Πείσμα, εμμονές και παιδιά

Πολλοί είναι οι γονείς που ανησυχούν όταν βλέπουν τα μικρά τους να πεισμώνουν και να «κολλάνε» σε κάποια πράγματα ή καταστάσεις ενώ αρκετές φορές αναρωτιούνται για το πόσο φυσιολογική συμπεριφορά έχουν τα παιδιά τους. Ας δώσουμε απαντήσεις λοιπόν σε κάποιες γονεϊκές ανησυχίες.

Τι είναι “φυσιολογικό” και πότε πρέπει οι γονείς να αναζητήσουν βοήθεια

Πότε το πείσμα και οι εμμονές θεωρούνται φυσιολογικές παιδικές αντιδράσεις; Είναι γεγονός πως και το πείσμα και οι εμμονές είναι δύο από τα χαρακτηριστικά της παιδικής εξελικτικής πορείας, συναντάμε δηλαδή τέτοιου είδους συμπεριφορές καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν. Για παράδειγμα, μπορεί να θέλουν να φοράνε μόνο το κόκκινο παντελόνι, να παίζουν μόνο σε συγκεκριμένο δωμάτιο με το συγκεκριμένο παιχνίδι τους, να χρησιμοποιούν τους συγκεκριμένους μαρκαδόρους, να φαίνονται αγχωμένα, να «κολλάνε με κάτι», να πεισμώνουν και να φωνάζουν ή να κλαίνε όταν τα πράγματα δεν γίνονται «έτσι ακριβώς όπως εκείνα θέλουν!» Συνήθως πρόκειται για συμπεριφορές που κρατούν λίγο και φεύγουν μετά χωρίς να διαταράσσουν την καθημερινότητα. Αν όμως οι συμπεριφορές αυτές κρατούν μεγάλο χρονικό διάστημα και δείχνουν να γίνουν όλο και πιο έντονες ή προκαλούν δυσλειτουργία στην καθημερινότητα και το παιδί δεν μπορεί να κάνει τις καθημερινές του ασχολίες όπως και πριν, τότε η βοήθεια ειδικού θα φανεί χρήσιμη.

Τι είναι εμμονές;

Οι εμμονές είναι συγκεκριμένες σκέψεις ή πράξεις που μπαίνουν στο παιδικό μυαλουδάκι και που το παιδί νιώθει πως «πρέπει» να κάνει για να ηρεμήσει. Μπορεί για παράδειγμα να μετράει ξανά και ξανά, να επαναλαμβάνει κάποιες λέξεις, να κάνει κάποιες πράξεις συγκεκριμένες με έναν τελετουργικό τρόπο.

Τι προκαλεί τις εμμονές;

Πίσω από τις εμμονές κρύβεται συνήθως άγχος και ανησυχία, ένταση. Η επανάληψη που εμπεριέχουν οι εμμονές είτε σε σκέψη είτε σε πράξη, βοηθούν το παιδί να κάνει αγχόλυση, να μετριάσει το άγχος του προσωρινά όμως και γι αυτό μετά από λίγο επαναλαμβάνει ξανά και ξανά τα ίδια.

Πώς μπορούν τα παιδιά με εμμονές να βοηθηθούν;

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, μπορεί να είναι κάτι περιστασιακό, αν όμως όχι και το παιδί αγχώνεται όλο και πιο πολύ χρειάζεται η βοήθεια ειδικού. Επίσης, να τονίσουμε εδώ πως οι γονείς δεν πρέπει να φωνάζουν ή να κάνουν παρατήρηση στο παιδί για τη συμπεριφορά του, καθώς αυτό κάνει το πρόβλημα πιο έντονο, ούτε όμως και να του λένε πως δεν είναι τίποτα και να επαναλαμβάνουν μαζί του τα ίδια και τα ίδια.

Τι είναι ιδεοψυχαναγκασμοί ή έμμονες σκέψεις;

Πρόκειται για μία εσωτερική ανάγκη που νιώθει το παιδί να ικανοποιήσει μία ενόρμηση μέσω μιας συμπεριφοράς ή μιας σκέψης. Να διευκρινίσουμε πως πρόκειται για κάτι που το παιδί δεν το κάνει επίτηδες, αντίθετα υποφέρει και βασανίζεται όταν «πρέπει» να επαναλάβει ξανά και ξανά.

Τι είναι καταναγκασμοί ή έμμονες πράξεις;

Αντίστοιχα, όταν δεν πρόκειται για σκέψεις αλλά για πράξεις, τότε μιλάμε για τις ιδεοπραξίες ή καταναγκασμούς. Μάλιστα το παιδί μπορεί να καταλαβαίνει ότι δεν υπάρχει κάποια λογική στην επαναληψιμότητα αυτή – κυρίως αν είναι λίγο πιο μεγάλο – παρόλα αυτά νιώθει ότι «πρέπει» να υποκύψει σε αυτή την επαναληψιμότητα για να απαλύνει το άγχος ή έναν πιθανό φόβο.

Συχνότητα που εμφανίζονται στα παιδιά

Υπολογίζεται ότι οι εμμονές εμφανίζονται στο 1-3% των παιδιών και εμφανίζονται από την νηπιακή ηλικία. Αν προσθέσουμε και τις εμμονές που μετά όμως περνούν, το ποσοστό ανεβαίνει περίπου στο 10%. Επίσης και στην εφηβεία μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους και εδώ χρειάζεται λίγη περισσότερη προσοχή καθώς αυξάνεται το άγχος λόγω των μαθημάτων, των εφηβικών υποχρεώσεων αλλά και τις μεταβολές της εφηβικής περιόδου.

Τι πρέπει να προσέχουν οι γονείς;

Πρώτα από όλα να μην μαλώνουν το παιδί ή να του λένε να σταματήσει να επαναλαμβάνει ή να «συνέλθει». Με αυτό τον τρόπο το παιδί θα ενοχοποιηθεί, θα αυξηθεί το άγχος του και θα ενταθούν οι εμμονές του, όπου ενώ μπορεί να υποχωρούσαν σε λίγο, τελικά να διατηρηθούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ή και να εγκατασταθούν. Επίσης, να μην θυμώνουν με το παιδί τους και να μην θεωρούν πως τους κάνει καπρίτσια ή το κάνει για να τραβήξει την προσοχή τους. Αντίθετα, μπορούν να προσέξουν μήπως και οι ίδιοι έχουν ανάλογες συμπεριφορές ή αν υπάρχει κληρονομικό ιστορικό ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής στην οικογένεια. Η βοήθεια ειδικού θα φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη στην αντιμετώπισή τους.

Μαρίνα Μόσχα
ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια