Ποια είναι τα ιδανικά γυαλιά ηλίου για την προστασία των ματιών μας;

Το υπόλοιπο φάσμα των συχνοτήτων της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας δεν είναι ορατό στον άνθρωπο (π.χ. ραντάρ/τηλεόραση - ραδιόφωνο - κοσμική ακτινοβολία...).Η υπέρυθρη (μη ορατή)ακτινοβολία ΙRA και ΙRB (780nm -1mm)δεν είναι ιδιαίτερη βλαπτική στον άνθρωπο αν και έχει ενοχοποιηθεί ότι μπορεί να αυξήσει την βλαπτική δράση της υπεριώδους ακτινοβολίας που έχει μήκος κύματος από 100-380 nm (UVA 380-315 nm) (UVB 315-280nm) (UVC 280-200).

Πριν ανακαλύψουμε ή ακριβέστερα δημιουργήσουμε τρύπα του όζοντος είχαμε λιγότερο να ασχοληθούμε με την υπεριώδη ακτινοβολία γιατί δεν έφτανε ποτέ στα μάτια μας αφού ανάλογα με το μήκος κύματος της απορροφούνταν απ'την προστατευτική ομπρέλα του όζοντος. Η μείωση της ποσότητας του όζοντος επηρεάζει αποφασιστικά την ποσότητα της υπεριώδους ακτινοβολίας κυρίως της UVB που φτάνει τελικά στην επιφάνεια της γης.

Όσον αφορά την υγεία των ματιών μας η υπεριώδης ακτινοβολία έχει άμεσα ενοχοποιηθεί στην αύξηση των νεοπλασιών του δέρματος και των βλεφάρων, την ανάπτυξη εκφυλιστικών αλλοιώσεων της επιφάνειας του ματιού όπως στεάτιο και πτερύγιο, κερατοπάθεια droplet,φωτοκερατίτιδα (τουλάχιστον) φλοιώδη καταρράκτη και εκδήλωση εκφυλιστικών φωτοχημικών αλλοιώσεων στους φωτοϋποδοχείς και τον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού (ηλιακή εκφυλιστική ωχροπάθεια).

Η αλόγιστη έκθεση των ματιών μας στο άπλετο ηλιακό φως αποδεδειγμένα περιορίζει για μεγάλο χρονικό διάστημα την βραδινή όραση, την διακριτική μας ικανότητα, την οπτική μας ευκρίνεια αλλά και την περιμετρική ευαισθησία του ανθρώπινου ματιού - οπτικό πεδίο.
Σήμερα παρά ποτέ λοιπόν, είναι απαραίτητη η προστασία των ματιών (αλλά και του δέρματος) από την βλαπτική επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας.
Τα γυαλιά ηλίου μπορούν να μας βοηθήσουν αποτελεσματικά στην προστασία των ματιών μας από την υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Δεν προσφέρουν όμως όλα τα γυαλιά ηλίου τις καλύτερες υπηρεσίες.

Το ιδανικό γυαλί ηλίου:
• Απορροφά σχεδόν πλήρως την μη ορατή ακτινοβολία που όπως είδαμε παραπάνω μπορεί είναι ιδιαίτερα βλαπτική για τον άνθρωπο και δεν συμμετέχει στην όραση.
• Μειώνει δραστικά την ένταση της ορατής ακτινοβολίας όχι όμως τόσο ώστε να μειώνει σοβαρά την οπτική ευκρίνεια, την διακριτική ικανότητα και την χρωματική αντίληψη. Τυπικά η απορροφητικότητα των γυαλιών πρέπει να είναι περίπου 85% ενώ αρκετοί άνθρωποι της τρίτης ηλικίας βασικά λόγω της μικρότερης διαμέτρου της κόρης χρειάζονται γυαλιά μικρότερης απορροφητικότητας. Η μείωση αυτή επιτυγχάνεται με φακούς τουλάχιστον 5 τύπων.
• Απορροφητικοί φακοί διαφόρων υλικών και αποχρώσεων. Ανάλογα με το υλικό η χρωματική απόχρωση καθορίζει και την επιλεκτική απορρόφηση ορισμένων χρωμάτων, π.χ. ένας μπλε απόχρωσης φακός απορροφά πολύ περισσότερο κόκκινο και πράσινο απ'ότι μπλε και μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να επηρεάσει την χρωματική αντίληψη κατά την οδήγηση. Πρασινωπά κρύσταλλα που μπλοκάρουν την αντίληψη του κόκκινου χρώματος δεν πρέπει γενικά να φοριούνται από άτομα με πρωτανωμαλία, μια κληρονομική δηλαδή ανωμαλία της αντίληψης του κόκκινου χρώματος, και όπου συχνά οι ασθενείς αυτοί έχουν καλύτερη χρωματική αντίληψη με καστανόχρωμα κρύσταλλα.

