Ολα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τους πυρετικούς σπασμούς. Από την παιδίατρο Μαριαλένα Κυριακάκου
Οι πυρετικοί σπασµοί αποτελούν τον πιο κοινό τύπο σπασµών στην παιδική ηλικία. Υπολογίζεται ότι 2 έως 5 στα 100 παιδιά θα εμφανίσουν πυρετικούς σπασμούς μέχρι την ηλικία των 6 χρόνων.
Με τον όρο «σπασμοί» αναφερόμαστε στις ακούσιες συσπάσεις μυών του σώματος, οι οποίες συνοδεύονται συνήθως από διαταραχή ή και απώλεια της συνείδησης. Στα παιδιά είναι συχνή η εμφάνιση κρίσεων/σπασμών ως αποτέλεσμα κάποιου εκλυτικού παράγοντα και ο συχνότερος από αυτούς τους παράγοντες είναι ο πυρετός.
Πυρετικοί σπασµοί (ΠΣ) ορίζονται οι σπασµοί οι οποίοι συµβαίνουν σε παιδιά ηλικίας 6 µηνών έως 5 χρόνων, συνοδεύονται πάντα από πυρετό ή ιστορικό πρόσφατου πυρετού και κατά την κλινική εξέταση δεν ανευρίσκονται σηµεία λοίµωξης του κεντρικού νευρικού συστήµατος (ΚΝΣ). Συμβαίνουν συνήθως στο πρώτο εικοσιτετράωρο του πυρετού και δε συνδυάζονται απαραίτητα με πολύ υψηλό πυρετό. Πολλές φορές μάλιστα συμβαίνουν κατά την ξαφνική άνοδο του πυρετού και μάλιστα πριν ακόμα οι γονείς συνειδητοποιήσουν ότι το παιδί τους έχει πυρετό. Απαραίτητη προϋπόθεση για να χαρακτηριστεί ένας σπασμός που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του πυρετού ως πυρετικός είναι να αποκλειστεί η πιθανότητα λοίμωξης του νευρικού συστήματος (μηνιγγίτιδα/εγκεφαλίτιδα) καθώς αυτή θα μπορούσε να προκαλέσει τόσο τον πυρετό όσο και τους σπασμούς.
Η συχνότερη ηλικία εµφάνισης των πυρετικών σπασµών είναι η ηλικία µεταξύ 6 µηνών και 3 χρόνων µε αιχµή εµφάνισης τους 18 µήνες. Περίπου 6-15% συµβαίνουν µετά την ηλικία των 4 χρόνων ενώ έναρξη µετά την ηλικία των 6 χρόνων είναι εξαιρετικά σπάνια. Εξ' ορισµού, οι πυρετικοί σπασµοί εξαιρούνται σε παιδιά µε σπασµούς και συνοδό λοίµωξη του ΚΝΣ, προηγούµενο ιστορικό απύρετων σπασµών ή υποκείµενη βλάβη του ΚΝΣ.
Ο πυρετός προκαλεί σπασμούς στα μικρά παιδιά γιατί ο εγκέφαλος τους είναι ανώριμος και δε μπορεί να «χειριστεί» τον υψηλό πυρετό ή την ξαφνική άνοδο του πυρετού. Επιπλέον στις ηλικίες αυτές οι ιογενείς λοιμώξεις είναι συχνές και αυξάνεται έτσι η πιθανότητα να εμφανίσει το παιδί πυρετό.
Οι πυρετικοί σπασμοί χωρίζονται σε:
α) απλούς, οι οποίοι είναι γενικευμένοι (δηλαδή το παιδί χάνει πλήρως τις αισθήσεις τους και συμμετέχει όλο του το σώμα), σύντομοι (διάρκεια < 15 λεπτά), συμβαίνουν στο πρώτο εικοσιτετράωρο του πυρετού και δεν επαναλαμβάνονται κατά τη διάρκεια της ίδιας ίωσης και
β) σύνθετους, οι οποίοι είναι εστιακοί (δηλαδή συμμετέχει μόνο η μία πλευρά του σώματος) ή παρατεταμένοι ή συμβαίνουν μετά το πρώτο εικοσιτετράωρο του πυρετού ή επαναλαμβάνονται κατά τη διάρκεια της ίδιας ίωσης.
Οι πυρετικοί σπασμοί είναι καλοήθης κατάσταση. Τα παιδιά δεν κινδυνεύουν από τους σπασμούς εκτός και αν αυτοί είναι ιδιαίτερα παρατεταμένοι. Επιπλέον τα παιδιά με πυρετικούς σπασμούς δεν έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν αργότερα άλλα είδη σπασμών ή και επιληψία σε σχέση με τα άλλα παιδιά της ηλικίας τους. Η πιθανότητα αυτή είναι λίγο μεγαλύτερη στις περιπτώσεις που οι πυρετικοί σπασμοί είναι σύνθετοι ή υπάρχει οικογενειακό ιστορικό επιληψίας ή το παιδί έχει κάποιο άλλο νευρολογικό πρόβλημα.Σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση πυρετικών σπασμών παίζει και η κληρονομική προδιάθεση. Συνήθως υπάρχει θετικό οικογενειακό ιστορικό στοάµεσο οικογενειακό περιβάλλον στο 25 έως 40% των περιπτώσεων. Παιδιά µε θετικό οικογενειακό ιστορικό πυρετικών σπασµών σε ένα από τους δύο γονείς έχουν 4,4 φορές µεγαλύτερη πιθανότητα εµφάνισης πυρετικών σπασµών από το γενικό πληθυσµό, ενώ ο κίνδυνος αυξάνει κατά 20 φορές αν και οι δύο γονείς έχουν ιστορικό πυρετικών σπασµών.
Τα αδέρφια παιδιών µε πυρετικούς σπασµούς έχουν 3,6 φορές µεγαλύτερη πιθανότητα εµφάνισης πυρετικών σπασµών από το γενικό πληθυσµό. Ακόµη και οι δεύτερου βαθµού συγγενείς (ανιψιός, ανιψιά) έχουν 2,7 φορές µεγαλύτερη πιθανότητα εµφάνισης πυρετικών σπασµών από το γενικό πληθυσµό.
Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κινδύνου οι οποίοι έχουν ενοχοποιηθεί για την εµφάνιση επαναλαµβανόµενων επεισοδίων πυρετικών σπασµών. Σηµαντικοί παράγοντες κινδύνουαποτελούν η ηλικία κάτω των 15 µηνών στο πρώτο επεισόδιο πυρετικών σπασµών, ιστορικό επιληψίας ή πυρετικών σπασµών σε πρώτου βαθµού συγγενείς, χαµηλός πυρετός κατά την εµφάνιση των πυρετικών σπασµών, ιστορικό ψυχοκινητικής καθυστέρησης και σύντοµο διάστηµα από την εµφάνιση του πυρετού και την εκδήλωση των πυρετικών σπασµών.
Σε παιδί µε πρώτο επεισόδιο πυρετικών σπασµών 4 κύρια ερωτήµατα µπορεί να απασχολήσουν την οικογένεια. Αυτά είναι:
1. Θα επηρεαστεί ο δείκτης νοηµοσύνης (∆Ν) του παιδιού;
- Ελάττωση του ∆Ν δεν έχει καταγραφεί σαν συνέπεια υποτροπιαζόντων πυρετικών σπασµών.Οι Ellenberg και Nelson µελέτησαν 431 παιδιά µε πυρετικούς σπασµούς καιδεν διαπίστωσαν διαφορά στον ∆Ν µε αντίστοιχη οµάδα ελέγχου παιδιών. Σε παρόµοια µελέτη από τους Verity κ. α., σε 303 παιδιά µε πυρετικούς σπασµούς δεν παρατηρήθηκε διαφορά στον ∆Ν µε αντίστοιχη οµάδα ελέγχου, εκτός των παιδιών που είχαν προϋπάρχουσα νευρολογική σηµειολογία πριν το πρώτο επεισόδιο των πυρετικών σπασµών.
2. Αυξάνει ο κίνδυνος εµφάνισης επιληψίας;
-Τα παιδιά µε απλούς πυρετικούς σπασµούς έχουν τον ίδιο περίπου κίνδυνο εµφάνισης επιληψίας σε ηλικία 7 χρόνων όπως και ο γενικός πληθυσµός, περίπου 1%.Παιδιά τα οποία εµφάνισαν το πρώτο επεισόδιο απλών πυρετικών σπασµών σε ηλικία κάτω των 12 µηνών και έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό επιληψίας, έχουν 2,4% κίνδυνο εµφάνισης επιληψίας.Αντίθετα, το ποσοστό αυτό αυξάνει σε 30 έως 50 φορές αυτό του γενικού πληθυσµού σε παιδιά µε ένα ή περισσότερα επεισόδια επιπλεγµένων πυρετικών σπασµών, ιδιαίτερα σε αυτά µε εστιακή σηµειολογία και σε παιδιά µε ψυχοκινητική καθυστέρηση.Ακόµη, δεν υπάρχουν µελέτες που να υποστηρίζουν ότι η χρήση αντιεπιληπτικής αγωγής µπορεί να προλάβει την εµφάνιση της επιληψίας ή ότι οι απλοί πυρετικοί σπασµοί µπορεί να προκαλέσουν βλάβη στον εγκέφαλο. Πραγµατικά, διαφαίνεται ότι ο αυξηµένος κίνδυνος εµφάνισης επιληψίας είναι περισσότερο αποτέλεσµα γενετικής προδιάθεσης
3. Ποιο είναι το ποσοστό υποτροπής τους;
- Αντίθετα µε τον µικρό κίνδυνο εµφάνισης επιληψίας, τα παιδιά µε απλούς πυρετικούς σπασµούς έχουν αυξηµένο κίνδυνο υποτροπής. Το ποσοστό ποικίλει µε την ηλικία. Παιδιά που εµφάνισαν το πρώτο επεισόδιο πυρετικών σπασµών σε ηλικία κάτω των 12 µηνών έχουν 50% πιθανότητα υποτροπής, ενώ το ποσοστό αυτό ελαττώνεται σε 30% αν η ηλικία εµφάνισης του πρώτου επεισοδίου είναι πάνω από 12 µήνες. Παιδιά µε µία υποτροπή έχουν 50% πιθανότητα για δεύτερη υποτροπή.
