Μήπως επιβραβεύετε υπερβολικά τα παιδιά σας;

Τα παιδιά βρίσκεται στο κέντρο και όλα γυρίζουν γύρω τους, γονείς, συγγενείς, κλπ. Όλα κανονίζονται σύμφωνα με το δικό τους πρόγραμμα ενώ οι ανάγκες των γονιών μπαίνουν σε δεύτερη και τρίτη μοίρα. Όσον αφορά στους τρόπους διαπαιδαγώγησης, δεν είναι τυχαίο που τα τελευταία χρόνια μιλάμε όλο και περισσότερο για τους κινδύνους μιας υπέρμετρης συμπεριφοράς μέσα από επαίνους και «μπράβο» που δίνονται τόσο απλόχερα, σαν να είναι αυτός και μόνο ο σκοπός. Και βέβαια, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε πως πολλές φορές οι γονείς νιώθουν τα παιδιά τους να έρχονται να αναπληρώσουν όλα όσα οι ίδιοι δεν έκαναν ή ακόμα χειρότερα, να ζουν μέσα από των παιδιών τους τη ζωή, αλλά αυτό είναι μία άλλη συζήτηση…

Ασφαλώς και ο έπαινος είναι αναγκαίος στην ενίσχυση της παιδικής αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης με ένα μέτρο και ένα όριο όμως. Διαφορετικά, φέρνει προβλήματα καθώς είναι πιθανό το παιδί να εισπράξει πως ότι και να κάνει θα επιβραβεύεται ή πως το ίδιο δεν χρειάζεται να κάνει τίποτα εφόσον έτσι και αλλιώς επιβραβεύεται. Μάλιστα, σε παιδιά με πιο αγχώδη δομή προσωπικότητας μπορεί να λειτουργήσει και ανάποδα, καθώς θα προσπαθούν όλο και περισσότερο να φανούν αντάξια των επαίνων, γεμίζοντας περισσότερο άγχος και πολλές φορές υπονομεύοντας και την αυτοπεποίθηση. Αν αναφερθώ και στους «κούφιους ή άδειους» επαίνους, όπως συνηθίζω να τους ονομάζω, τότε καταλαβαίνουμε πως τα πράγματα περιπλέκονται ακόμη περισσότερο, καθώς το παιδί στην πραγματικότητα δεν έχει κάνει κάτι υπέροχο ή ιδιαίτερο, δεν έχει προσπαθήσει καν!

Τα παιδιά δεν μαθαίνουν τη σημασία της σκληρής δουλειάς

Φανταστείτε πως θα νιώσουν τα παιδιά σας όταν εσείς τα επαινείτε για το παραμικρό – που δεν αξίζει κιόλας – και έρθει η ώρα να βγουν έξω στη κοινωνία, να δουλέψουν. Πως θα αισθανθούν όταν έχουν εισπράξει από εσάς πως είναι «τέλεια, υπέροχα και πανέξυπνα» φουσκώνοντας τον ναρκισσισμό τους και θα περιμένουν την επαγγελματική αναγνώριση χωρίς όμως να προσπαθούν ιδιαίτερα – εφόσον έτσι έμαθαν τα προηγούμενα χρόνια, να μην ξέρουν τι είναι η προσπάθεια ή και η πιο σκληρή δουλειά. Όταν δεν εισπράττουν τα εύσημα από το αφεντικό τους ή δεν παίρνουν εκείνη την προαγωγή που έχουν βάλει στο μάτι…

Η επιβράβευση είναι αποδοτική όταν έχει αντίκρισμα, όταν δίνεται για κάποιο συγκεκριμένο λόγο

Όλοι μας έχουμε ανάγκη να ακούσουμε ένα «μπράβο» ή μία καλή κουβέντα, όπως λέει και ο λαός μας. Να το ακούσουμε όμως επειδή κάτι κάναμε καλά, σε κάτι διακριθήκαμε, κάτι πετύχαμε, προσπαθήσαμε. Ακόμα και αν η προσπάθεια δεν απέδωσε, τουλάχιστον την κάναμε πραγματικά. Όταν δηλαδή, η επιβράβευση ή ο έπαινος αναφέρεται σε κάτι ρεαλιστικό, γεμίζοντας περηφάνεια αυτόν που μόχθησε. Έρευνες δείχνουν τα θετικά αποτελέσματα όταν τα παιδιά μαθαίνουν πως η προσπάθεια και όχι η έμφυτη ικανότητα, είναι το κλειδί για την επιτυχία. Ακόμη και να αποτύχουν, αν θεωρήσουν την αποτυχίες τους όχι ως κρίση αλλά ως ευκαιρία για μάθηση, δείχνουν περισσότερη αισιοδοξία και επιμονή στην αντιμετώπισή τους. Μάλιστα, σύμφωνα με τους ερευνητές, ο έπαινος της προσπάθειας προωθεί την ανάπτυξη και την προσαρμογή σε αγχώδεις καταστάσεις.

