Το παιδί με μειωμένη πρόσληψη ή στασιμότητα βάρους, συμβουλεύει η παιδίατρος Μαριαλένα Κυριακάκου!

Εάν το βάρος του βρέφους ή του παιδιού βρίσκεται κάτω από την 3η εκατοστιαία θέση ή εάν διαπιστωθεί ότι υπάρχει σημαντική απώλεια βάρους σε σύντομο χρονικό διάστημα, τότε θα πρέπει να διερευνηθεί τι την προκαλεί. Χρειάζεται όμως προσοχή διότι περίπου 25% από τα υγιή τελειόμηνα βρέφη έχουν σταδιακή μείωση από τη γέννηση μέχρι την ηλικία των 2 ετών, κάτι που θεωρείται φυσιολογικό στη διαδικασία αύξησης του παιδιού.Στα πρόωρα βρέφη είναι φυσιολογικό να διορθώνεται το βάρος του σώματος ανάλογα με την ηλικία κυήσεως μέχρι τους 24 μήνες και το μήκος σώματος μέχρι τους 40 μήνες ζωής.

Κύρια αιτία στασιμότητας βάρους

Τα αίτια που μπορεί να προκαλούν στασιμότητα βάρους στη βρεφική και παιδική ηλικία κατατάσσονται σε οργανικά και μη οργανικά.

Τα συχνότερα μη οργανικά αίτια αφορούν τη μειωμένη δυνατότητα προσφοράς τροφής με επάρκεια θερμίδων είτε λόγω οικονομικών δυσκολιών στην οικογένεια είτε χορήγηση αραιωμένου γάλατος ή μεγάλης ποσότητας χυμών. Η χορτοφαγία στην παιδική ηλικία και οι κοινωνικόπολιτισμικές ιδιαιτερότητες μπορεί να στερήσουν θερμίδες και ιχνοστοιχεία, το ίδιο το βρέφος ή το παιδί να αρνείται να λάβει επαρκή ποσότητα τροφής εξαιτίας κάποιας διαταραχής στη σχέση του με τους γονείς, θανάτου ενός προσφιλούς προσώπου ή ψυχικού στρες άλλης αιτιολογίας.

Τα συχνότερα οργανικά αίτια που προκαλούν μειωμένη πρόσληψη, στασιμότητα ή απώλεια βάρους αφορούν παθήσεις που χαρακτηρίζονται από μειωμένη πρόσληψη τροφής και απώλεια θερμίδων από το πεπτικό. Υπάρχουν επίσης νοσήματα που προκαλούν αυξημένη κατανάλωση θερμίδων. Στη συνέχεια θα παρουσιασθούν τα οργανικά αίτια με μειωμένη λήψη ή μειωμένη απορρόφηση τροφής.

Δεν λαμβάνει την απαραίτητη ποσότητα τροφής

Συχνά οι σοβαρότερες λοιμώξεις στα παιδιά που μέχρι τη λοίμωξη ήταν υγιή προκαλούν ανορεξία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το πρόβλημα είναι απλό διότι η όρεξη του παιδιού βελτιώνεται με την πάροδο της νόσου. Μερικές φορές σε ιογενείς λοιμώξεις προσβάλλονται o στοματοφάρυγγας και ο οισοφάγος, προκαλώντας πόνο και δυσκολία στην κατάποση. Τυπική και πολύ συνηθισμένη περίπτωση είναι η ιογενής ουλοστοματίτιδα. Και εδώ το πρόβλημα διαρκεί μερικές ημέρες και αποκαθίσταται από μόνο του.

Συχνό αίτιο άρνησης λήψης τροφής στα βρέφη αποτελεί η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, που μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή του οισοφάγου και πόνο κατά την κατάποση. Σε παιδιά με εγκεφαλική παράλυση ή άλλα νευρολογικά προβλήματα, μπορεί να υπάρχει ασυνέργεια των μυών μάσησης και κατάποσης, με αποτέλεσμα η διαδικασία λήψης της τροφής να είναι προβληματική.

Γενικά, ένας χρήσιμος και πρακτικός τρόπος εκτίμησης της ποσότητας των θερμίδων που προσλαμβάνει το παιδί, ώστε να υπολογίζεται αν αυτές είναι αρκετές για την αύξησή του, είναι η καταγραφή των ημερήσιων γευμάτων του για τρεις μέρες.

Συνήθη αίτια από το πεπτικό

Συνήθεις αιτίες στασιμότητας βάρους στα βρέφη είναι η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση που προαναφέρθηκε και η δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών από το έντερο.
Θρεπτικά συστατικά θεωρούνται οι πρωτεΐνες, τα λιπίδια και οι υδατάνθρακες.

Δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών από το έντερο παρατηρείται όταν υπάρχει φλεγμονή του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου. Η συνηθέστερη περίπτωση φλεγμονής του βλεννογόνου που μπορεί να προκαλέσει παροδική δυσαπορρόφηση είναι εκείνη που παρουσιάζεται έπειτα από ιογενή γαστρεντερίτιδα. Λιγότερο συχνά παρατηρείται στην αλλεργία στο γάλα αγελάδας, στην κοιλιοκάκη, στην κυστική ίνωση και στη νεογνική ηπατίτιδα.

Η κοιλιοκάκη είναι αυτοάνοσο νόσημα. Αιτία της είναι η δυσανεξία στη γλουτένη, που αποτελεί βασικό συστατικό στο σιτάρι, στο κριθάρι, στη βρώμη και στη σίκαλη. Εκδηλώνεται με διάρροια, απώλεια βάρους και διάταση της κοιλιάς μόλις μερικούς μήνες μετά την έναρξη των δημητριακών (φαρίν λακτε, μπισκοτόκρεμα) στο διαιτολόγιο των βρεφών. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με τη μέτρηση ειδικών αντισωμάτων στον ορό και τη γαστροσκόπηση όπου λαμβάνονται βιοψίες από το λεπτό έντερο. Η θεραπεία γίνεται με αποφυγή της γλουτένης από τη διατροφή εφ' όρου ζωής.

Στην περίπτωση της κυστικής ίνωσης έχουμε δυσαπορρόφηση των λιπιδίων λόγω ανεπαρκούς λειτουργίας του παγκρέατος (δεν παράγονται τα απαραίτητα ένζυμα). Δυσαπορρόφηση των λιπιδίων έχουμε και στη νεογνική ηπατίτιδα λόγω δυσλειτουργίας του ήπατος.

Στα μεγαλύτερα παιδιά, στα αίτια στασιμότητας βάρους προστίθεται και η ονομαζόμενη ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου. Πρόκειται και εδώ για αυτοάνοσο νόσημα, όπου το παιδί εμφανίζει αντισώματα έναντι του βλεννογόνου του παχέος εντέρου (ελκώδης κολίτιδα) ή έναντι του βλεννογόνου όλου του πεπτικού σωλήνα (νόσος του Crohn). Τα παιδιά με ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου εμφανίζουν πόνο στην κοιλιά, διαρροϊκές κενώσεις με βλέννα και αίμα, έχουν απώλεια βάρους και μειωμένη σωματική αύξηση. Συχνά η μειωμένη σωματική αύξηση προϋπάρχει των μειωμένων βλεννοαιματηρών κενώσεων.

Τα παιδιά με στασιμότητα βάρους εξετάζονται συστηματικά ώστε να διερευνώνται τα πιθανολογούμενα αίτια ανάλογα με τα χαρακτηριστικά και την ένταση των συμπτωμάτων που παρουσιάζονται. Η φροντίδα του παιδιάτρου εστιάζεται όχι μόνο στην εξάλειψη αυτών των συμπτωμάτων, αλλά και στη διατήρηση της φυσιολογικής αύξησης του παιδιού, όπως επίσης στην επίτευξη του γενετικά προβλεπόμενου τελικού ύψους του.

Πώς διαπιστώνεται η αιτία της στασιμότητας βάρους

Καταρχήν ο παιδίατρος ρωτάει να μάθει τις απαραίτητες λεπτομέρειες. Παίρνει το ιστορικό που αρχίζει από την περίοδο της εγκυμοσύνης (πληροφορίες για τυχόν συγγενείς λοιμώξεις, λήψη φαρμάκων) και του τοκετού, όπως επίσης ρωτάει για το οικογενειακό και το κοινωνικό ιστορικό. Έπειτα χρειάζεται να γίνει καταγραφή της δίαιτας του παιδιού για τρεις μέρες προκειμένου να μετρηθούν με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια οι θερμίδες που προσλαμβάνει κάθε μέρα.

Πρέπει να διερευνηθεί αν το παιδί:

1) Πίνει μεγάλη ποσότητα ροφημάτων πλούσιων σε θερμίδες αλλά χαμηλών σε άλλα θρεπτικά συστατικά ( πχ. Χυμούς)
2) Πόσα γεύματα λαμβάνει την ημέρα
3) Ποιός δίνει τα γεύματα
4) Εάν «πνίγεται» («του πάει ανάποδα») ή κάνει εμετό μετά τα γεύματα και
5) Εάν υπάρχουν συμπτώματα τροφικής αλλεργίας

Στα μικρά βρέφη καταγράφονται η διάρκεια και η συχνότητα του μητρικού θηλασμού, καθώς και ο χρόνος κατά τον οποίο χορηγήθηκαν αρχικά οι στερεές τροφές.

Παράλληλα, απαιτείται εργαστηριακός έλεγχος. Ανάλογα με τα συμπτώματα, την ένταση και τη διάρκειά τους μπορεί να χρειαστεί ακτινολογικός έλεγχος, γαστροσκόπηση ή και κολονοσκόπηση για να προσδιορίστει η ακριβής διάγνωση.

Πώς αντιμετωπίζεται η στασιμότητα βάρους

Η στασιμότητα βάρους αντιμετωπίζεται καλύτερα, θεραπεύοντας τη νόσο που την προκάλεσε. Επιπλέον, είναι απαραίτητη η συμπληρωματική χορήγηση θερμίδων για αναπληρωθούν οι απώλειες και να δημιουργηθεί θετικό ισοζύγιο. Τέλος, χρειάζεται παρακολούθηση του βρέφους ή του παιδιού κατά τακτά χρονικά διαστήματα για τη μέτρηση του βάρους και του ύψους του. Η εκτίμηση της πορείας γίνεται με την καμπύλη αύξησης στο διάγραμμα που αντιστοιχεί στο φύλο και την ηλικία του παιδιού.

Πώς μπορεί ένα παιδί να αυξήσει την καθημερινή πρόσληψη θερμίδων

Η βάση της διατροφής στην παιδική ηλικία είναι τα τρία μεγάλα και τα τρία μικρά γεύματα με τη σωστή αναλογία πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπιδίων. Μέριμνα του παιδιάτρου σε συνεργασία με τον διαιτολόγο είναι η διαμόρφωση ενός διαιτολογίου όσο γίνεται φιλικότερου στο παιδί, που παράλληλα να παρέχει τις απαραίτητες θερμίδες για την ανάπτυξή του.

Παρέχοντας καθημερινά θερμίδες ανάλογα με την ηλικία και επιπλέον αυτές που θα αποδώσουν την επιπρόσθετη αύξηση που απαιτείται για να φθάσει η σχέση του βάρους με το ύψος στα φυσιολογικά (50ή εκατοστιαία θέση).

Για να διευκολυνθεί η πρόσληψη θερμίδων, υπάρχουν σκευάσματα που δίδονται στο γάλα και στις τροφές, αλλά και έτοιμα υπερθερμιδικά γάλατα που παρέχουν μέχρι και 1 kcal ανά ml. Τα σκευάσματα αυτά έχουν βελτιώσει την ποιότητα ζωής πολλών παιδιών με χρόνια νοσήματα και δυστροφία.

Χρειάζονται βιταμίνες για τη βελτίωση της πρόσληψης βάρους;

Η χορήγηση βιταμινών δεν έχει θέση στα υγιή παιδιά, διότι προσλαμβάνουν τις απαραίτητες βιταμίνες από την καθημερινή διατροφή τους, εφόσον αυτή περιλαμβάνει τις σωστές ποσότητες γαλακτοκομικών, λαχανικών και φρούτων, δημητριακών, ψωμιού και πρωτεϊνών (ποικιλία κρέατος, πουλερικών, αυγών, ψαριών). Σε ορισμένες παθήσεις του εντέρου, χρειάζονται επιπλέον βιταμίνες λόγω της δυσαπορρόφησής τους από το έντερο. Βιταμίνες περιέχονται επίσης σε όλα τα υποαλλεργικά και υπερθερμιδικά γάλατα, οπότε το συμπλήρωμα καθίσταται περιττό. Οι περιπτώσεις που πρέπει να χορηγηθούν είναι λίγες και η προσθήκη τους πρέπει να γίνεται κατόπιν εντολής του παιδιάτρου και μόνο.

Θα χαρώ να απαντήσω σε οποιαδήποτε απορία σας εδώ

Δρ.Μαριαλένα Κυριακάκου
www.kyriakakou.gr

inkedin.com/in/kyriakakou
marialenakyriakakou@gmail.com