• Οι φωτοχρωματικοί φακοί σκουραίνουν απ'την υπεριώδη κυρίως ακτινοβολία σταδιακά με max απόδοση μετά από 20-40 λεπτά και γενικά μειονεκτούν στο ότι χαράσσονται εύκολα, η απόδοσή τους δεν είναι η ίδια μετά από λίγα χρόνια και δεν αποδίδουν αρκετά με έμμεση έκθεση τους στον ήλιο, π.χ. μέσα σε ένα αυτοκίνητο και οι πιθανοί χρωματισμοί είναι περιορισμένοι. Αν και δεν έχουν αντικαταστήσει τα γυαλιά ηλίου είναι πολύ δημοφιλή σα φακοί σε γυαλιά γενικής χρήσης εντός και εκτός κλειστών χώρων.
• Οι πολωτικοί φακοί (Polaroid) έχουν το χρώμα και τα χαρακτηριστικά UV απορροφητικότητας του υλικού κατασκευής τους και επιπλέον δεν επιτρέπουν την δίοδο ακτίνων από αντανακλάσεις . Για τον λόγο αυτό οι Polaroid φακοί δεν είναι απαραίτητα ταυτόσημοι της ιδανικής προστασίας απ την υπεριώδη ακτινοβολία αν δεν έχουν άριστο υλικό κατασκευής.
• Οι κατοπτρικοί φακοί δεν απορροφούν αλλά αντανακλούν την ακτινοβολία και συνήθως πρόκειται για ειδικές μεταλλικές επιστρώσεις στην επιφάνεια των φακών. Ένας καθρέπτης - φακός (π.χ. επίστρωσηCu/In)δεν είναι ασφαλής αν το υλικό κατασκευής του δεν είναι ταυτόχρονα αρκετά απορροφητικό τόσο στο υπεριώδες όσο και στο ορατό φάσμα. Παρέχουν παρόλα αυτά την καλύτερη προστασία από το λιγότερο επίκινδυνο υπέρυθρο φάσμα.
• Οι φακοί «μελανίνης» αξίζει να αναφερθούν ξεχωριστά αφού έγιναν μόδα στο εξωτερικό και στο διαδίκτυο. Θεωρητικά, προστατεύουν απ'το ορατό φως υψηλής ενέργειας, ενώ υπάρχουν ικανές ενδείξεις στην διεθνή βιβλιογραφία ότι αποτελούν ιδιαίτερο παράγοντα κινδύνου εκφυλιστικών αλλοιώσεων των ματιών χωρίς να επηρεάζουν την ποιότητα της ανθρώπινης όρασης. Για τον λόγο αυτό θεωρητικά τουλάχιστον δεν χρειάζεται να αρκούμαστε πια σε δείκτες προστασίας UV 400 nm αφού μπορούμε πια να μπλοκάρουμε και την επικίνδυνη ορατή ακτινοβολία υψηλής ενέργειας . Θα πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι τα Computer glasses που πολλές φορές αξιοποιούν την νέα τεχνολογία δουλεύουν τις περισσότερες φορές ως φακοί «κοντινής» εστίασης και δύσκολα μπορεί να αποδειχτεί η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα τους στην κλινική πράξη.