4. Υπάρχει πιθανότητα θανάτου σε κάποιο από τα επεισόδια;
O κίνδυνος θανάτου σε κάποιο επεισόδιο πυρετικών σπασµών είναι πιθανόν να συµβεί, λόγω τραυµατισµού ή εισρόφησης, αλλά µέχρι σήµερα δεν έχει καταγραφεί.
Οδηγίες προς τους γονείς για τους απλούς πυρετικούς σπασµούς
– Οι πυρετικοί σπασµοί συµβαίνουν στο 2 έως 5% όλων των παιδιών µεταξύ 6 µηνών και 5 χρόνων
– Συνήθως είναι ακίνδυνοι
– Οι απλοί πυρετικοί σπασµοί συµβαίνουν συνήθως το πρώτο 24ωρο εµπυρέτου και µόνο µία φορά. Αν επαναληφθούν το παιδί πρέπει να επανεξεταστεί
– Εµφανίζονται συνήθως ως σφίξιµο του σώµατος, σπασµοί προσώπου, χεριών και ποδιών, στριφογυρίσµατα των µατιών, τινάγµατα των χεριών και ποδιών, απώλεια συνειδήσεως. ∆ιαρκούν συνήθως <1 λεπτό αλλά µπορεί να διαρκέσουν έως και 15 λεπτά
– Το παιδί σας µπορεί να φαίνεται ότι δεν αναπνέει ή το χρώµα του δέρµατος του να είναι πιο σκούρο. Αν συµβαίνει αυτό καλείται το 166, τοποθετείται το παιδί σε πλάγια θέση στο πάτωµα και δεν τοποθετείται τίποτα στο στόµα του (δάκτυλα ή ξένα αντικείµενα)
– Οι πυρετικοί σπασµοί δεν προκαλούν εγκεφαλική βλάβη ή παραλύσεις
– Παιδί µε πυρετικούς σπασµούς έχει λίγο µεγαλύτερη πιθανότητα να εµφανίσει επιληψία από τον γενικό πληθυσµό
– Στους πυρετικούς σπασµούς υπάρχει συνήθως θετικό οικογενειακό ιστορικό
– Οι πυρετικοί σπασµοί µπορεί να υποτροπιάσουν σε επόµενη εµπύρετη λοίµωξη. Φάρµακα για την αποφυγή τους δεν ενδείκνυνται
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς, αν ένα παιδί εμφανίσει πυρετικούς σπασμούς:
1. Τοποθετούμε το παιδί στο πάτωμα, μακριά από αιχμηρά ή σκληρά αντικείμενα ή το βάζουμε να κάτσει σε καθιστή θέση.
2. Στρίβουμε το κεφάλι του στο πλάι για να μην πνιγεί σε περίπτωση που κάνει εμετό.
3. Κίνδυνος να καταπιεί την γλώσσα του δεν υπάρχει. Απαγορεύεται να βάζουμε το δάχτυλο ή άλλα αντικείμενα στο στόμα του παιδιού γιατί αυτό προκαλεί τραυματισμούς.
4. Καλούμε ασθενοφόρο ή μεταφέρουμε άμεσα το παιδί στο νοσοκομείο ιδιαίτερα εάν πρόκειται για το πρώτο επεισόδιο.
Κατά την προσέλευση στο νοσοκομείο, στο παιδί θα δοθούν οι πρώτες βοήθειες εάν χρειάζεται και το παιδί θα εκτιμηθεί από παιδίατρο ο οποίος θα αποφασίσει για τις εξετάσεις ή τη θεραπεία που χρειάζεται και θα ενημερώσει τους γονείς εάν πραγματικά πρόκειται για πυρετικούς σπασμούς. Στην άμεση φάση της νοσηλείας το σημαντικότερο είναι να εντοπιστεί και να αντιμετωπιστει η αιτία που προκάλεσε τον πυρετό.
Οι πυρετικοί σπασμοί δε χρειάζονται ιδιαίτερη μακροχρόνια θεραπεία. Δίνονται οδηγίες στους γονείς να είναι πιο «εύκολοι» στο να δίνουν στο παιδί τους αντιπυρετικά φάρμακα κατά τη διάρκεια ιώσεων. Αναφέρθηκε παρόλαυτα ότι αυτό δεν προλαμβάνει απαραίτητα τους πυρετικούς σπασμούς καθώς αυτοί συχνά είναι οι πρώτη ένδειξη ότι το παιδί είναι άρρωστο. Κατά τη έξοδο από το νοσοκομείο είναι πιθανό να δοθεί στους γονείς ένα υπόθετοή ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται σαν υπογλώσσιο το οποίο οι γονείς θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν σε περίπτωση επόμενου επεισοδίου.
Θα χαρώ να απαντήσω σε οποιαδήποτε απορία σας μανούλες και πατερούληδες εδώ
Μαριαλένα Κυριακάκου, Παιδίατρος,
