Ινομυώματα: Τι είναι, ποια η σχέση τους με την υπογονιμότητα και τι προβλήματα δημιουργούν στην κύηση;

Τα μορφώματα αυτά αποτελούν τον πιο συνήθη τύπο καλοήθους όγκου της μήτρας και σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία φαίνεται, πως εντοπίζονται σε ποσοστό περίπου 50% των γυναικών με ηλικία μεγαλύτερη των 35 ετών, ενώ υπάρχουν και μελέτες, που ανεβάζουν το ποσοστό αυτό στο 70%!

Σήμερα η αφαίρεση των ινομυωμάτων θεωρείται ασφαλής και σχετικά ανώδυνη. Εντούτοις, πριν τον 20ο αιώνα, η ύπαρξη ινομυωμάτων στη μήτρα μιας γυναίκας μπορούσε να έχει δυσάρεστες επιπτώσεις για την υγεία της, αλλά σε μερικές περιπτώσεις και για την ίδια της τη ζωή. Τότε η γυναικολογική χειρουργική δεν είχε εξελιχθεί ακόμα επαρκώς και η αντιμετώπισή τους δεν ήταν αποτελεσματική. Έτσι σε μερικές περιπτώσεις τα ινομυώματα μεγάλωναν υπέρμετρα, ενώ προκαλούσαν και ακατάσχετες αιμορραγίες. Δύο χειρουργοί των οποίων το έργο συνδέθηκε με την ανάπτυξη της χειρουργικής αντιμετώπισης των ινομυωμάτων και αξίζει να μνημονευθούν είναι ο Kelly και ο Cullen, οι οποίοι έδρασαν στις αρχές του 20ου αιώνα.

Στο σημείο αυτό θα ήταν χρήσιμο να ανακαλέσουμε μερικές βασικές αρχές της ανατομίας της μήτρας. Η μήτρα είναι κατά βάση ένας μεγάλος ασκός με πολύ παχιά τοιχώματα, που αποτελούνται από μυϊκό ιστό. Η κοιλότητα του «ασκού» αυτού καλύπτεται από ένα είδος «δέρματος», το οποίο ονομάζεται βλεννογόνος χιτώνας ή ενδομήτριο, ενώ το εξωτερικό του καλύπτεται από ένα πολύ λεπτό υμένα, που ονομάζεται ορογόνος χιτώνας.

Έτσι ανάλογα με τον εντοπισμό τους τα ινομυώματα κατατάσσονται σε υπορογόνια (αμέσως κάτω από τον ορογόνο και προς το εξωτερικό της μήτρας, κάποια από αυτά έχουν μίσχο και ονομάζονται μισχωτά), σε ενδοτοιχωματικά (ενσωματωμένα στα μυϊκά τοιχώματα της μήτρας) και υποβλεννογόνια (αμέσως κάτω από το βλεννογόνο χιτώνα και προβάλλουν μέσα στην ενδομητρική κοιλότητα). (βλ. εικόνα).

Τα αίτια της εμφάνισης των ινομυωμάτων δεν έχουν ακόμα αποσαφηνισθεί. Όμως από τα διάφορα ιστολογικά ευρήματα φαίνεται, πως κάθε ινομύωμα προκύπτει από ένα αρχικό κύτταρο, το οποίο αρχίζει να πολλαπλασιάζεται χωρίς έλεγχο, ίσως διότι φέρει κάποια αλλοίωση στο γενετικό υλικό του, δηλαδή στο DNA του.

Μία γυναίκα είναι πιθανότερο να εμφανίσει ινομυώματα στη μήτρα της, αν έχει συγγενή με ινομυωματώδη μήτρα. Επιπροσθέτως, οι άτοκες γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας φαίνεται, πως εμφανίζουν πιο συχνά ινομυώματα, ενώ υπάρχουν και στοιχεία, τα οποία συνδέουν την εμφάνιση των ινομυωμάτων με την παχυσαρκία. Αντίθετα, η πιθανότητα εμφάνισης ινομυωμάτων ενδέχεται να μειώνεται με κάθε εγκυμοσύνη.

Το μέγεθος των ινομυωμάτων αυξάνεται κάτω από την επιρροή κάποιων ορμονών, που ονομάζονται οιστρογόνα. Τα επίπεδα των ορμονών αυτών στο αίμα της γυναίκας είναι υψηλότερα, όσο αυτή βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία, ενώ ανεβαίνουν έτι περαιτέρω με την κύηση και το θηλασμό. Τουναντίον, πτώση των επιπέδων αυτών καταγράφεται με την εμμηνόπαυση.

Συνεπώς, τα ινομυώματα εμφανίζονται κατά κανόνα όσο η γυναίκα βρίσκεται ακόμα σε αναπαραγωγική ηλικία και σε μερικές περιπτώσεις το μέγεθός τους αυξάνεται κατά τη διάρκεια της κύησης και του θηλασμού, ενώ αντίστοιχα μειώνεται στην εμμηνόπαυση.

Οιστρογόνα όμως υπάρχουν και στα αντισυλληπτικά δισκία. Στα αντισυλληπτικά πρώτης γενεάς μάλιστα η δόση οιστρογόνων ήταν αρκετά ισχυρή και είχε παρατηρηθεί, πως η χρήση τους μπορούσε σε κάποιες περιπτώσεις να προκαλέσει αύξηση του μεγέθους των ινομυωμάτων. Σήμερα όμως, η περιεκτικότητα των αντισυλληπτικών σε οιστρογόνα έχει περιοριστεί σημαντικά. Έτσι από τη σύγχρονη βιβλιογραφία προκύπτει, πως η χρήση τους δεν προκαλεί μεγέθυνση των ινομυωμάτων.

Ένα ερώτημα, που πολλές γυναίκες διατυπώνουν, όταν στη μήτρα τους εντοπιστούν ινομυώματα είναι: «μπορεί αυτά τα μορφώματα να εξελιχθούν σε καρκίνο;». Η πιθανότητα της «κακοήθους εκφύλισης» των ινομυωμάτων είναι ευτυχώς πολύ μικρή. Συγκεκριμένα, τα επιστημονικά δεδομένα τοποθετούν την πιθανότητα αυτή στο 0,7%, ενώ υπάρχουν και μεγάλες μελέτες, που υποστηρίζουν πως η πιθανότητα αυτή είναι ακόμα μικρότερη, πιο κοντά στο 0,1%.

Το πιο σύνηθες σύμπτωμα, που συνδέεται με την ύπαρξη ινομυωμάτων και οδηγεί τη γυναίκα να αναζητήσει ιατρική συμβουλή, είναι η κολπική αιμόρροια, δηλαδή η απώλεια υπερβολικής ποσότητας αίματος από τον κόλπο. Η αιμόρροια αυτή μπορεί να εμφανίζεται με τη μορφή «βαριάς» περιόδου, ενώ ενδέχεται να εντοπίζεται και μεταξύ των περιόδων.

Τα ινομυώματα εξάλλου συχνά ασκούν πίεση στην ουροδόχο κύστη. Έτσι δημιουργείται έντονη και συχνή τάση για ούρηση. Επίσης, η ύπαρξη ινομυωμάτων συχνά συνδέεται και με αίσθημα βάρους στην περιοχή της πυέλου, αλλά και με επώδυνη σεξουαλική επαφή.

Η απλή κλινική εξέταση της γυναίκας είναι και η αφετηρία της διαπίστωσης ύπαρξης ινομυωμάτων στη μήτρα της. Τόσο η αμφίχειρη γυναικολογική εξέταση, όσο και η επισκόπηση του κόλπου, είναι δύο «παραδοσιακές» εξετάσεις, από τις οποίες προκύπτουν αρκετά στοιχεία για τη θέση, το μέγεθος και τον αριθμό των ενδεχόμενων ινομυωμάτων, αλλά και για το συνολικό μέγεθος της μήτρας. Φυσικά απαραίτητο συμπλήρωμα της διαγνωστικής διαδικασίας είναι και ο υπερηχογραφικός έλεγχος, μέσω του οποίου ο θεράπων ιατρός λαμβάνει μια πιο ξεκάθαρη εικόνα. Η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία κάτω κοιλίας ζητούνται σε ειδικές περιπτώσεις.

