Ουρολοίμωξη στην εγκυμοσύνη: Μπορεί να γίνει επικίνδυνη για την έγκυο και το μωρό;
Πόσο συχνές είναι οι ουρολοιμώξεις κατά την κύηση.
Πώς είναι δομημένο το ουροποιητικό σύστημα;
Το ουροποιητικό σύστημα έχει ως λειτουργία τον "καθαρισμό" του αίματος από προϊόντα του μεταβολισμού, τα οποία είναι ενδεχομένως βλαπτικά για τον οργανισμό. Οι μεταβολίτες αυτοί στη συνέχεια αποβάλλονται από το σώμα με τα ούρα.
Όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από τις εξής δομές:
- Τους νεφρούς. Οι νεφροί είναι δύο όργανα (δεξιός και αριστερός) με χαρακτηριστικό σχήμα (το λεγόμενο νεφροειδές σχήμα), τα οποία εντοπίζονται στην οσφύ λίγο κάτω από το διάφραγμα. Λειτουργούν ως φίλτρα, και «καθαρίζουν» το αίμα από ενδεχομένως βλαπτικά προϊόντα του μεταβολισμού ή άλλες χημικές ουσίες. Στους νεφρούς παράγονται τα ούρα.
- Τους ουρητήρες. Οι ουρητήρες είναι δύο σωλήνες με τοίχωμα, που αποτελείται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Οι ουρητήρες ξεκινάνε από τους νεφρούς και καταλήγουν στην ουροδόχο κύστη. Δια των ουρητήρων, τα παραγόμενα στους νεφρούς ούρα διοχετεύονται στην ουροδόχο κύστη. Η διοχέτευση των ούρων υποβοηθάται και από τις «κυματοειδείς» συσπάσεις του τοιχώματος των ουρητήρων.
- Ουροδόχος κύστη. Η ουροδόχος κύστη είναι ένα κοίλο όργανο, εντός της λεκάνης. Τα τοιχώματά της αποτελούνται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Στην ουροδόχο κύστη συλλέγονται δια των ουρητήρων τα ούρα. Όταν η πληρότητα της κύστης σε ούρα φτάσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο, τότε εμφανίζεται η έπειξη (τάση) για ούρηση. Τότε η ουροδόχος κύστη συσπάται και προκαλείται η ούρηση.
- Ουρήθρα. Δια της ουρήθρας επιτυγχάνεται η κένωση της ουροδόχου κύστης κατά την ούρηση. Η ουρήθρα εκβάλλει («καταλήγει») στον κόλπο της γυναίκας.
Τι εννοούμε, όταν μιλάμε για ουρολοίμωξη;
Με τον όρο ουρολοίμωξη περιγράφουμε μια φλεγμονή του ουροποιητικού συστήματος, η οποία κατά κανόνα οφείλεται σε κάποιο μικρόβιο.
Ανάλογα με την έδρα της λοίμωξης μιλάμε για:
- Κυστίτιδα – όταν η λοίμωξη εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη
- Πυελονεφρίτιδα – όταν η λοίμωξη έχει ανέλθει στους νεφρούς
Πώς προκαλείται η ουρολοίμωξη;
Η ουρολοίμωξη προκαλείται από παθογόνους μικροοργανισμούς, οι οποίοι εισέρχονται στο ουροποιητικό σύστημα δια της ουρήθρας. Σύμφωνα με στοιχεία, που εκτίθενται σε μελέτη του 2018, το μικρόβιο, το οποίο συνηθέστερα «ευθύνεται» για την εκδήλωση ουρολοίμωξης κατά τη διάρκεια της κύησης, είναι το κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli).
Οι ουρολοιμώξεις είναι 14 φορές πιο συνηθισμένες στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2000, το 10% των επισκέψεων των γυναικών στον ιατρό σχετίζεται με λοιμώξεις του ουροποιητικού, ενώ στο 15% των γυναικών κάποια στιγμή θα εκδηλωθεί ουρολοίμωξη.
Γιατί οι ουρολοιμώξεις είναι πιο συνηθισμένες στις γυναίκες;
Η διαφορά αυτή φαίνεται, πως οφείλεται στους εξής παράγοντες:
- Η ουρήθρα της γυναίκας είναι πιο βραχεία, οπότε τρόπον τινά τα μικρόβια έχουν μικρότερο «δρόμο» να διανύσουν από την έξοδο της ουρήθρας στην κύστη.
- Η έξοδος της ουρήθρας στις γυναίκες γειτνιάζει με τον πρωκτό (βλ. παρακάτω εικόνα), οπότε είναι πιο συνήθης η μετάβαση μικροβίων από τον πρωκτό προς την ουρήθρα.
- Οι γυναίκες τείνουν να μην «αδειάζουν» την κύστη τους το ίδιο αποτελεσματικά με τους άνδρες.
- Το ουροποιητικό σύστημα της γυναίκας είναι εκτεθειμένο σε βακτήρια κατά τη σεξουαλική επαφή.
Πόσο συχνές είναι οι ουρολοιμώξεις κατά την κύηση;
Σύμφωνα με μελέτη του 2007 σε λοιμώξεις του ουροποιητικού οφείλεται το 10% των περιπτώσεων, που έγκυοι αναζητούν ιατρική συμβουλή. Έχει εξάλλου υπολογιστεί, πως το 8% περίπου των εγκύων θα παρουσιάσουν ουρολοίμωξη.
