Πώς εξελίσσεται η γλωσσική ικανότητα σε παιδί 2-4 ετών, από την παιδίατρο Μαριαλένα Κυριακάκου!

Στην ηλικία των 2 ετών το παιδί μπορεί να σχηματίσει μια πρόταση με 2-3 λέξεις. Στη συνέχεια, συνήθως χρησιμοποιεί περισσότερες από 40 λέξεις, τις περισσότερες με νόημα, στην ηλικία των 4 οι προτάσεις έχουν τη σωστή γραμματική τους μορφή και στην των 5 ετών μπορεί να λέει όλα τα σύμφωνα, συνήθως με εξαίρεση το σίγμα, ωστόσο, μπορεί μέχρι και αυτή την ηλικία να κάνει κάποια λάθη. Τέτοια είναι:

• Να ξεχνάει σύμφωνα, π.χ. νεό αντί για νερό.
• Να αλλάζει ένα σύμφωνο με ένα άλλο, π.χ. νελό αντί για νερό.
• Να σχηματίζει από δύο λέξεις μία, π.χ. πηκολείο αντί για πήγα σχολείο.
• Να μην προφέρει ολόκληρη μια μεγάλη λέξη, π.χ. νάνα αντί για μπανάνα.

Οι γονείς δεν θα πρέπει συνεχώς να κριτικάρουν το παιδί ή να το πιέζουν να πει τη λέξη σωστά. Αντίθετα, πρέπει να το αφήνουν σιγά – σιγά να βρει το πρότυπο της ομιλίας του, πολύ περισσότερο να του δίνουν χρόνο να σκέπτεται και να μιλά, ιδιαίτερα όταν αυτό παρουσιάζει και διαταραχές όπως είναι ο τραυλισμός. Άλλωστε, όλες οι παραλλαγές στην ομιλία που πιο πάνω περιγράφηκαν, πρέπει να μας απασχολήσουν από τον τέταρτο χρόνο και μετά, και φυσικά τότε θα πρέπει πρώτα να συζητείται αν χρειάζεται παρέμβαση και ποια.

Πώς προωθείται ο λόγος στα παιδιά 3-4 ετών

Προώθηση του λόγου στην ηλικία των 3-4 ετών σημαίνει ότι το οικογενειακό περιβάλλον και ιδιαίτερα οι γονείς του δίνουν ένα καλό πρότυπο:

• Μιλούν αργά και καθαρά, όταν τους διηγούνται κάτι, σε γλώσσα που να είναι κατανοητή από το παιδί.
• Δεν του μιλούν με τη δική του παιδική ομιλία.

Θα πρέπει να του δίνεται η δυνατότητα να μιλάει και να το ακούμε προσεκτικά και με υπομονή. Σε κάθε καινούργια του επιτυχία που παρουσιάζει να επιβραβεύεται και να ενισχύεται η αυτοπεποίθησή του.

Να υπάρχει χρόνος καθημερινά, ιδιαίτερα σε παιδί με διαταραχές ή καθυστέρηση του λόγου, τουλάχιστον για ένα τέταρτο της ώρας να του δείχνουμε βιβλία με εικόνες και να του επεξηγούμε έπειτα από καθοδήγηση λογοπεδικού. Αυτό θα πρέπει να γίνεται σε στιγμές ηρεμίας για να μη νοιώθει το παιδί πίεση ούτε ανάγκη για καλύτερη επίδοση στον λόγο του, έτσι ώστε να βρίσκει μέσα από αυτήν τη διαδικασία περισσότερη χαρά.

Το περιβάλλον δεν πρέπει να σχολιάζει τις διαταραχές του. Αν αυτό μιλάει λανθασμένα, δεν θα πρέπει οι γονείς να το διορθώνουν, αλλά να επαναλαμβάνουν σωστά και διακριτικά την πρόταση. Πρέπει το παιδί να χαίρεται όταν μιλάει γιατί μόνον έτσι θα αναπτυχθεί η ομιλία του καλύτερα. Άλλωστε, η αγάπη και η ικανοποίηση που νοιώθει κανείς όταν εκφράζεται είναι σημαντικότερης αξίας από την τελειότητα του φραστικού λόγου. Τα παιδιά που φοβούνται ότι θα πουν κάτι λάθος, σιγά – σιγά απομονώνονται και παύουν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, με αποτέλεσμα να περιθωριοποιούνται, είναι γνωστό ότι δεν πρέπει να απαντάμε με νοήματα ή με κινήσεις, αλλά με ολοκληρωμένες προτάσεις στα παιδιά.

Πώς εξελίσσεται η γλωσσική ικανότητα στα παιδιά 5 – 6 ετών

Στην ηλικία των 5 – 6 ετών το παιδί μπορεί να τα λέει όλα χωρίς μεγάλες δυσκολίες, ακόμα και όταν βρίσκεται σε ξένο περιβάλλον με άλλα παιδιά ή αγνώστους. Η έκφραση του λόγου είναι τις περισσότερες φορές τέλεια, η γραμματική όχι εντελώς σωστή, ενώ πάρα πολλές προτάσεις δεν είναι ακόμη ολοκληρωμένες.

Ο λεκτικός θησαυρός του πλουτίζει όλο και περισσότερο. Αυτό εξαρτάται από το περιβάλλον και τα ερεθίσματα που του προσφέρονται, ενώ αρχίζει να χρησιμοποιεί και δύσκολες επιστημονικές ορολογίες, όπως – για παράδειγμα – ιατρικές ή πολιτικές εκφράσεις, όχι και τόσο γιατί καταλαβαίνει το νόημά τους, όσο για να κάνει εντύπωση στο περιβάλλον του.

Πολλές φορές μάλιστα δίνει περίπλοκες απαντήσεις και ανοίγει συζητήσεις σε δύσκολα θέματα για να αποδείξει το πόσο έξυπνο είναι, ενώ αγαπάει ιδιαίτερα να χρησιμοποιεί κάποιες απαγορευμένες λέξεις, γεγονός που εξοργίζει αρκετά τους γονείς. Αγαπάει να μιμείται λεκτικά ό,τι αποτυπώνει, όχι μόνο από το οικογενειακό, αλλά και από το κοινωνικό περιβάλλον του, π.χ. από τους φίλους, την τηλεόραση.

Πώς προωθείται ο λόγος στα παιδιά 5 – 6 ετών

Προώθηση του λόγου σε αυτή την ηλικία σημαίνει:

• Να δίδονται στο παιδί πολλές δυνατότητες να αποκτήσει εμπειρίες από το οικογενειακό περιβάλλον, αλλά και από το παιχνίδι, ώστε με αφορμή αυτές τις εμπειρίες να συζητά σωστά.
• Να μην το διορθώνουμε συνεχώς, ούτε να του επαναλαμβάνουμε τις σωστές εκφράσεις ή να το παρατηρούμε για να μιλάει αργά και καθαρά. Ιδιαίτερα όταν είναι σε συγκινησιακή φόρτιση και θέλει να μας εξηγήσει κάτι γρήγορα, θα πρέπει να το ακούμε προσεκτικά και να το αφήνουμε να μιλάει ελεύθερα.

Σε αυτή την ηλικία, το παιδί δεν ενδιαφέρεται τόσο για την έκφραση του λόγου όσο για τις εμπειρίες που θέλει να εξιστορήσει. Αν με συνεχείς παρατηρήσεις το διορθώνουμε, θα χάσει την επιθυμία να έχει συνεχείς συζητήσεις μαζί μας, ενώ ελλοχεύει ο κίνδυνος να αναπτύξει κάποιες διαταραχές του λόγου.

Ο τραυλισμός στην ηλικία των 3 – 4 ετών δεν πρέπει να μας απασχολεί, αλλά εάν επιμένει, και προκειμένου να αποφευχθούν στη συνέχεια μαθησιακά προβλήματα, θα πρέπει να παραπεμφθεί σε λογοπεδικό, αφού προηγηθούν ιατρική εξέταση και ακουολογικός έλεγχος. Ο λογοπεδικός θα ξεκινήσει θεραπευτική αγωγή εάν αυτό θεωρηθεί αναγκαίο από την προηγηθείσα ιατρική εξέταση.

Καθυστέρηση της ανάπτυξης της ομιλίας και διαταραχή ακοής

Όταν ένα παιδί μέχρι την ηλικία των 18 μηνών δεν έχει κατορθώσει να λέει καμία λέξη με νόημα, τότε μπορεί να θεωρείται ότι ίσως έχει καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας και πρέπει να ελεγχθεί.

Κάθε καθυστέρηση θεωρείται αδικαιολόγητη. Το συχνότερο λάθος που γίνεται είναι να χαρακτηρίζεται «τεμπέλικο», που αργεί κάπως στην ανάπτυξή του, με αποτέλεσμα να μη λαμβάνονται υπόψη οι σοβαρές επιπτώσεις.

Προσοχή λοιπόν: πολλές διαταραχές της ακοής μπορεί να μην υπάρχουν από τη γέννηση του παιδιού και να εμφανίζονται για πρώτη φορά αργότερα. Για παράδειγμα, το παιδί με τις πολλές υποτροπιάζουσες ωτίτιδες μπορεί να έχει υγρό στο μέσο αυτί, με συνέπεια τη διαταραχή της ακοής και, κατ' επέκταση της ανάπτυξης της ομιλίας του. Η διάγνωση είναι απλή, όπως επίσης και η θεραπεία. Οι γονείς οφείλουν να πουν στον παιδίατρο ό,τι παρατηρούν στο παιδί τους και να ενδιαφερθούν να ακολουθήσουν τις υποδείξεις του.

Σε οποιαδήποτε διαταραχή της ακοής, είναι απαραίτητο το πρόβλημα να εκτιμάται από τον ειδικό. Ο παιδίατρος παραπέμπει το παιδί στον ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο και σε συνεργασία με τον παιδίατρο - αναπτυξιολόγο θέτουν τη σωστή διάγνωση. Ακόμα και παιδιά με σοβαρή βαρηκοΐα μπορούν να μάθουν να μιλάνε, εφόσον η λογοθεραπευτική παρέμβαση γίνει έγκαιρα.

Για την ανάπτυξη της ομιλίας – εκτός από τη σωστή ακουστική ικανότητα – είναι απαραίτητο το παιδί να έχει τη σωστή οπτική ικανότητα, δηλαδή να βλέπει καλά. Μέσα από τις κινήσεις που κάνει αυτός που μιλάει, το παιδί αντιλαμβάνεται καλύτερα αυτό που του λέει, οπότε μπορεί να προσπαθήσει και να μιμηθεί. Από έρευνα στη Γερμανία διαπιστώθηκε ότι από 35.000 κωφάλαλους, το 90% είχε κάποιο έλλειμμα δεν τους επέτρεπε την ικανοποίηση του φυσικού τους ενστίκτου να ακούν με προσοχή. Έτσι, το παιδί δεν ακούει τη μητέρα του να μιλά και δεν μπορεί να αναπτύξει την ομιλία του με βάση την ακοή. Από την ακουστική έκπτωση φτάνει ως συνέπεια η πολύ βαρύτερη κατάσταση του κωφάλαλου. Σήμερα ξέρουμε ότι αυτό δεν είναι αναπόφευκτο για πολλά παιδιά. Αν καταφέρουμε και διαγνώσουμε έγκαιρα τα υπάρχοντα ελλείμματα ακουστικής ικανότητας, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ενισχυτικά ακουστικά και άλλες χειρουργικές παρεμβάσεις.

Έτσι, με την εντατική εξάσκηση μπορούμε να δίνουμε και σε αυτά τα παιδιά την ευκαιρία να μάθουν να μιλούν κανονικά. Ξεπερνώντας το μεγάλο πρόβλημα της βαρηκοΐας, μπορούμε να τους δώσουμε το αγαθό της γλωσσικής ικανότητας. Αυτή η δυνατότητα μπορεί να προσφερθεί μόνο στα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Και γι' αυτό η έγκαιρη διάγνωση είναι κεφαλαιώδους σημασίας.

Θα χαρώ να απαντήσω σε οποιαδήποτε απορία σας εδώ

Δρ.Μαριαλένα Κυριακάκου
www.kyriakakou.gr

inkedin.com/in/kyriakakou
marialenakyriakakou@gmail.com