Εκτός από τα χαρακτηριστικά ποιότητας των φακών, την επιστημονική ερμηνεία φαινομένων όπως της χρωματοστερεοσκοπίας, του στερεοφαινομένου του Pulfrich ή της irradation steroscopy που βρίσκουν εφαρμογή στα γυαλιά ήλιου κρύβεται μια ανθηρή βιομηχανία οπτικών ειδών και πολυεθνικών οίκων μόδας. Τα γυαλιά του ηλίου γίνονται με αυτόν τον τρόπο πολλές φορές πανάκριβα αξεσουάρ και ο υπερβατικός σχεδιασμός του σκελετού και των κρυστάλλων γίνεται αυτοσκοπός έτσι ώστε μερικές φορές να θυσιάζεται λόγω αισθητικής η λειτουργικότητα των γυαλιών και της ποιότητας όρασης.

Η θέση επιλογής του καταναλωτή στον κυκεώνα αυτόν της προσφοράς από κακής ποιότητας γυαλιών ηλίου που βρίσκει κανείς κατά χιλιάδες σε πανέρια μικροπωλητών, σε περίπτερα, η (υπερτιμένα) σε οίκους μόδας, γίνεται δύσκολη.
Το αυτοκόλλητο UV προστασία 100% σε καμιά περίπτωση δεν εγγυάται πραγματική προστασία στα γυαλιά ηλίου που θα βρει κανείς στα πανέρια από πλανόδιους.

Εκτός απ'τα γυαλιά ηλίου έχουν κυκλοφορήσει στην αγορά και ειδικοί τύποι απορροφητικών φακών για ειδικευμένες χρήσεις όπως για οδήγηση, για κυνήγι και σκοποβολή, για χρήση σε Computer, για ανθρώπους με αρχές καταρράκτη, ηλικιακή εκφύλιση της ώχρας και μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια που ενώ βασίζονται σε βάσιμες θεωρητικές επιστημονικές αρχές στην πράξη αποδεικνύεται ότι το μεγαλύτερο κίνητρο είναι κατά κύριο λόγο καθαρά εμπορικό. Σε περιπτώσεις φλοιώδους - κυρίως - καταρράκτη, π.χ. (έχει προταθεί η χρήση φίλτρου απορρόφησης της ιώδους ακτινοβολίας διότι το μπλε διαχέεται πιο πολύ απ΄ότι τα άλλα χρώματα αλλά και έτσι κι αλλιώς είναι ήδη μειωμένη η ευαισθησία των μπλε φωτοϋποδοχέων στο μάτι μας έτσι ώστε πρακτικά ελάχιστοι ασθενείς να αισθάνονται πραγματική διαφορά με την χρήση των «ειδικών γυαλιών».

Ευτυχώς για τον καταναλωτή έχουν οριστεί οι ακριβείς προϋποθέσεις πιστοποίησης της ποιότητας των γυαλιών για τον ήλιο σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες και φυσικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση (πιστοποίηση CE mark).

Ορίζεται έτσι π.χ. ακριβώς, η προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία που πρέπει να έχουν ανάλογα με την χρήση τους, τα γυαλιά ηλίου δεν πρέπει να παρεμποδίζουν την αναγνωρισιμότητα των χρωμάτων ιδιαίτερα κατά την οδήγηση· το υλικό και ο χρωματισμός των κρυστάλλων πρέπει να είναι το ίδιο και για τα δυο μάτια και οι φακοί πρέπει να είναι άθραυστοι.

Το γυαλί του ηλίου είναι αυτονόητο ότι εκτός από ωραίο και πρακτικό πρέπει να παρέχει και την καλύτερη δυνατή προστασία στα μάτια.

Τάσος Χαρώνης
Ο Dr med Τάσος Χαρώνης είναι Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Freiburg, Χειρουργός - Ορφθαλμίατρος, Διπλ. American & European Boards of Ophthalmology
Πηγή: www.cancer-society.gr