Τι προκαλεί το άγχος στο σχολείο και πώς μπορούν να βοηθήσουν οι εκπαιδευτικοί
Πώς μπορείτε να αντιμετωπίσετε το άγχος στο σχολείο.
Η καθημερινότητα των μαθητών είναι γεμάτη προκλήσεις. Από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού μέχρι το Λύκειο, το σχολικό πρόγραμμα γίνεται ολοένα και πιο απαιτητικό. Οι μαθητές ξυπνούν νωρίς, παρακολουθούν πολλές ώρες μαθημάτων, κάνουν εργασίες στο σπίτι, συμμετέχουν σε φροντιστήρια και εξωσχολικές δραστηριότητες, ενώ παράλληλα προσπαθούν να διατηρήσουν την κοινωνική τους ζωή. Ο χρόνος μοιάζει πάντα λίγος, η πίεση για υψηλές επιδόσεις αυξάνεται και το άγχος γίνεται αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς τους.
Καθηγητές γυμνασίου και λυκείου: Φωτεινοί φάροι γνώσης ή σκοτεινές σκιές;
Η σχολική χρονιά βρίσκεται πλέον στο κρισιμότερο σημείο της, καθώς πλησιάζει η περίοδος των εξετάσεων — μια περίοδος που, για πολλούς μαθητές, συνοδεύεται από έντονο άγχος και πίεση για την επίτευξη υψηλών επιδόσεων. Για πολλούς, η επιτυχία στις εξετάσεις δεν αφορά μόνο τους βαθμούς, αλλά συνδέεται με τις προσπάθειες που έχουν καταβάλει.
Σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ποικίλοι παράγοντες επηρεάζουν τη συναισθηματική και σωματική ευημερία των μαθητών, με το άγχος να αποτελεί μια ολοένα και πιο συχνή πραγματικότητα στη σχολική τους ζωή. Από την παιδική ηλικία έως την εφηβεία, οι απαιτήσεις του σχολείου, οι κοινωνικές προσδοκίες, η πίεση για επίδοση και η ανάγκη για αποδοχή συνθέτουν ένα σύνθετο περιβάλλον που συχνά δοκιμάζει την ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών.
Κατά τα πρώτα χρόνια του Δημοτικού, τα παιδιά έρχονται σιγά σιγά σε επαφή με έναν νέο κόσμο – αυτόν του σχολείου. Μαθαίνουν να οργανώνουν τη μέρα τους, να ακολουθούν ρουτίνες, να συνεργάζονται με συμμαθητές και να διαχειρίζονται για πρώτη φορά την αίσθηση του «πρέπει». Αν και για πολλά παιδιά η εμπειρία είναι θετική και γεμάτη ενθουσιασμό, όσο προχωρούν οι τάξεις αρχίζουν να εμφανίζονται και τα πρώτα σημάδια άγχους. Οι αυξανόμενες απαιτήσεις, οι πρώτες αξιολογήσεις και οι προσδοκίες γονιών και δασκάλων δημιουργούν συχνά πίεση. Το άγχος επιτείνεται όταν προσπαθεί να συνδυάσει σχολείο και εξωσχολικές δραστηριότητες, ενώ οι πρώτες κοινωνικές δυσκολίες – όπως η ανάγκη να ενταχθεί σε μια ομάδα ή ο φόβος μήπως δεν το αποδεχτούν οι άλλοι – επηρεάζουν την ψυχολογία του. Το σχολείο, λοιπόν, είναι μια σταδιακή διαδικασία προσαρμογής που χρειάζεται φροντίδα, κατανόηση και υποστήριξη.
Όταν το άγχος αποθαρρύνει τη συμμετοχή του παιδιού στην τάξη
Κατά τη διάρκεια του Γυμνασίου, οι μαθητές έρχονται αντιμέτωποι με μια σειρά από αλλαγές που συχνά προκαλούν άγχος και ανασφάλεια. Η μετάβαση από το Δημοτικό σε ένα νέο, πιο απαιτητικό σχολικό περιβάλλον συνοδεύεται από αυξημένο όγκο μαθημάτων και την πρώτη ουσιαστική επαφή με πιο σύνθετα γνωστικά αντικείμενα. Η παρουσία πολλών διαφορετικών καθηγητών, οι συνεχείς εξετάσεις και οι αυξημένες προσδοκίες δημιουργούν πίεση, ενώ η ανάγκη κοινωνικής αποδοχής εντείνει το άγχος, καθώς οι έφηβοι προσπαθούν να ενταχθούν σε ομάδες και φοβούνται την απόρριψη. Παράλληλα, αντιμετωπίζουν συχνά ανασφάλεια για τις ικανότητές τους και φόβο απέναντι στην αποτυχία. Η διαχείριση του χρόνου γίνεται πιο δύσκολη, καθώς προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα σε σχολικές υποχρεώσεις, εξωσχολικές δραστηριότητες και προσωπικό χρόνο.
Μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο
Στο Λύκειο, το άγχος των μαθητών κορυφώνεται καθώς βρίσκονται μπροστά σε κρίσιμες εκπαιδευτικές και προσωπικές αποφάσεις. Η πίεση για επιτυχία στις πανελλαδικές εξετάσεις και η αγωνία για την επιλογή κατεύθυνσης και επαγγελματικού μέλλοντος αποτελούν βασικές πηγές στρες. Ο χρόνος είναι περιορισμένος, καθώς οι μαθητές προσπαθούν να αντεπεξέλθουν σε ένα φορτωμένο πρόγραμμα με σχολείο, φροντιστήρια και εξωσχολικές υποχρεώσεις. Παράλληλα, κυριαρχεί η αβεβαιότητα για το μέλλον και ο φόβος της αποτυχίας, ενισχύοντας την επαγγελματική και ψυχολογική ανασφάλεια. Οι πρώτες συναισθηματικές σχέσεις συνοδεύονται από έντονα σκαμπανεβάσματα, ενώ οι υπερβολικές προσδοκίες – τόσο από τον εαυτό τους όσο και από το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον – δημιουργούν επιπλέον πίεση. Η συνεχής έκθεση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενισχύει τις κοινωνικές συγκρίσεις και το άγχος να ανταποκριθούν σε πρότυπα επιτυχίας. Τέλος, οι διαπροσωπικές δυσκολίες και φαινόμενα κοινωνικής απομόνωσης ή εκφοβισμού επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική ανθεκτικότητα και την αυτοεικόνα των μαθητών.
Tips για να βοηθήσετε το παιδί σας κατά τη διάρκεια των εξετάσεων
Σε κάθε στάδιο της σχολικής ζωής, οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται δίπλα στους μαθητές όχι μόνο ως διδάσκοντες, αλλά και ως πρόσωπα αναφοράς που μπορούν να τους στηρίξουν ουσιαστικά. Ο τρόπος που διαχειρίζονται την τάξη, η επικοινωνία που χτίζουν και η διάθεση να κατανοήσουν τις ανάγκες κάθε παιδιού, παίζουν καθοριστικό ρόλο στη μείωση του άγχους. Μικρές κινήσεις, όπως η κατανόηση μπροστά σε μια δυσκολία, η ευελιξία στη διδασκαλία ή η αναγνώριση της προσπάθειας, έχουν μεγάλη δύναμη. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να χτίσουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και να δουν το σχολείο όχι ως πεδίο πίεσης, αλλά ως χώρο εξέλιξης και προσωπικής ενδυνάμωσης. Παράλληλα, ο ενεργός τους ρόλος στη συνεργασία με τους γονείς και τους ειδικούς υποστηρίζει συνολικά την ψυχική ευημερία των μαθητών. Είναι εκείνοι που μπορούν να διαμορφώσουν ένα περιβάλλον όπου οι μαθητές νιώθουν ασφαλείς να εκφραστούν, να κάνουν λάθη, να ρωτήσουν και να εξελιχθούν. Όταν η μάθηση συνδέεται με πίεση και άγχος, χάνει τη χαρά και το νόημά της. Αντίθετα, όταν οι εκπαιδευτικοί εμπνέουν τους μαθητές με το πάθος τους, τους ενθαρρύνουν να σκέφτονται δημιουργικά και τους δίνουν χώρο να αναπτύξουν την αυτοπεποίθησή τους, τότε η γνώση μετατρέπεται σε πηγή προσωπικής ανάπτυξης.
Οδηγός για το άγχος των εξετάσεων: Συμβουλές για γονείς και μαθητές
Σε μια εποχή όπου το άγχος βαραίνει όλο και περισσότερο την καθημερινότητα των μαθητών, οι εκπαιδευτικοί μπορούν – και αξίζει – να είναι η σταθερή παρουσία που θα τους εμπνέει, θα τους καθοδηγεί και θα τους ενδυναμώνει. Με ενσυναίσθηση, κατανόηση και πίστη στις δυνατότητές τους, μπορούν να μετατρέψουν τη σχολική εμπειρία σε χώρο ασφάλειας, αποδοχής και δημιουργίας. Γιατί το σχολείο δεν είναι μόνο τόπος γνώσης, αλλά και πεδίο ζωής – και σε αυτό, ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι ανεκτίμητος.
Λέλες Θανάσης
Επιστημονικός Υπεύθυνος Career Gate
