Εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς: Αναπηρία και αποδοχή στην παιδική ηλικία

Η Unicef κάνει λόγο για εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς, η ActionAid αναφέρει πως στόχος είναι να γίνουν τα παιδιά με αναπηρία ορατά σε όλα τα σχολεία και την ίδια στιγμή πολλοί από εμάς δεν μπορούν καν να προφέρουν τη φράση «άτομο με ειδικές ανάγκες».

Ένας χαρακτηρισμός που δε θα έπρεπε να χρειάζεται κανένα περιτύλιγμα, καμία ωραιοποίηση και κανέναν πρόλογο για να ακουστεί ως κάτι φυσιολογικό από το στόμα ενός ενήλικα. Και όμως, κομπιάζουμε, νιώθουμε αμήχανα μιας και οι αντιδράσεις των γύρω μας είναι λες και το ζήτημα είναι απαγορευτικό. Εσύ ξέρεις γιατί συμβαίνει αυτό;

Μωρά και παιδιά με αναπηρία

Η απάντηση είναι πολύ απλή. Κάποιοι από εμάς λάβαμε αυτή την παιδεία από την παιδική ηλικία, έτσι μεγαλώσαμε και συνεπώς αυτό μας έγινε βίωμα. Ότι δηλαδή το άτομο με αναπηρία διαφέρει, αποκλίνει απ’ τους υπόλοιπους και έτσι στην καλύτερη περίπτωση μας είναι αόρατο.

Όπως όλα τα παιδιά, τα παιδιά με αναπηρία έχουν φιλοδοξίες και όνειρα για το μέλλον τους

Και σκέφτομαι τη λέξη «συμπερίληψη», για την οποία στο Πανεπιστήμιο αφιερώνουμε ολόκληρη διάλεξη προκειμένου να την ορίσουμε στους φοιτητές και πράγματι οφείλω να πω πως αρκετοί από αυτούς την ακούνε για πρώτη φορά. «Η συμπερίληψη, λοιπόν, είναι μία έννοια ταυτόσημη με την αποδοχή, που καθιστά απαραίτητη την αναγνώριση της αξίας κάθε ατόμου. Τη δημιουργία μίας συλλογικής αντίληψης πως όλοι οι άνθρωποι είμαστε μέλη της κοινωνίας, χωρίς ταμπέλες και στερεότυπα». Και αν και η λέξη αυτή ακούγεται πολύ περισσότερο σήμερα από παλαιότερα, η Μαρία Μοντεσσόρι έκανε λόγο για συμπερίληψη από την αρχή της πορείας της καθώς οι πρώτες της παρατηρήσεις βασίστηκαν σε παιδιά με ειδικές ανάγκες. Η διάσημη γιατρός στα πρώτα της βήματα διορίστηκε βοηθός στην Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου της Ρώμης, όπου της κίνησαν το ενδιαφέρον τα εκπαιδευτικά προβλήματα των παιδιών με νοητική καθυστέρηση. Εκεί διαπίστωσε ότι: «Ακόμα και αυτά τα άτυχα παιδιά, όταν ενθαρρύνονται κατάλληλα, αποκτούν ένα αυθόρμητο ενδιαφέρον στη μάθηση και μία αυθόρμητη αυτοπειθαρχία». Έτσι, για την ίδια και την Παιδαγωγική που ανέπτυξε η «συμπερίληψη» ήταν μια έννοια αυτονόητη και όχι κάτι που χρειαζόταν να τονιστεί εμφατικά όπως γίνεται στις ημέρες μας.

Πώς ένα μοντεσσοριανό περιβάλλον βοηθάει στην αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού

Και αν ο στόχος μας ως γονείς και εκπαιδευτικοί είναι να μεγαλώσουμε παιδιά για τα οποία η έννοια «αποδοχή» είναι κάτι αυτονόητο θα πρέπει να ξεκινήσουμε ήδη από την προσχολική ηλικία.

Δεν πρόκειται, λοιπόν, ούτε για ειδικές ικανότητες αλλά και ούτε για άρρωστα παιδιά. Πρόκειται για παιδιά ή και ενήλικες με ειδικές ανάγκες και αυτό ακριβώς είναι αυτό που πρέπει να ακούσει ένα μικρό παιδί να βγαίνει από το στόμα μας. Όπως πάντα έτσι και με αυτό το βαρυσήμαντο ζήτημα καλό είναι να είμαστε ειλικρινείς προς τα παιδιά μας, να αποφεύγουμε να ωραιοποιούμε την κατάσταση και να διαστρεβλώνουμε τα φαινόμενα. Και φυσικά ένας ενήλικας για να δώσει τις κατάλληλες απαντήσεις σε θέματα, τα οποία τον δυσκολεύουν και εκείνον, οφείλει να είναι καλά προετοιμασμένος. Τα παιδιά με τον αυθορμητισμό που τα διέπει μπορεί να θέσουν κάποιο ερώτημα ανά πάσα ώρα και στιγμή. Το να υπεκφεύγουμε να απαντήσουμε αλλάζοντας θέμα, ή να εξιδανικεύουμε μια κατάσταση γιατί πιστεύουμε πως τα παιδιά μας είναι μικρά για να ακούσουν την αλήθεια δε θα τα βοηθήσει. Και αυτό που θέλω κυρίως να τονίσω σήμερα είναι πως δεν είναι μόνο τα δικά μας τα παιδιά που δε βοηθιούνται, αλλά ολόκληρη η κοινωνία.

Αποδοχή, κατανόηση, ενσυναίσθηση, σεβασμός, είναι μόνο μερικές από τις σπουδαίες αξίες που θα κάνουν τα παιδιά αυτά να ξεχωρίσουν στην μελλοντική κοινωνία.

Έχω ακούσει χαρακτηρισμούς από γονείς όπως «τα καημένα, τι φταίνε που γεννήθηκαν έτσι» ή «αυτό το παιδί είναι χαμένη υπόθεση», ή «πάει καταστράφηκαν οι γονείς του, καλύτερα να μην είχε γεννηθεί». Και αδυνατώ να πιστέψω ότι υπάρχουν γονείς και φροντιστές της δικής μας γενιάς οι οποίοι θα τολμούσαν να ξεστομίσουν κάτι ανάλογο, πόσο μάλιστα μπροστά στα παιδιά τους. Βλέπετε, πρέπει να μας είναι ξεκάθαρο πως τέτοιες φράσεις είναι απαγορευτικές μιας και πιστεύοντας κάτι τέτοιο είναι σαν να αποκλείουμε τα παιδιά με αναπηρία αλλά και τους γονείς τους από την κοινωνία και συνεπώς από την ίδια τη ζωή. Κάτι για το οποίο δεν έχουμε κανένα δικαίωμα.

Σαν εκπαιδευτικός έχω την τύχη να συνυπάρχω σε διάφορα σχολικά περιβάλλοντα με παιδιά με αναπηρία. Και ο λόγος που λέω «τύχη» ξέρετε ποιος είναι; Η λέξη συγκίνηση δεν μπορεί να περιγράψει το συναίσθημα που νιώθω βλέποντας παιδιά τυπικής εκπαίδευση να συμβάλλουν στην καθημερινότητα ενός τέτοιου ατόμου. Πόσα οφέλη μπορεί να έχει για ένα παιδί η αλληλεπίδραση με ένα παιδί με αναπηρία; Στοιχηματίζω ότι αυτή την όψη του νομίσματος αρκετοί από εσάς δεν την είχατε σκεφτεί. Αποδοχή, κατανόηση, ενσυναίσθηση, σεβασμός, είναι μόνο μερικές από τις σπουδαίες αξίες που θα κάνουν τα παιδιά αυτά να ξεχωρίσουν στην μελλοντική κοινωνία. Μια κοινωνία που οφείλει να αποδείξει όχι απλώς ότι αποδέχεται το διαφορετικό αλλά ότι δεν υπάρχει κάτι που χρειάζεται να αποδεχθεί και πως όλοι είναι ισότιμοι τόσο σε κοινωνικές όσο και σε επαγγελματικές δράσεις και ευκαιρίες. Μια κοινωνία όπου τα στερεότυπα θα έχουν καταρριφθεί χάρη στα παιδιά που συνυπήρξαν με άτομα με ειδικές ανάγκες από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, που δεν είχαν λόγο να φοβηθούν και να τρομάξουν και που αγκάλιασαν τη διαφορετικότητα του συμμαθητή τους αλλά και τον ίδιο. Και να σκεφτεί κανείς πως στη χώρα μας υπάρχουν γονείς που επιδιώκουν τα παιδιά τους να μην παρευρίσκονται στο ίδιο σχολικό περιβάλλον όπου φοιτούν άτομα μη τυπικής εκπαίδευσης γιατί πιστεύουν πως θα επηρεαστεί αρνητικά η απόδοσή τους. Όταν αυτός ο πληθυσμός εκπαιδευτεί ή όταν αυτοί οι γονείς αντιληφθούν το μεγάλο κέρδος που αποκομίζουν τα παιδιά τους χάρη στα άτομα αυτά τότε θα μπορέσουμε επιτέλους να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο μέλλον.

Πέγκυ Τζάννε
German & English Childhood Educator

Μη διστάσεις να μοιραστείς τις σκέψεις σου μαζί μου! Θα με βρεις στο Instagram και TikTok