Πώς αλλάζει η λειτουργία των νεφρών στην εγκυμοσύνη;

Πώς είναι δομημένο το ουροποιητικό σύστημα;

Το ουροποιητικό σύστημα έχει ως λειτουργία τον "καθαρισμό" του αίματος από προϊόντα του μεταβολισμού, τα οποία είναι ενδεχομένως βλαπτικά για τον οργανισμό. Οι μεταβολίτες αυτοί στη συνέχεια αποβάλλονται από το σώμα με τα ούρα.

Όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από τις εξής δομές:

• Τους νεφρούς. Οι νεφροί είναι δύο όργανα (δεξιός και αριστερός) με χαρακτηριστικό σχήμα (το λεγόμενο νεφροειδές σχήμα), τα οποία εντοπίζονται στην οσφύ λίγο κάτω από το διάφραγμα. Λειτουργούν ως φίλτρα, και «καθαρίζουν» το αίμα από ενδεχομένως βλαπτικά προϊόντα του μεταβολισμού ή άλλες χημικές ουσίες. Στους νεφρούς παράγονται τα ούρα.
• Τους ουρητήρες. Οι ουρητήρες είναι δύο σωλήνες με τοίχωμα, που αποτελείται σε σημαντικό ποσοστό από μυ. Οι ουρητήρες ξεκινάνε από τους νεφρούς και καταλήγουν στην ουροδόχο κύστη. Δια των ουρητήρων, τα παραγόμενα στους νεφρούς ούρα διοχετεύονται στην ουροδόχο κύστη. Η διοχέτευση των ούρων υποβοηθάται και από τις «κυματοειδείς» συσπάσεις του τοιχώματος των ουρητήρων.
• Την ουροδόχο κύστη. Η ουροδόχος κύστη είναι ένα κοίλο όργανο, εντός της λεκάνης. Τα τοιχώματά της αποτελούνται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Στην ουροδόχο κύστη συλλέγονται δια των ουρητήρων τα ούρα. Όταν η πληρότητα της κύστης σε ούρα φτάσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο, εμφανίζεται η έπειξη (τάση) για ούρηση. Τότε η ουροδόχος κύστη συσπάται και προκαλείται η ούρηση.
• Την ουρήθρα. Η ουρήθρα είναι ένας λεπτός σωλήνας, που ξεκινά από την ουροδόχο κύστη και δια αυτού επιτυγχάνεται η κένωση της ουροδόχου κύστεως κατά την ούρηση. Η ουρήθρα εκβάλλει («καταλήγει») στην είσοδο του κόλπου της γυναίκας (βλ. εικόνα)

Όπως πρακτικά συμβαίνει με όλο το σώμα της γυναίκας, έτσι και το ουροποιητικό της στα επιμέρους του στοιχεία υπόκειται σε αλλαγές σε ό,τι αφορά τη μορφή του, αλλά και τη λειτουργία του, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του εμβρύου.

Πώς λειτουργούν οι νεφροί;

Ας θυμηθούμε την ανατομία των νεφρών.

Ένας μέσος νεφρός έχει μήκος 11 – 12 εκ, πλάτος 6 – 7 εκ και πάχος 3 – 4 εκ., το δε βάρος του είναι περίπου 150 γρ.

Στο παρακάτω σχήμα απεικονίζεται η δομή ενός νεφρού.

Οι νεφροί λειτουργούν εν είδει ηθμού (φίλτρου), και απομακρύνουν τα βλαπτικά προϊόντα του μεταβολισμού μας από το αίμα. Κατά την ανάπαυση το 20% του κυκλοφορούντος αίματος διέρχεται από τους νεφρούς.

Εντούτοις, τα υγρά του αίματος, που διέρχονται του «φίλτρου» των νεφρών δεν καταλήγουν στο σύνολό τους στα ούρα. Αντίθετα, σημαντικό ποσοστό αυτών «επαναπορροφάται» από το νεφρό και επανεισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος. Συγκεκριμένα, έχει υπολογισθεί, πως το 80% των υγρών απορροφώνται εκ νέου. Εάν δεν συνέβαινε αυτό, ο ημερήσιος όγκος των ούρων θα ανήρχετο στα 150 λίτρα!

Τα ούρα, που παράγονται μετά από τη διήθηση του αίματος, αλλά και την επαναπορρόφηση των υγρών συλλέγονται στην περιοχή του νεφρού, που απεικονίζεται στο ανωτέρω σχήμα και ονομάζεται πύελος. Εν συνεχεία δια των ουρητήρων αυτά ρέουν προς την ουροδόχο κύστη.

Πώς αλλάζει η λειτουργία των νεφρών στην εγκυμοσύνη;

Η ποσότητα του αίματος, που διέρχεται του «φίλτρου» των νεφρών κατά τη διάρκεια της κύησης, ένεκα της δράσης των ορμονών αυτής, αυξάνεται σημαντικά.

Η συγκεκριμένη δε αύξηση αγγίζει ακόμα και το 50% των τιμών, που καταγράφονται εκτός κύησης. Έτσι ο ρυθμός διήθησης (ο ρυθμός «φιλτραρίσματος» του αίματος) κατά την εγκυμοσύνη είναι περίπου 1,5 φορές ο αντίστοιχος, που καταμετράται εκτός κύησης. Η αύξηση της διήθησης εμφανίζεται ήδη από τα πρώτα στάδια της κύησης, ενώ οι τιμές της παραμένουν υψηλές ακόμα και 20 εβδομάδες μετά τον τοκετό.

Αντίστοιχα όμως αυξάνεται και ο ρυθμός «επαναπορρόφησης» των υγρών από τους νεφρούς. Ο ρυθμός αυτός αυξάνεται κατά 25% με 50%. Έτσι παρ’ όλο, που η διήθηση του αίματος στους νεφρούς είναι υψηλότερη, ο ημερήσιος όγκος των ούρων δεν μεταβάλλεται. Επομένως, υπό μίαν έννοια, κατά την κύηση φαίνεται, πως το ουροποιητικό σύστημα λειτουργεί κατά τρόπον αποδοτικότερο.

Η βελτίωση της αποδοτικότητας της λειτουργίας του ουροποιητικού είναι υπό μίαν έννοια αναμενόμενη, αλλά και απαραίτητη, καθότι εν τοις πράγμασι το σύστημα αυτό καλείται να καλύψει τόσο τις ανάγκες του οργανισμού της μητέρας, όσο και του μωρού. Αυτό συμβαίνει, διότι τα προϊόντα του μεταβολισμού του εμβρύου δια του πλακούντα εισέρχονται στην κυκλοφορία της μητέρας. Επομένως, οι νεφροί της μητέρας χρειάζεται να απομακρύνουν τόσο τους βλαπτικούς μεταβολίτες του δικού της οργανισμού, όσο και τους αντίστοιχους του μωρού.

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας