, δεν είναι γνωστό ακριβώς ποια γονίδια ή συνδυασμοί γονιδίων παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη του αυτισμού, λέει η De Wit.

Εξωτερικοί παράγοντες

Υπάρχει επίσης μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με τις εξωτερικές επιρροές που θα μπορούσαν ενδεχομένως να συνδέονται με την ανάπτυξη του αυτισμού. «Ο αυτισμός θεωρείται ως αναπτυξιακή διαταραχή. Πιστεύουμε ότι αυτό ξεκινά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και συνεχίζεται στην πρώιμη παιδική ηλικία. Αλλά δεν ξέρουμε ακριβώς πώς θα εξελιχθεί », επισημαίνει η Melanie de Wit.

Σύμφωνα με την Tinca Polderman, κλινική αναπτυξιακή ψυχολόγος, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης που εκτιμάται ότι ίσως αυξάνουν τον κίνδυνο αυτισμού. Παραδείγματα αυτών περιλαμβάνουν ανεπάρκεια φυλλικού οξέος στη μητέρα, έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση ή διαβήτη. «Αλλά οι μελέτες που το διερευνούν είναι πολύ μικρές και τα αποτελέσματα μερικές φορές έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους», σπεύδει να διευκρινίσει.

Σε ποια ηλικία μιλάει ένα παιδί με αυτισμό;

Τι γίνεται μετά τη γέννα

« Δεν υπάρχει πραγματικά ένας περιβαλλοντικός παράγοντας που να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι έχει σημαντική επίδραση στην ανάπτυξη του αυτισμού», τονίζουν οι ειδικοί με την Melanie de Wit να κάνει ειδική αναφορά στην «ψυχρή» μητέρα. «Μέχρι πρότεινος, πολλοί θεωρούσαν ότι η ανατροφή του παιδιού από μια «ψυχρή» μητέρα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυτισμό, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν κάτι τέτοιο. Η θεωρία ότι τα παιδιά θα μπορούσαν να αναπτύξουν αυτισμό από εμβολιασμούς έχει επίσης απορριφθεί εδώ και πολύ καιρό ».

Από την πλευρά της η Tinca Polderman, αναφέρει πώς η ιδέα ότι ο αυτισμός είναι πιο συχνός σήμερα είναι επίσης εσφαλμένη. «Υπάρχει πολύ περισσότερη ευαισθητοποίηση για τον αυτισμό τις μέρες μας. Υπάρχει λιγότερο στίγμα και η έρευνα αναπτύσσεται ραγδαία. Αυτό σημαίνει ότι τώρα μπορούμε να διαγνώσουμε τον αυτισμό πολύ καλύτερα, για παράδειγμα και στις γυναίκες», εξηγεί.

Αυτισμός: Όταν η οικογένεια δεν αποδέχεται τη διάγνωση του παιδιού

Συμπτώματα αυτισμού

Τα πιο εμφανή σημάδια και συμπτώματα του αυτισμού πρωτοεμφανίζονται στην ηλικία των 2 ή 3 ετών, μπορούμε δηλαδή να πούμε με ασφάλεια ότι εκδηλώνεται πριν από την ηλικία των 3 ετών και διαρκεί για όλη τη ζωή.

Τα βασικά χαρακτηριστικά – συμπτώματα του αυτισμού είναι τρία:

• Διαταραχή της επικοινωνίας (δυσκολίες στην χρήση της γλώσσας και της ομιλίας, ελλειμματική κατανόηση και προβλήματα κατανόησης εννοιών, κλπ).
• Διαταραχή της φαντασίας, (με εμμονική ενασχόληση με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα και στερεότυπες συμπεριφορές και απουσία ευελιξίας στη σκέψη και προσαρμογής σε καταστάσεις, κλπ).
• Διαταραχή της κοινωνικότητας (φτωχή κοινωνική επαφή, αλληλεπίδραση που προκαλεί σύγχυση, κλπ).