«Πόσο έξυπνο είσαι!»

Επιπλέον, ο έπαινος της νοημοσύνης των παιδιών, όταν δηλαδή επαινείτε το παιδί σας για το πόσο έξυπνο είναι, όσο και να του αρέσει καθώς του δίνει μία ξεχωριστή ικανότητα και το κάνει να νιώθει «σπουδαίο», ξεχωρίζοντας από τα άλλα παιδιά, συνήθως βλάπτει τα κίνητρα που έχει για να διαβάσει και την σχολική του απόδοση για παράδειγμα. Καταλαβαίνουμε πως λειτουργεί αυτό, ενώ το παιδί αυτοθαυμάζεται για την εξυπνάδα του, θεωρώντας πως δεν έχει ανάγκη να διαβάσει αφού «τα πιάνει στον αέρα» ή δεν πρέπει να προσπαθήσει να διαβάσει όπως κάνουν τα άλλα – όχι και τόσο έξυπνα, σαν το ίδιο, παιδιά.

Δεν μπορούμε να επαινέσουμε τα παιδιά μας όταν κάνουν κάτι σπουδαίο; Πρέπει να κρύψουμε ή να περιορίσουμε τον θαυμασμό μας για τις επιτυχίες τους;

Όχι βέβαια! Σημαίνει απλώς ότι είναι πιο χρήσιμο να εστιάσουμε τους επαίνους στη δουλειά που έκαναν για το επιθυμητό αποτέλεσμα, για το πόσο μεθοδικά δούλεψαν, για το πόσο μελέτησαν, κλπ. Να θαυμάσουμε δηλαδή την προσπάθεια και τις επιλογές που έκαναν για να πάρουν το συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, αν ο γιος σας παίζει ποδόσφαιρο σε μια ομάδα, μπορείτε να επαινέσετε τον τρόπο που κατάφερε να περάσει από τους αντιπάλους του και να βάλει γκολ ή τι ωραία που έδωσε την πάσα στον άλλο παίκτη, να αποφύγετε δηλαδή να του πείτε απλά πόσο καλός παίκτης είναι και πόσο υπέροχα παίζει! Μπορείτε να τα κάνετε και τα δύο, κάνοντας πιο συγκεκριμένα τα λόγια σας και περισσότερο τεκμηριωμένα.

Τα παιδιά χρειάζονται την αναγνώριση…

Όταν τα παιδιά αισθάνονται περήφανα, θέλουν να μοιραστούν την περηφάνεια τους, θέλουν να μοιραστούν τη χαρά τους, τα πλούσια συναισθήματα της στιγμής. Τα παιδιά χρειάζονται αυτήν την αναγνώριση. Χωρίς επαρκή έπαινο, ένα παιδί θα αρχίσει να αποθαρρύνεται και να χάνει τον ενθουσιασμό του ή να αρχίσει να αναζητά αυτό το χαρακτηριστικό αλλού, μπορεί ακόμη και να αρχίσει να θυμώνει ή να αναζητήσει τον έπαινο και την επιβράβευση ακόμα και αν δεν το αξίζει.

Είναι σημαντικό λοιπόν να είστε γενναιόδωροι όταν επαινείτε τα παιδιά σας για όλες τις προσπάθειες που κάνουν, ακόμα και αν εσείς δεν συμφωνείτε στο να αφήσει το παιδί σας το ποδόσφαιρο για να ασχοληθεί με το τραγούδι για παράδειγμα. Μπορείτε να εκφράσετε την διαφοροποίησή σας αλλά να αναγνωρίσετε την προσπάθειά του και να την επιβραβεύσετε. Έτσι, με την πάροδο του χρόνου, θα μάθει ότι ο έπαινος κερδίζεται με σκληρή δουλειά, επιμονή και προσπάθεια.

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας