Πυρετός: Ολα όσα πρέπει να γνωρίζουμε. Από την παιδίατρο Μαριαλένα Κυριακάκου

Οι γονείς συνήθως πανικοβάλλονται και θεωρούν τον πυρετό ως ένα σύμπτωμα πολύ τρομακτικό. Θεωρούν οτι πρόκειται για νόσημα και όχι για ένα σύμπτωμα που στον παιδίατρο δίνει το μήνυμα ότι κάποιος λοιμογόνος παράγοντας έχει εισέλθει στον οργανισμό του παιδιού και το αμυντικό του σύστημα προσπαθεί να τον αντιμετωπίσει. Ο πυρετός λοιπόν, αποτελεί φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού σε μία ποικιλία παραγόντων, με συνηθέστερο αίτιο τις λοιμώξεις, ιογενείς κυρίως, αλλά και βακτηριακές. Συμβαίνει όταν ανεβαίνει η θερμοκρασία του σώματος, εξαιτίας του γεγονότος ότι ο θερμοστάτης που βρίσκεται στον εγκέφαλο, τοποθετείται σε υψηλότερο επίπεδο από το φυσιολογικό εξ αιτίας της λοίμωξης.

Ο πυρετός προκαλείται από κινητοποίηση ουσιών του οργανισμού που αυξάνουν τον μεταβολισμό, σε συνδυασμό με τις τρομώδεις κινήσεις των μυών (ρίγος- φρίκια) που αυξάνουν τη θερμοκρασία καταναλώνοντας ενέργεια, με στόχο να την φθάσουν εκεί που την έβαλε ο θερμοστάτης.

• Ότι και να κάνουμε στο παιδί, η θερμοκρασία θα φθάσει εκεί όπου έχει προγραμματισθεί.
• Το ρίγος το οποίο κουράζει τα παιδί γιατί καταναλώνει ενέργεια με την κίνηση όλων των μυών του σώματος (γραμμωτών και λείων), θα τελειώσει γρηγορότερα αν το σκεπάσουμε και υποβοηθήσουμε τη διαδικασία της ανόδου του πυρετού.
• Αν δεν φθάσει ο πυρετός στο υψηλό του μην χορηγείτε αντιπυρετικά, δεν θα καταφέρετε τίποτα
• Κατά την φάση ανόδου του πυρετού δεν μπορούν να δράσουν τα αντιπυρετικά

Πότε θεωρούμε ότι ανεβαίνει η θερμοκρασία;
• Όταν η θερμοκρασία του ορθού είναι υψηλότερη του 38οC
• Θερμοκρασία στόματος πάνω από 37,8οC
• Θερμοκρασία μασχάλης πάνω από 37,2οC

Ποιος είναι λοιπόν ο ρόλος του πυρετού και γιατί ανεβαίνει η θερμοκρασία μας, όταν μας απειλεί μία λοίμωξη;

Η απάντηση έρχεται αβίαστα: Η παρουσία του είναι ιδιαίτερα ευεργετική γιατί μαζί με άλλους παράγοντες (λευκά αιμοσφαίρια, κυτοκίνες, ιντερφερόνη, παράγοντα νέκρωσης του όγκου, μεσολαβητές κ.α), θωρακίζει τον οργανισμό, η υψηλή θερμοκρασία σε συνδυασμό με την ραγδαία πτώση του σιδήρου του αίματος, δυσκολεύει τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων εισβολέων, ενώ εκφράζεται και άποψη ότι είναι ο πυρετός το έναυσμα για την κινητοποίηση της άμυνας. Πάντα έλεγαν οι παλαιότεροι από εμάς κλινικοί γιατροί, ότι ο ασθενής με λοίμωξη που δεν εμφανίζει πυρετό έχει μειωμένη αμυντική ικανότητα.

Αίτια πυρετού
Τα συνηθέστερα αίτια του πυρετού είναι, όπως αναφέρθηκε, οι λοιμώξεις, ιογενείς κατά το πλείστον με προσβολή του ανώτερου αναπνευστικού ή του πεπτικού, αλλά και λοιμώξεις βακτηριακές, όπως οξεία στρεπτοκοκκική αμυγδαλίτιδα, οξεία μέση ωτίτιδα, λοίμωξη του ουροποιητικού, του πνεύμονα (πνευμονία κ.α).

Τα δόντια σε μερικά παιδιά προκαλούν πυρετό κατά τη νεογιλή οδοντοφυϊα, πάλι όμως δεν μπορούν να οδηγήσουν τη θερμοκρασία σε επίπεδα υψηλότερα του 38,8οC(μασχάλης) ή 38,3 οC (ορθού).
Σε παιδιά μικρότερα των 3 μηνών η υψηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντος (23οC και άνω), τα σφιχτά ή τα πολλά ρούχα είναι δυνατόν να ανεβάσουν τη θερμοκρασία του σώματος, όχι όμως πάνω από 38,5 οC και τέλος η αφυδάτωση από μειωμένη λήψη υγρών ή από υπερβολικές απώλειες υγρών, αντίστοιχα.

Μερικά παιδιά εμφανίζουν πυρετό μετά από εμβολιασμό (άμεσα ή σε μερικές μέρες), ανάλογα με το είδος του εμβολίου.

Ποιος είναι τελικά ο καλύτερος τρόπος για να μετράμε τη θερμοκρασία σε ένα παιδί;
Η θερμοκρασία του ορθού είναι η πλέον αξιόπιστη, η θερμοκρασία μασχάλης η επόμενη και η πλέον ακατάλληλη, η αίσθηση του πυρετού αγγίζοντας το παιδί με το χέρι ή με το πρόσωπο μας στο μέτωπο. Προτείνουμε τη μέτρηση της θερμοκρασίας του ορθού, εκτός από την περίπτωση που το παιδί δεν το δέχεται, οπότε η αμέσως καλύτερη επιλογή είναι η μασχάλη, που όμως πρέπει να μην είναι υγρή από ιδρώτα και το παιδί να παραμένει ήρεμο κατά τη διάρκεια της μέτρησης

Ποια θερμόμετρα είναι πλέον ασφαλή;
Τα θερμόμετρα υδραργύρου έχουν καταργηθεί. Προτιμάτε τα θερμόμετρα με μέταλλο στην άκρη και ψηφιακή ένδειξη, για ορθό, μασχάλη και στόμα, χωρίς να απορρίπτονται και ηλεκτρονικά μετώπου και ακουστικού πόρου. Για τη χρήση των τελευταίων απαιτείται κάποια μεγαλύτερη εξοικείωση.

Πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον πυρετό;
Υπάρχουν θετικά και αρνητικά στην απόφαση για την αντιμετώπιση του πυρετού. Είπαμε παραπάνω ότι ο πυρετός παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της λοίμωξης, από την άλλη μεριά είναι ενοχλητικός και συνήθως, κυρίως στο ξεκίνημα, το παιδί αισθάνεται άβολα και είναι ιδιαίτερα ανήσυχο ή κοιμάται πολύ και δεν θέλει να το ενοχλούν.

Το ύψος του πυρετού δεν είναι πάντοτε η ένδειξη για την αντιμετώπισή του. Αντίθετα η διάθεση του παιδιού αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα. Ο πυρετός συνοδεύεται συνήθως από συμπτώματα όπως κεφαλαλγία, μυαλγίες, εμετούς διάρροιες, εξάνθημα κλπ. Μερικά από τα παραπάνω πρέπει να εκτιμηθούν από τον γιατρό, ανεξαρτήτως της ύπαρξης ή μη πυρετού.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ένα παιδί με πυρετό αντιμετωπίζεται στο σπίτι του.

Θεωρούμε όμως ότι είναι βασικό για τους γονείς να μπορούν να αντιληφθούν πότε πρέπει ένα παιδί να εκτιμηθεί από γιατρό, ανεξάρτητα από το ύψος του πυρετού, αν πρέπει να αντιμετωπισθεί ο πυρετός ή ακόμη να παρακολουθούν το παιδί χωρίς αντιμετώπιση του πυρετού, ενώ η φροντίδα θα στραφεί στη ενυδάτωση που αποτελεί βασικό παράγοντα. Βασική συμβουλή αποτελεί η παρακολούθηση όσων συνοδεύουν τον πυρετό και όχι του πυρετού. Ένα εξάνθημα για παράδειγμα είναι σημαντικό και η αξία της περιγραφής στον Παιδίατρο, είναι κατά πολύ σημαντικότερη του πυρετού, όσο ψηλά και αν βρίσκεται αυτός.

Πρέπει να ενημερώσουμε το γιατρό ή να ζητήσουμε να εξετάσει το παιδί, όταν πρόκειται για:
• Βρέφος μικρότερο των 3 μηνών με θερμοκρασία ορθού μεγαλύτερου ή ίση με 38 οC, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει ιογενής λοίμωξη στο περιβάλλον και από την διάθεση του παιδιού κατά την προσωπική μας εκτίμηση.
• Παιδιά 3-36 μηνών που έχουν θερμοκρασία ορθού >38 οC επί 3 ημέρες και πλέον ή ανεξάρτητα από τις ημέρες δεν αισθάνονται καλά, δεν πίνουν υγρά, είναι ιδιαίτερα γκρινιάρικα, δεν κοιμούνται ή έχουν υπνηλία.
• Παιδιά 3-36 μηνών που έχουν θερμοκρασία ορθού >39 οC, ανεξάρτητα συμπτωμάτων.
• Παιδιά κάθε ηλικίας που έχουν θερμοκρασία ορθού >40 οC ή μασχάλης 39,5 οC
• Παιδιά που έχουν ιστορικό πυρετικών σπασμών και θερμοκρασία >38 οC.
• (Οι πυρετικοί σπασμοί συμβαίνουν συνήθως κατά το αρχικό στάδιο του πυρετού ή και πριν ακόμη γίνει αντιληπτό ότι ο ασθενής ετοιμάζεται να κάνει πυρετό).
• Παιδιά κάθε ηλικίας που έχουν επαναλαμβανόμενους ημερήσιους πυρετούς, ανεξάρτητα αν υποχωρούν χωρίς αντιπυρετικά και διαρκούν λίγο.
• Παιδιά ανεξαρτήτως ηλικίας, με πυρετό και υποκείμενο νόσημα(καρδιακό, κακοήθεια, συστηματικό λύκο, δρεπανοκυτταρική αναιμία, ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού συστήματος κ.α)
• Παιδιά με πυρετό και οποιοδήποτε συνοδό εξάνθημα.

Συνιστάται η αντιμετώπιση του πυρετού
• Όταν ο μικρός ασθενής πάσχει από άλλο υποκείμενο νόσημα, όπως καρδιοπάθεια (σημαντική), νόσημα του κεντρικού νευρικού συστήματος, των περιφερικών νεύρων ή των πνευμόνων. Σε παιδιά με πυρετικούς σπασμούς στο παρελθόν, η οποιαδήποτε αντιπυρετική αγωγή δεν προλαμβάνει του σπασμούς, αν αυτοί πρόκειται να συμβούν. Δημιουργεί όμως ψυχολογική ανακούφιση στους γονείς η χορήγηση αντιπυρετικών.
• Αν πρόκειται να ανακουφίσουμε το παιδί από ενοχλήματα, μπορούμε να δώσουμε ένα αντιπυρετικό φάρμακο,χωρίς αυτό να είναι επιβεβλημένο, δεδομένου ότι τα παιδιά δεν μπορούν συνήθως να εκφράσουν τον βαθμό της ενόχλησης και να περιγράψουν τη διάθεσή τους.

Δεν συνιστάται η αντιμετώπιση του πυρετού.
Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν απαιτείται αντιμετώπιση του πυρετού ενός παιδιού. Ένα άρρωστο παιδί ηλικίας μεγαλύτερη των 12 μηνών που έχει θερμοκρασία ορθού < 39,8οC και κατά τα άλλα είναι ζωηρό, επικοινωνεί πολύ καλά μαζί μας και τέλος έχει διάθεση να παίξει, δεν χρειάζεται αντιπυρετική αγωγή άμεσα. Είναι προτιμότερη η παρακολούθηση της συμπεριφοράς του και τα τυχόν συμπτώματα.
Η βελτίωση, ιδιαίτερα η προσωρινή, μετά από χορήγηση αντιπυρετικού, δεν σχετίζεται πάντοτε με καλοήθη εξέλιξη της λοίμωξης (να μην σας ξεγελάει η προσωρινή βελτίωση που οφείλεται στα αντιπυρετικά φάρμακα, ιδιαίτερα κατά το πρώτο 24ωρο της νόσου).

Γονείς που έχουν λόγους για να χρησιμοποιήσουν αντιπυρετικά, πρέπει να ενημερώνουν το γιατρό για να έχει εικόνα της αρρώστιας, με περιγραφή κυρίως των παρατηρήσεων επί της συμπεριφοράς και των συμπτωμάτων του παιδιού και λιγότερο να γίνεται αναφορά στον πυρετό, αν υποχώρησε, πόσο υποχώρησε, τι του δώσαμε κλπ.

Με ποιους μηχανισμούς αποβάλλεται η θερμοκρασία από τον οργανισμό:
1) Με ακτινοβολία από το απαλλαγμένο από ρούχα, δέρμα.
2) Από την εξάτμιση του ιδρώτα
3) Από το πέρασμα αέρα θερμοκρασίας δωματίου, από το δέρμα (ανεμιστήρας σε χαμηλή σκάλα)

Επιλογές ανιπυρετικών
Οι πιο σωστές επιλογές είναι η acetaminophen (paracetamol) και η Ibuprofen. Τα φάρμακα αυτά κατεβάζουν τον πυρετό κατά 1οC-11/2 οC και κυρίως ανακουφίζουν τον άρρωστο. Η ασπιρίνη καλό είναι να μην χρησιμοποιείται σε παιδιά κάτω των 18ετών, εξαιτίας του πολύ επικίνδυνου συνδρόμου Reye που μπορεί να προκληθεί αν το παιδί έχει προσβληθεί από γρίπη ή ανεμευλογιά. Τις δόσεις των φαρμάκων τις γνωρίζετε από προηγούμενη χρήση ή μετά επικοινωνία με τον Παιδίατρο.
Ο λόγος που δεν παίρνουμε θέση στο δοσολογικό σχήμα είναι η αποφυγή λαθών κατά τον υπολογισμό από τους γονείς και το γεγονός ότι υπάρχει σημαντικό εύρος στη δοσολογία, κάτι που μόνο ο Παιδίατρος μπορεί να διαχειρισθεί.
• Η μέτρηση της ποσότητας των φαρμάκων γίνεται πάντοτε με σύριγγα και όχι με κουταλάκια των οποίων δεν γνωρίζουμε την περιεκτικότητα.
• Η αντιπυρετική αγωγή συνεχίζεται για όσο χρόνο το παιδί την έχει πραγματικά ανάγκη και όχι έως ότου αδειάσουν τα μπουκάλια.

Μπάνια
Είναι γεγονός ότι διεθνώς υπάρχει διχογνωμία. Παρά ταύτα είναι γνωστό ότι η πρόκληση υπεραιμίας του δέρματος μετά από ένα ζεστό μπάνιο, οδηγεί σε αποβολή θερμοκρασίας.
Αν επικουρικά χρησιμοποιείστε μπάνιο, να είναι ζεστό και όχι ψυχρό, να τρίβετε το δέρμα ώστε να πετύχετε υπεραιμία και πάντοτε το παιδί να κάθεται και όχι όρθιο, διότι μπορεί να λιποθυμήσει.
Μην τα τρίβετε με τα αλκοολούχα διαλύματα. Το οινόπνευμα απορροφάται από το δέρμα.

Υγρά
Το παιδί που έχει πυρετό διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο να αφυδατωθεί εξαιτίας της εφίδρωσης, αλλά και της μειωμένης λήψης υγρών. Για το λόγο αυτό κύρια φροντίδα των γονέων είναι η χορήγηση υγρών κάθε μορφής και κατά προτίμηση δροσερών.
Τα παιδιά με πυρετό συνήθως δεν έχουν όρεξη για φαγητό και δεν πρέπει να τα πιέζουμε να φάνε.
Αν το άρρωστο παιδί αρνείται να πιει και να φάει για περισσότερες από 4-5 ώρες καλό είναι να επικοινωνείτε με τον παιδίατρο ιδιαίτερα αν συνυπάρχουν εμετοί ή διάρροιες.

Ανάπαυση
Τα παιδιά με πυρετό νιώθουν κουρασμένα και συνήθως πονούν (κεφαλαλγία, δυσκαταποσία, ωτικοί πόνοι, μυαλγίες και αρθραλγίες). Οι γονείς είναι καλό να τα ενθαρρύνουν να ξαπλώσουν για όσες ώρες επιθυμούν. Δεν είναι χρήσιμο να το κάνουμε αυτό, αν το παιδί δεν το επιθυμεί.
Το παιδί επιστρέφει στο σχολείο μετά από 24ωρη πλήρη απυρεξία, που έμμεσα σημαίνει ότι κλινικά έχει υποχωρήσει η λοίμωξη και κατά τεκμήριο έχει πάψει και η μεταδοτικότητά της..

Ο ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ ΣΑΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΟΤΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΡΡΩΣΤΟ.

ΕΣΕΙΣ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ
• Το να περάσουν 3 μέρες για την ενημέρωση του γιατρού, είναι λάθος. Η πρώτη μέρα συχνά είναι η πιο επικίνδυνη.
• Σημειώστε τις οδηγίες για την αντιμετώπιση του πυρετού ώστε να τις έχετε για την επόμενη φορά μια και το βάρος του παιδιού δεν αλλάζει γρήγορα.
• Ασχοληθείτε στο να περιγράψετε τα συμπτώματα και όχι τη συμπεριφορά του πυρετού γιατί κινδυνεύετε να βλέπετε το δέντρο και να χάσετε το δάσος , τόσο εσείς όσο και ο γιατρός.
• Όταν τηλεφωνείτε στο γιατρό να έχετε κάτι να του πείτε από αυτά που παρατηρήσατε στο παιδί σας, εκτός του πυρετού.
• Στη φάση του ρίγους (όταν υπάρχει), εκεί όπου το παιδί προσπαθεί να ανεβάσει πυρετό, βοηθήστε το σκεπάζοντάς το με κλινοσκεπάσματα και μόλις ανέβει ο πυρετός απαλλάξτε το από αυτά.
• Προσοχή μην του κάνετε ντους όρθιο στο μπάνιο όταν έχει υψηλό πυρετό, κινδυνεύει να σας λιποθυμήσει.
• Συνοδεύετέ το στην τουαλέτα και μην αφήνετε τα αγόρια με πυρετό να ουρούν όρθια, κινδυνεύουν να κάνουν βραδυκαρδία και να λιποθυμήσουν.
• Παρακολουθείτε το χρώμα των ούρων. Τα ανοιχτόχρωμα ούρα υποδηλώνουν καλό βαθμό ενυδάτωσης, τα βαθύχρωμα όχι. Προσοχή στην ενυδάτωση.
• Σε υψηλό πυρετό οπτικές ψευδαισθήσεις και σύγχυση μικρής διάρκειας δεν είναι σπάνια. Πάντως είναι ένα σύμπτωμα που απαιτεί εγρήγορση και παρακολούθηση. Επίσης οι εκδηλώσεις φόβου (tremor) και κακής επικοινωνίας με το παιδί, μην σας τρομάζουν, τόσο κατά την άνοδο του πυρετού ή και κατά την απότομη πτώση που είναι μεγαλύτερη των 3 βαθμών.

1.Πάνω από όλα, να θυμόσαστε ότι ο πυρετός έχει σημαντικό ρόλο στην άμυνα.
2. Δεν προκαλεί εγκεφαλικές βλάβες.
3. Είναι ένα σύμπτωμα και όχι η αρρώστια του παιδιού

Θα χαρώ να απαντήσω σε οποιαδήποτε απορία σας μανούλες και πατερούληδες εδώ
Μαριαλένα Κυριακάκου, Παιδίατρος
marialenakyriakakou@gmail.com