Η ασυμπτωματική βακτηριουρία και οι ουρολοιμώξεις στην εγκυμοσύνη
Όπως περιγράφουν και οι συντάκτες μελέτης του 2022, η λεγόμενη ασυμπτωματική βακτηριουρία είναι και ο σημαντικότερος προδιαθεσικός παράγων, όσον αφορά την εκδήλωση ουρολοίμωξης κατά την εγκυμοσύνη.
Με τον όρο «ασυμπτωματική βακτηριουρία» αναφερόμαστε στον εντοπισμό μικροοργανισμών σε μία γενική ούρων ασυμπτωματικής γυναίκας σε συγκέντρωση μεγαλύτερη των 100.000/ml.
Αν η ασυμπτωματική βακτηριουρία δεν αντιμετωπισθεί δια της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, οι πιθανότητες αυτή να εξελιχθεί σε αληθή ουρολοίμωξη ανέρχονται στο 25%. Η δε χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας ως αποτέλεσμα έχει την μείωση των πιθανοτήτων εκδήλωσης ουρολοίμωξης στο 3% με 4%.
Η συχνότητα της ασυμπτωματικής βακτηριουρίας μεταξύ των μη εγκύων γυναικών κυμαίνεται μεταξύ του 5% και του 6% και είναι παρόμοια με τη αντίστοιχη συχνότητα, η οποία έχει καταγραφεί μεταξύ των εγκύων, η οποία κυμαίνεται μεταξύ του 2% και του 7%.
Γιατί είναι πιο συνηθισμένη η ασυμπτωματική βακτηριουρία στην έγκυο;
Διάφορες αλλαγές στο σώμα της εγκύου έχουν ως αποτέλεσμα την επιβράδυνση της διοχέτευσης των ούρων από τους νεφρούς στην ουροδόχο κύστη και από εκεί στην ουρήθρα. Έτσι τα ούρα έχουν την τάση να «λιμνάζουν», οπότε και δίνουν την «ευκαιρία» στα όποια βακτήρια εντοπίζονται εντός αυτών να πολλαπλασιαστούν.
Οι αλλαγές αυτές περιγράφονται στις προαναφερθείσες μελέτες του 2007 και του 2022 και θα μπορούσαν να συνοψιστούν ως εξής:
- Οι μυϊκός τόνος (η «δύναμη» της μυϊκής σύσπασης) των τοιχωμάτων των ουρητήρων μειώνεται κυρίως λόγω της προγεστερόνης, η οποία είναι φυσιολογική κατά την κύηση. Έτσι τα ούρα δεν «προωθούνται» το ίδιο αποτελεσματικά προς την ουροδόχο κύστη.
- Ειδικά σε ύστερα στάδια της κύηση, η αυξημένη σε μέγεθος μήτρα συμπιέζει τους ουρητήρες και εμποδίζει την κένωσή τους στην ουροδόχο κύστη.
- Η προγεστερόνη επιδρά και στα μυϊκά τοιχώματα της ουροδόχου κύστης, της οποίας ο τόνος μειώνεται και παρεμποδίζεται η κένωσή της με την ούρηση.
- Η κένωση της ουροδόχου κύστης παρεμποδίζεται και από την πίεση, που η μήτρα ασκεί στην ουρήθρα.
- Η παρεμπόδιση της κένωσης της ουροδόχου κύστης έχει ως αποτέλεσμα και την εμφάνισης του φαινομένου της παλινδρόμησης των ούρων από την κύστη προς τους ουρητήρες και τα νεφρά.
- Η φυσιολογική καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος της γυναίκας κατά την κύηση. Ανοσοποιητικό ονομάζεται το σύστημα του σώματος, το οποίο είναι «επιφορτισμένο» με την άμυνα του οργανισμού έναντι παθογόνων μικροοργανισμών, ιών και καρκίνου.
Μπορεί η ουρολοίμωξη να γίνει επικίνδυνη για τη μητέρα και το μωρό;
Όσο η ουρολοίμωξη περιορίζεται στην ουροδόχο κύστη, τότε είναι μάλλον απίθανο να προκληθούν προβλήματα στο μωρό.
Όμως σύμφωνα και με τα στοιχεία της προαναφερθείσας μελέτης του 2018, στο 30% των περιπτώσεων μη αντιμετωπισθείσας ασυμπτωματικής βακτηριουρίας, αυτή εξελίσσεται σε πυελονεφρίτιδα, οπότε και αυξάνονται οι πιθανότητες για:
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Kalinderi K, Delkos D, Kalinderis M, Athanasiadis A, Kalogiannidis I. Urinary tract infection during pregnancy: current concepts on a common multifaceted problem. J Obstet Gynaecol. 2018 May;38(4):448-453. doi: 10.1080/01443615.2017.1370579. Epub 2018 Feb 6. PMID: 29402148.
Delzell JE Jr, Lefevre ML. Urinary tract infections during pregnancy. Am Fam Physician. 2000 Feb 1;61(3):713-21. Erratum in: Am Fam Physician 2000 Jun 15;61(12):3567. PMID: 10695584.
Loh K, Sivalingam N. Urinary tract infections in pregnancy. Malays Fam Physician. 2007;2(2):54-57. Published 2007 Aug 31.
Habak PJ, Griggs, Jr RP. Urinary Tract Infection In Pregnancy. [Updated 2022 Jul 5]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-.
