Τίκς - Ψυχογενής Βήχας στα παιδιά, συμβουλεύει η παιδίατρος Μαριαλένα Κυριακάκου!

Τα τίκς περιγράφονται σαν απότομες ξαφνικές κινήσεις, ακούσιες αλλά επιτακτικές, ταχείες, επαναλαμβανόμενες σε μη κανονικά χρονικά διαστήματα που δεν εξυπηρετούν κανένα αντικειμενικό σκοπό.

Αφορούν μύες ή ομάδες περιφερικών μυών που παίζουν κάποιο ρόλο στην έκφραση συναισθημάτων κατά την επικοινωνία. Εμφανίζονται για πρώτη φορά στις ηλικίες 5-7 ετών. Διαχωρίζονται σε απλά και σύνθετα, σε φωνητικά και κινητικά. Συχνότερα εμφανίζονται τα τίκς του προσώπου : ανοιγοκλείσιμο των ματιών, μορφασμοί, σύσπαση των μυών του στόματος, συστροφή της γλώσσας. Τίναγμα του κεφαλιού, ανασήκωμα των ώμων, κινήσεις των χεριών και των ποδιών περιλαμβάνονται επίσης στα απλά κινητικά τίκς. Το καθάρισμα του λαιμού, ο βήχας, το ρουθούνισμα, το σφύριγμα, κινήσεις κατάποσης και παραγωγή διαφόρων ήχων, όπως κραυγές ή γαυγίσματα αποτελούν τα φωνητικά τίκς και παρατηρούνται μόνα τους ή σε συνδυασμό με τα προηγούμενα. Σαν σύνθετα φωνητικά τίκς περιγράφονται η επανάληψη συγκεκριμένων λέξεων, η εκφορά αισχρών λέξεων (κοπρολαλία) ή η επανάληψη λέξεων κάποιου άλλου (ηχωλαλία).

Τη χειρότερη κλινική εικόνα αποτελεί το σύνδρομο Gilles de la Tourette που χαρακτηρίζεται από πολλαπλά κινητικά και φωνητικά τίκς. Τα φωνητικά τίκς είναι εκρηκτικά (κραυγές γρυλίσματα), επαναλαμβανόμενα και συνήθως περιλαμβάνουν αισχρές λέξεις ή φράσεις (κοπρολαλία). Το σύνδρομο Tourette είναι μία σπάνια αλλά βαριά διαταραχή. Η έναρξη τοποθετείται στην παιδική ή εφηβική ηλικία, τα συμπτώματα επιδεινώνονται σε κατάσταση stress, απορροφούν όλη την ενεργητικότητα του πάσχοντος και αποτελούν πραγματική αναπηρία.

Ο βήχας συνήθως παραπέμπει σε οργανική αιτιολογία και αγνοείται η ψυχοσωματική του διάσταση. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων ο βήχας έχει μια εύκολα αναγνωρίσιμη οργανική αιτία. Περιστασιακά όμως μπορεί να μην ανευρεθεί αιτία ή ο βήχας μπορεί να ήταν αρχικά σύμπτωμα λοίμωξης και να συνεχίζει όταν παύει να υπάρχει η ασθένεια. Στις περιπτώσεις αυτές ο παιδίατρος οφείλει να σκέπτεται το ενδεχόμενο ψυχογενούς βήχα. Ο ψυχογενής βήχας μπορεί να είναι μέτριος ή πολύ έντονος, επιτείνεται όταν υπάρχουν άλλα άτομα, σταματά την ώρα του ύπνου και διαρκεί από μία ημέρα έως πολλούς μήνες. Παρουσιάζεται στην ηλικία 8 – 15 ετών, με ίση κατανομή αγόρια/ κορίτσια και χωρίς διακρίσεις στο κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο της οικογένειας.

Συχνά ανευρίσκεται ψυχοκοινωνικό stress σαν εκλυτικό αίτιο. Άλλοτε δεν υπάρχει εμφανής αιτιολογία και ο βήχας παίρνει την επαναλαμβανόμενη μορφή των τίκς. Εντούτοις μερικές φορές μπορεί να είναι εξαντλητικός και να επηρεάζει σημαντικά τη ζωή του παιδιού και της οικογένειας του.

Η υπέρπνοια επίσης μπορεί να αποτελεί μια μορφή τίκς. Είναι μάλλον σπάνιο σύμπτωμα, το οποίο μερικές φορές είναι εμφανές ενώ άλλες φορές παραγνωρίζεται. Η ένταση του συμπτώματος εξαρτάται από την ταχύτητα και το βάθος την αναπνοής. Σε απουσία οργανικής αιτιολογίας αποτελεί σύμπτωμα άγχους.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση συνεπάγεται την κατανόηση και απόσυρση της υποκείμενης αιτίας. Για το άμεσο πρόβλημα είναι καλύτερο να αποφεύγουμε να δίνουμε προσοχή στο σύμπτωμα, να το σχολιάζουμε και να μεταδίδουμε την ανησυχία μας.