Τα ινομυώματα σε μερικές περιπτώσεις σχετίζονται και με προβλήματα της εγκυμοσύνης. Είναι γεγονός, πως οι περισσότερες γυναίκες, στη μήτρα των οποίων εντοπίζονται ινομυώματα, δεν θα αντιμετωπίσουν προβλήματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους. Τα μορφώματα αυτά όμως έχουν συνδεθεί αφενός με καθ’ έξιν αποβολές, αφετέρου με πρόωρο τοκετό, αλλά και με αναστολή της φυσιολογικής ανάπτυξης τους εμβρύου (ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη) καθώς και με σημαντικές αιμορραγίες μετά τον τοκετό.

Δεν έχουν αποσαφηνιστεί οι μηχανισμοί, μέσω των οποίων τα ινομυώματα «παρεμβαίνουν» στη φυσιολογική εξέλιξη της κύησης. Ενδέχεται η ύπαρξή τους να παρεμποδίζει την ορθή εμφύτευση του εμβρύου στη μήτρα ή να εμποδίζουν την έκπτυξη της μήτρας, που είναι απαραίτητη ώστε να ακολουθήσει την ταχεία ανάπτυξη του εμβρύου.

Η ύπαρξη ινομυωμάτων εξάλλου έχει συνδεθεί και με προβλήματα υπογονιμότητας. Έχει διατυπωθεί η υπόθεση, πως μερικά ινομυώματα βρίσκονται σε σημεία της μήτρας, στα οποία θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν τη διαδρομή του σπέρματος από το τραχηλικό στόμιο προς το στόμιο της σάλπιγγας. Έτσι η συνάντηση του σπερματοζωαρίου και του ωαρίου μέσα στον αυλό της σάλπιγγας, η οποία είναι απαραίτητη για τη γονιμοποίηση, δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί.

Όποιος όμως και να είναι ο μηχανισμός, μέσω του οποίου τα ινομυώματα δημιουργούν προβλήματα στην κύηση και στη γονιμότητα, τα στοιχεία που προκύπτουν από τη διεθνή βιβλιογραφία καταδεικνύουν, πως η γονιμότητα αποκαθίσταται σε ένα σημαντικό ποσοστό (61%) γυναικών με ανεξήγητη υπογονιμότητα, όταν αυτά αφαιρεθούν. Ανάλογα υψηλό είναι και το ποσοστό των γυναικών με ινομυωματώδη μήτρα, οι οποίες αντιμετώπιζαν πρόβλημα καθ’ έξιν αποβολών και κατάφεραν να αποκτήσουν παιδί μετά από ινομυωματεκτομή.

Η χειρουργική θεραπεία των ινομυωμάτων περιλαμβάνει κατά βάση δύο επιλογές: αφενός την αφαίρεση των ινομυωμάτων (ινομυωματεκτομή), αφετέρου την αφαίρεση της μήτρας (υστερεκτομή). Το κριτήριο επιλογής της κατάλληλης θεραπείας είναι τόσο η ηλικία της γυναίκας, όσο και η προοπτική τεκνοποίησης. Προφανώς, όταν η γυναίκα βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία επιλέγεται η αφαίρεση των ινομυωμάτων, ώστε να αποκατασταθεί η ανατομική αρτιότητα της μήτρας και να εξασφαλισθεί η γονιμότητά της γυναίκας.

Σήμερα η λαπαροσκοπική ινομυωματεκτομή, αλλά και η λαπαροσκοπική υστερεκτομή είναι επεμβάσεις, οι οποίες κερδίζουν όλο και περισσότερο «χώρο» στα πλαίσια της χειρουργικής θεραπείας των ινομυωμάτων, ενώ η λαπαροτομία, το «ανοικτό» δηλαδή χειρουργείο, συστήνεται σε επιλεγμένες περιπτώσεις.

Δείτε πώς αφαιρούνται λαπαροσκοπικά τα ινομυώματα!

{youtube}I3JYmsSIzzQ{/youtube}

Υπολογίστε ΕΔΩ τις γόνιμες ημέρες σας!

Θα χαρώ να απαντήσω σε οποιαδήποτε απορία σας εδώ

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
email: care@eleftheia.gr