Παιδικές φοβίες: «Και αν εσύ, πεθάνεις;»

Μπορεί σε εμάς τους μεγάλους να φαίνεται περίεργος ο φόβος ενός παιδιού. «Μα γιατί φοβάται, είμαστε εμείς εδώ!» οι γονείς του που μπορούν να το προστατέψουν από διάφορες κακοτοπιές. Μην ξεχνάμε ότι αντιμετωπίζουμε την κατάσταση με τα μάτια του «μεγάλου» , του ενήλικα που λειτουργεί με βάση τη λογική – κυρίως- και όχι τα παιδικά μάτια, όπου το συναίσθημα κυριαρχεί, καθώς οι λογικές εξηγήσεις είναι περιορισμένες λόγω της αναπτυξιακής εξέλιξης που δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.

Ο παιδικός φόβος, όπως και τα παιδικά άγχη είναι ένα φυσιολογικό μέρος της παιδικής ανάπτυξης. Ωστόσο, ορισμένοι φόβοι μπορεί να προκαλέσουν σημαντικό άγχος και ανησυχία στα παιδιά, όπως για παράδειγμα ο φόβος ότι κάτι κακό μπορεί να συμβεί στους γονείς τους, να αρρωστήσουν, να πεθάνουν Ένας φόβος που αναδύεται συχνά από τη φυσική τους εξάρτηση από τους γονείς/φροντιστές και τη συνειδητοποίηση της δικής τους ευαλωτότητας. Ένας πρωτόγονος φόβος που πηγάζει από το ένστικτο επιβίωσης και θα μπορούσε να μεταφραστεί «τι θα γίνω εγώ αν εσύ που με φροντίζεις πάθεις κάτι και δεν είσαι εδώ, δίπλα μου να με στηρίζεις και να με βοηθήσεις να μεγαλώσω, να επιβιώσω;» Ένας φόβος που φέρνει όλο και πιο κοντά το παιδί στο γονιό και δεν το αφήνει να απομακρυνθεί. Σκεφτείτε εικόνες από ντοκιμαντέρ ή και από παρατηρήσεις στη φύση, όπου τα μωρά ζωάκια – όποια και αν είναι αυτά – βρίσκονται πάντα κοντά στη μητέρα, χωρίς να απομακρύνονται ιδιαίτερα….Φυσικά, στο παιδικό μυαλουδάκι δεν είναι τόσο ξεκάθαρο, το συναίσθημα του φόβου όμως είναι.

Πώς μπορώ να το βοηθήσω;

• Κατανοήστε τους φόβους τους:

Πρώτον, είναι σημαντικό να ακούτε τις ανησυχίες και τους φόβους του παιδιού. Μην υποτιμήσετε αυτό που προσπαθούν να σας πουν, αντίθετα ενισχύστε τα για να μάθουν και εκείνα να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και μέσα από τη κουβεντούλα σας να έρθουν σε καλύτερη επαφή μαζί τους. Αναγνωρίζοντας τα συναισθήματά τους, τους βοηθάτε να νιώσουν υποστήριξη και κατανόηση.

• Επιβεβαίωση:

«Και αν πάθεις κάτι;» Μία ερώτηση που μπορεί να γίνει πιο έντονη αν πρόσφατα ένας παππούς, μία θεία, ένας γείτονας ή ακόμα και ένα κατοικίδιο φύγουν από τη ζωή. Τα παιδιά έχουν ανάγκη την επιβεβαίωση οτι οι γονείς τους είναι ασφαλείς και ότι θα είναι εκεί δίπλα τους «για πάντα». Εξηγήστε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν πολλά πολλά χρόνια και ότι τα ατυχήματα είναι συμβαίνουν σπάνια. Επιβεβαιώστε τα επίσης ότι παίρνετε όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις, ότι προσέχετε γιατί και εσείς θέλετε να είστε δίπλα τους και να μην πάθετε τίποτα, όπως για παράδειγμα, φοράτε στο αυτοκίνητο τη ζώνη ασφαλείας, δεν κολυμπάτε αμέσως μετά το φαγητό στη θάλασσα ή στη πισίνα, προσέχετε την υγεία σας, δεν καπνίζετε, κλπ.

• Έκθεση σε άσχημα γεγονότα:

Φυσικά καταλαβαίνουμε όλοι μας ότι δεν χρειάζεται να εκτεθεί ένα παιδί σε τραυματικά γεγονότα και δύσκολες εικόνες, όπως ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα, ειδήσεις, ταινίες, ιστορίες και γενικότερα βίαιο και τρομακτικό περιεχόμενο το οποίο μπορεί να … ανοίξει «πληγές». Πόσο μάλλον όταν αυτό το περιεχόμενο περιλαμβάνει το θάνατο των γονιών.

• Ενδυναμώστε το παιδί:

Διδάξτε του βασικούς κανόνες ασφαλείας που είναι χρήσιμο να γνωρίζει, όπως την διεύθυνση του σπιτιού, έναν αριθμό τηλεφώνου άμεσης ανάγκης ή ενός ατόμου που θα αποταθεί, το τηλέφωνο της αστυνομίας, έτσι ώστε και εκείνο να νιώσει ότι μπορεί να αυτοπροστατευτεί μέχρι κάποιο σημείο αν χρειαστεί.

• Διατηρήστε μια σταθερή ρουτίνα:

Οι τακτικές ρουτίνας μπορούν να προσφέρουν μια αίσθηση σταθερότητας και ασφάλειας. Έχουμε μιλήσει και άλλες φορές για τη χρησιμότητα ενός σταθερού προγράμματος, πόσο ανακουφιστικά λειτουργεί στη παιδική ψυχούλα, είτε πρόκειται για τον ύπνο, είτε για το διάβασμα….

Συμβουλή ειδικού: Εάν παρόλα αυτά το παιδί σας δείχνει να μην μπορεί να διαχειριστεί το φόβο του και γίνεται δυσλειτουργικό στην καθημερινότητά του, η βοήθεια ειδικού είναι απαραίτητη.

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας