Συναισθηματική ασφάλεια και Attachment Parenting

Τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε στον όρο Ανατροφή Συναισθηματικής Προσκόλλησης (Attachment Parenting);

Η έννοια του Attachment Parenting αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1980 από τον Αμερικανό παιδίατρο William Sears και τη νοσοκόμα σύζυγό του Martha. Και οι δύο υποστήριξαν πως η αλληλεπίδραση στη σχέση αγάπης ανάμεσα στο γονιό και στο παιδί είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη. Ο συνδυασμός της ενασχόλησης των γονιών με τις καθημερινές υποχρεώσεις και του εγωκεντρισμού που χαρακτηρίζει την σημερινή εποχή αποξενώνουν συναισθηματικά από τα παιδιά. Αυτή η προσκόλληση χρειάζεται να χτιστεί και πάλι συνειδητά. Το ζευγάρι στο βιβλίο «The Attachment Parenting Book» (2001), αναφέρει χαρακτηριστικά πως τα βρέφη που στερούνται μία ασφαλή προσκόλληση δεν μεγαλώνουν καλά, φαίνονται λυπημένα, σαν να έχουν χάσει τη χαρά για τη ζωή. Αντίθετα τα παιδιά εκείνα που ανατρέφονται με την έννοια της προσκόλλησης είναι «φροντισμένα και με κατανόηση». Αν και η έννοια Attachment Parenting φαίνεται να αναφέρεται και στους δύο γονείς, συνήθως απευθύνεται σχεδόν πάντα στη μητέρα.

Γονεϊκή προσκόλληση vs Θεωρία προσκόλλησης

Οι Sears & Sears έδωσαν έμφαση στην ανταπόκριση των γονιών στις ανάγκες των μικρών τους. Πολλές από τις ιδέες τους προέρχονται από την ανατροφή των δικών τους οκτώ παιδιών και από την παιδιατρική τους πρακτική. Πρόκειται για μια συγκεκριμένη ψυχολογική έννοια που βασίζεται σε 60 χρόνια έρευνας. Δυστυχώς όμως, η χρήση της λέξης προσκόλληση έχει δημιουργήσει σύγχυση στην επιστημονική έννοια της θεωρίας προσκόλλησης που έχει τις ρίζες της στο έργο του Άγγλου ψυχιάτρου John Bowlby, ο οποίος τη δεκαετία του 1930 εργαζόταν με παιδιά με συναισθηματικά προβλήματα. Παρατήρησε ότι τα προβληματικά παιδιά που φρόντιζε στερούνταν στοργής και είχαν διαταραγμένη ή ανύπαρκτη φροντίδα. Πίστευε ότι ο κύριος φροντιστής χρησίμευε ως ένα είδος «ψυχικού οργανωτή» για το παιδί και ότι το παιδί χρειαζόταν αυτή τη ζεστή, οικεία επιρροή για να εξελιχθεί με επιτυχία.

Σύμφωνα με τον Bowlby, τα μωρά σχηματίζουν μια «μικρή ιεραρχία προσκολλήσεων». Ο αριθμός πρέπει να είναι μικρός για να μάθει το μωρό σχετικές συναισθηματικές πληροφορίες, αλλά τα πολλαπλάσια προσφέρουν στην ασφάλεια εφεδρικών αντιγράφων. Βοηθάει επίσης όταν το μωρό ή το παιδί βρίσκεται σε συνθήκες κινδύνου όπου δεν υπάρχει χρόνος για σκέψη, να μπορεί αυτόματα να στραφεί στο άτομο που του προσφέρει ασφάλεια.

Στη δεκαετία του 1950, η Mary Ainsworth ακολούθησε την θεωρία προσκόλλησης του Bowlby στην Αγγλία. Μια δεκαετία αργότερα, πίσω στις Ηνωμένες Πολιτείες, άρχισε να διαγιγνώσκει διαφορετικά είδη μοτίβων σχέσεων μεταξύ παιδιού και μητέρας στο δεύτερο έτος ζωής, με βάση το πώς αντιδρούν στους αποχωρισμούς και στις επανασυνδέσεις. Όταν τα μωρά έχουν ασφαλή προσκόλληση, παίζουν και εξερευνούν ελεύθερα από την «ασφαλή βάση» της παρουσίας της μητέρας τους. Όταν φεύγει η μητέρα, το μωρό συχνά στενοχωριέται, ειδικά όταν είναι κοντά ένας άγνωστος. Όταν η μητέρα επιστρέφει, το μωρό εκφράζει χαρά, άλλοτε από απόσταση και άλλοτε ενώ το σηκώνουν και το κρατούν. Φυσικά, έχει να κάνει και με την προσωπικότητα και την ιδιοσυγκρασία του μωρού ακόμη και μέσα σε μια ασφαλή προσκόλληση. Παρατηρήθηκε επίσης από τους ερευνητές πως όλα τα άτομα που συναναστρέφονται με το βρέφος μπορεί να αποτελέσουν σημαντικά στοιχεία προσκόλλησης, ως φροντιστές. Αυτό συμβαίνει όταν οι φροντιστές που καλλιεργούν μια ασφαλή προσκόλληση είναι ανταποκρινόμενοι, ζεστοί, στοργικοί και συναισθηματικά διαθέσιμοι, και ως αποτέλεσμα τα μωρά αποκτούν αυτοπεποίθηση για την ικανότητα του φροντιστή να χειρίζεται τα συναισθήματα. Νιώθουν ελεύθερα να εκφράσουν ανοιχτά θετικά και αρνητικά συναισθήματα και δεν αναπτύσσουν άμυνες ενάντια στα δυσάρεστα.

Γιατί υπάρχει σύγχυση σχετικά με την ασφαλή προσκόλληση;

Η ιδέα των Sears για την γονική προσκόλληση δεν είναι καλά καθορισμένη και σίγουρα δεν έχει συνδεθεί επιστημονικά με ένα ασφαλές αποτέλεσμα προσκόλλησης. Και αυτή η σύγχυση μπορεί να σπείρει ενοχές, ανησυχίες και λανθασμένους προσανατολισμούς στους γονείς, οι οποίοι δεν γνωρίζουν τη διάκριση.

«Η προσκόλληση με την επιστημονική έννοια, είναι μια σχέση στην υπηρεσία της ρύθμισης και της εξερεύνησης των συναισθημάτων του μωρού», σύμφωνα με τον Α. Σρουφ, αναπτυξιακός ψυχολόγο στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, όπου ο ίδιος και οι συνάδελφοί του μελέτησαν τη σχέση προσκόλλησης πάνω από 40 χρόνια. «Είναι η βαθιά, διαρκής εμπιστοσύνη που αποκτά ένα μωρό λόγω της διαθεσιμότητας και της ανταπόκρισης του φροντιστή».

Η ασφαλής προσκόλληση αποτελείται από τουλάχιστον τρεις λειτουργίες:

• Παρέχει μια αίσθηση σιγουριάς και ασφάλειας
• Ρυθμίζει τα συναισθήματα καταπραΰνοντας την αγωνία, δημιουργώντας χαρά και υποστηρίζοντας την ηρεμία
• Προσφέρει μια ασφαλή βάση από την οποία το μωρό μπορεί να ξεκινήσει την εξερεύνηση στο περιβάλλον του

Μαρίνα Μόσχα
ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια