Το ουροποιητικό σύστημα έχει ως λειτουργία τον "καθαρισμό" του αίματος από προϊόντα του μεταβολισμού, τα οποία είναι ενδεχομένως βλαπτικά για τον οργανισμό. Οι μεταβολίτες αυτοί στη συνέχεια αποβάλλονται από το σώμα με τα ούρα.
Όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από τις εξής δομές:
- Τους νεφρούς. Οι νεφροί είναι δύο όργανα (δεξιός και αριστερός) με χαρακτηριστικό σχήμα (το λεγόμενο νεφροειδές σχήμα), τα οποία εντοπίζονται στην οσφύ λίγο κάτω από το διάφραγμα. Λειτουργούν ως φίλτρα, και «καθαρίζουν» το αίμα από ενδεχομένως βλαπτικά προϊόντα του μεταβολισμού ή άλλες χημικές ουσίες. Στους νεφρούς παράγονται τα ούρα.
- Τους ουρητήρες. Οι ουρητήρες είναι δύο σωλήνες με τοίχωμα, που αποτελείται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Οι ουρητήρες ξεκινάνε από τους νεφρούς και καταλήγουν στην ουροδόχο κύστη. Δια των ουρητήρων, τα παραγόμενα στους νεφρούς ούρα διοχετεύονται στην ουροδόχο κύστη. Η διοχέτευση των ούρων υποβοηθάται και από τις «κυματοειδείς» συσπάσεις του τοιχώματος των ουρητήρων.
- Ουροδόχος κύστη. Η ουροδόχος κύστη είναι ένα κοίλο όργανο, εντός της λεκάνης. Τα τοιχώματά της αποτελούνται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Στην ουροδόχο κύστη συλλέγονται δια των ουρητήρων τα ούρα. Όταν η πληρότητα της κύστης σε ούρα φτάσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο, τότε εμφανίζεται η έπειξη (τάση) για ούρηση. Τότε η ουροδόχος κύστη συσπάται και προκαλείται η ούρηση.
- Ουρήθρα. Δια της ουρήθρας επιτυγχάνεται η κένωση της ουροδόχου κύστης κατά την ούρηση. Η ουρήθρα εκβάλλει («καταλήγει») στον κόλπο της γυναίκας.
Ποια είναι η λειτουργία των νεφρών;
Μέσω των νεφρών το σώμα αποβάλλει εν δυνάμει βλαπτικά προϊόντα του μεταβολισμού καθώς και την υπερβάλλουσα ποσότητα υγρών. Επιπροσθέτως, χάρη στα όργανα αυτά απεκκρίνονται οξέα, τα οποία παράγονται κατά το μεταβολισμό των κυττάρων, και επιτυγχάνεται η διατήρηση της ιδανικής ισορροπίας μεταξύ νερού, αλάτων και ηλεκτρολυτών, όπως είναι το κάλιο, το νάτριο, ο φώσφορος και το ασβέστιο στο αίμα.
Ενδεχόμενη διατάραξη της εν λόγω ισορροπίας ως αποτέλεσμα έχει την εκδήλωση δυσλειτουργιών στα νεύρα, στους μυς, αλλά και σε άλλους ιστούς.
Οι νεφροί εξάλλου αποτελούν και την έδρα παραγωγής διαφόρων ορμονών, οι οποίες με τη δράση τους συμμετέχουν:
- στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης
- στην παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων του αίματος
- στη διατήρηση της ομοιόστασης (της καλής υγείας δηλαδή) των οστών
Λίγα λόγια για την ανατομία των νεφρών
Ένας μέσος νεφρός έχει μήκος 11 – 12 εκ, πλάτος 6 – 7 εκ και πάχος 3 – 4 εκ., το δε βάρος του είναι περίπου 150 γρ.Στο παρακάτω σχήμα απεικονίζεται η δομή ενός νεφρού.
Καταρχάς διακρίνουμε την πύλη του νεφρού, η οποία – όπως άλλωστε και το όνομα φανερώνει – αποτελεί την «είσοδο» στο νεφρό, δια μέσου της οποίας εισέρχονται σε αυτόν η νεφρική αρτηρία (με ροή του αίματος προς το νεφρό), η νεφρική φλέβα (με ροή του αίματος από το νεφρό) και ο ουρητήρας.
Το εξωτερικό στρώμα του νεφρικού παρεγχύματος (έτσι ονομάζεται με επιστημονικό τόπο η «σάρκα») ονομάζεται φλοιός και το εσωτερικό μυελός. Τμήματα του φλοιού εκτείνονται εντός του μυελού, με αποτέλεσμα ο δεύτερος να χωρίζεται σε χαρακτηριστικούς σχηματισμούς, που ονομάζονται πυραμίδες. Η κορυφή εκάστης πυραμίδας ονομάζεται θηλή.
Δια της θηλής διέρχονται τα παραγόμενα ούρα και συλλέγονται σε μία κοίλη περιοχή του νεφρού, που ονομάζεται κάλυκας. Οι νεφρικοί κάλυκες «συρρέουν» σε μία μεγαλύτερη κοιλότητα, που ονομάζεται νεφρική πύελος, στην οποία και συλλέγονται τα ούρα και εξέρχονται του νεφρού μέσω του ουρητήρα.
Το νεφρό κάτω από το μικροσκόπιο…
Η νεφρική αρτηρία και η νεφρική φλέβα, όπως φαίνεται και στο παραπάνω σχήμα, εισερχόμενες στο νεφρό διαιρούνται σε όλο και λεπτότερα αγγεία, έως τα λεγόμενα τριχοειδή αγγεία, η διάμετρος των οποίων είναι ιδιαίτερα μικρή.
Τα τριχοειδή αυτά αγγεία συμμετέχουν στο σχηματισμό της βασικής λειτουργικής μονάδας του νεφρού, η οποία λειτουργεί εν είδει ηθμού («φίλτρου») «καθαρίζοντας» το αίμα. Η μικροσκοπική αυτή λειτουργική μονάδα αποκαλείται νεφρώνας και απεικονίζεται σχηματικά παρακάτω.
Στο σχήμα αυτό παρατηρούμε μία πολλή λεπτή αρτηρία (τριχοειδής), δια της οποίας το αίμα ρέει προς το νεφρώνα. Εκ της αρτηρίας αυτής εκφύεται («φυτρώνει») ένα ακόμα λεπτότερο αγγείο (προσαγωγό αρτηρίδιο), που εισέρχεται σε έναν σφαιρικό αγγειακό σχηματισμό (στην πραγματικότητα το ίδιο το αγγείο «κουβαριάζεται») και δια αυτού ρέει αίμα προς το σχηματισμό.
Ο σχηματισμός αυτός καλύπτεται από μία ειδική μεμβράνη, την ονομαζόμενη κάψα του Bowman. Η κάψα του Bowman μαζί με το σφαιρικό σχηματισμό ονομάζεται νεφρικό σωμάτιο. Το αίμα εξέρχεται του νεφρικού σωματίου μέσω του απαγωγού αρτηριδίου.
Στο ακόλουθο σχήμα απεικονίζεται ένα νεφρικό σωμάτιο.
Το «περίβλημα» του σχηματισμού αυτού, που αποτελείται κατά κύριο λόγο από την κάψα του Bowman, λειτουργεί εν είδει ηθμού (φίλτρου). Το αίμα, που ρέει εντός του νεφρικού σωματίου μέσω του προσαγωγού αρτηριδίου διηθείται («φιλτράρεται») και μικρότερου μεγέθους μόρια και υγρά (κυρίως νερό) εισέρχονται στην κοιλότητα της κάψας του Bowman, που ονομάζεται ουροφόρος κοιλότητα και από εκεί στο λεγόμενο εγγύς εσπειραμένο (έχει σπείρες δηλαδή – δεν είναι ευθύ) σωληνάριο, ενώ μεγαλύτερα μόρια, όπως είναι οι πρωτεΐνες παραμένουν εντός των αγγείων. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται σπειραματική διήθηση και το υγρό, που παράγεται αρχικά ονομάζεται προούρο.
Το προούρο ρέει μέσα στο εγγύς εσπειραμένο σωληνάριο, το οποίο στη συνέχεια σχηματίζει μία αγκύλη, που ονομάζεται αγκύλη του Henle. Όπως φαίνεται στην παραπάνω εικόνα, η αγκύλη του Henle περιβάλλεται από ένα δίκτυο λεπτών τριχοειδών αγγείων. Μέσω του τριχοειδικού αυτού δικτύου γίνεται η επαναρρόφηση μέρους του νερού και των μορίων, που περιέχονται στο προούρο, τα οποία εισέρχονται ξανά στην κυκλοφορία του αίματος.
Το υγρό, που περιέχεται στο τέλος της αγκύλης του Henle και εισέρχεται στο άπω εσπειραμένο σωληνάριο έχει την τελική σύνθεση των ούρων.
Τα ούρα στη συνέχεια εισέρχονται στο ευθύ σωληνάριο και μικρότερα σωληνάρια «συρρέουν» σε όλο και μεγαλύτερα σωληνάρια και τελικά στο τελικό σωληνάριο, το οποίο «εκβάλλει» στη θηλή. Έτσι τα ούρα εισέρχονται στον κάλυκα και μετά στην πύελο και από εκεί ρέουν προς την ουροδόχο κύστη και τελικά εξέρχονται κατά την ούρηση από την ουρήθρα.
Ας μιλήσουμε και με αριθμούς…
Έκαστο νεφρό ενός υγιούς ενήλικα περιέχει 1 με 1,5 εκατομμύρια νεφρώνες.
Κάθε ημέρα πάνω από 150 λίτρα υγρών εισέρχονται στους νεφρώνες και διηθούνται («φιλτράρονται»), ενώ το 99% του νερού, που περιέχεται στο αρχικό διήθημα (το υγρό, που παράγεται από το φιλτράρισμα το αίματος), επαναπορροφάται.
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
