Γιατί δεν πρέπει να διδάσκεις στα παιδιά σου να είναι τέλεια, σύμφωνα με την ψυχολόγο

Για πολλούς γονείς, η ιδέα ενός «τέλειου παιδιού» μοιάζει με την απόλυτη γονεϊκή επιτυχία. Ωστόσο, η τελειότητα είναι μια υποκειμενική έννοια, ένα άπιαστο ιδανικό που, αντί να ενδυναμώνει το παιδί, συχνά το βαραίνει με ένα δυσβάσταχτο φορτίο. Όταν ένα παιδί αισθάνεται ότι πρέπει διαρκώς να ανταποκρίνεται σε εξαιρετικά υψηλά πρότυπα, η ψυχή του καταπιέζεται από έναν αδιάκοπο φόβο μήπως απογοητεύσει τους άλλους και τελικά χάσει την αποδοχή και την αγάπη τους.

Η τελειοθηρία έχει βαθιές ρίζες στην οικογένεια, καθώς οι γονείς αποτελούν το πρώτο και σημαντικότερο πρότυπο για το παιδί. Μπορεί, όμως, να ενισχυθεί και από το σχολικό ή κοινωνικό περιβάλλον, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο απαιτήσεων και άγχους. Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, όταν ένα παιδί πιέζεται διαρκώς να είναι αλάνθαστο, υιοθετεί έναν τρόπο σκέψης όπου κάθε ατέλεια ισοδυναμεί με αποτυχία.

Σαφώς, πρέπει να επισημάνουμε ότι υπάρχει και μια μορφή επιδίωξης προσδοκιών και στόχων που μπορεί να λειτουργήσει θετικά, ενισχύοντας την ικανότητα του παιδιού να θέτει υψηλούς στόχους και να προσπαθεί να τους κατακτήσει με βάση τις δεξιότητές του. Όταν αυτή η φιλοδοξία συνδυάζεται με δημιουργικές και αποτελεσματικές στρατηγικές, μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη και την εξέλιξή του.

Γιατί δεν πρέπει να διορθώνουμε το παιδί μας μπροστά σε άλλους;

Δεν αναφερόμαστε όμως σε αυτές τις περιπτώσεις αλλά σε εκείνες όπου η τελειομανία μετατρέπεται σε πηγή άγχους με το παιδί να κατακλύζεται από φόβο και άγχος διαρκώς για την αποτυχία, να φοβάται ότι δεν θα τα καταφέρει, να γίνεται υπερβολικά αυστηρό με τον εαυτό του και να καταλήγει να αμφιβάλλει για την αξία του. Στο τέλος αισθάνεται ότι δεν θα είναι αποδεκτό και αγαπητό από την οικογένεια ή τον κύκλο του γεμίζοντας ανασφάλεια , ανεπάρκεια και αδυναμία. Δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος ανασφάλειας και συναισθηματικής πίεσης, που ενισχύει την αυτοκριτική, προκαλεί έντονο άγχος και μπορεί να οδηγήσει σε καταθλιπτικά συμπτώματα.

Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά γιατί δεν πρέπει οι γονείς να διδάσκουν στα παιδιά τους να είναι τέλεια.

Έντονο Άγχος – Το υπερβολικό άγχος είναι ίσως η πιο συχνή συνέπεια της τελειοθηρίας. Τα επίπεδα του άγχους είναι πολύ υψηλά με αποτέλεσμα το παιδί να νιώθει ότι πιέζεται διαρκώς. Αυτή η πίεση για τελειότητα και η απαίτηση να είναι το παιδί τέλειο σε όλα (σχολείο, αθλητισμός, κοινωνικότητας) οδηγούν σε σωματικές αντιδράσεις, όπως πονοκεφάλους, στομαχικές διαταραχές ή αϋπνία, έντονο φόβο αποτυχίας και επιβάρυνση συναισθηματική λόγω του χρόνιου άγχους και ψυχοσωματικά προβλήματα.

Κατάθλιψη – Το άγχος συχνά συσχετίζεται με την κατάθλιψη και πολλές φορές τα παιδιά που πιέζονται να είναι τέλεια φλερτάρουν μαζί της λόγω της χρόνιας ανησυχίας και πίεσης, του φόβου της κριτικής και της αδυναμίας που θα δείξουν αν δεν καταφέρουν να διατηρήσουν σε όλα τα επίπεδα αυτή την τελειότητα. Το παιδί αισθάνεται πως ό,τι κι αν κάνει δεν είναι αρκετό. Ο φόβος της κριτικής και η αίσθηση ανεπάρκειας δημιουργούν ένα ψυχικό βάρος που, αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να επηρεάσει τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.

Αναβλητικότητα – Ένα παιδί που φοβάται την αποτυχία μπορεί να αναπτύξει αναβλητικότητα ως αμυντικό μηχανισμό. Αντί να αντιμετωπίσει την πρόκληση ενός δύσκολου διαγωνίσματος ή μιας απαιτητικής δραστηριότητας, προτιμά να αποφεύγει εντελώς την κατάσταση για να μην ρισκάρει να φανεί «ατελές». Έτσι, η τελειοθηρία μπορεί να το εμποδίσει να αναπτύξει νέες δεξιότητες και να δοκιμάσει τις δυνατότητές του.

5 πράγματα για τα οποία οι γονείς δεν πρέπει ποτέ να «πειράζουν» τα παιδιά τους

Δυσκολία στη διαχείριση της αποτυχίας – Πόσο δύσκολο είναι ένα παιδί που έχει μάθει να είναι «τέλειο» να δεχτεί ότι κάποιες φορές θα κάνει λάθη, ότι τα πράγματα δεν θα είναι όπως έχει υπολογίσει, ότι μπορεί και να αποτύχει; Δυστυχώς η απάντηση είναι ότι το παιδί αυτό δεν μπορεί εύκολα να διαχειριστεί αυτές τις καταστάσεις όπου τις θεωρεί ως προσωπική αποτυχία, δυσκολεύεται να την αντιμετωπίσει ως μέρος της μάθησης. Αντί να βλέπει τα λάθη ως ευκαιρίες για βελτίωση, τα αντιλαμβάνεται ως σημάδια αποτυχίας και προσωπικής ανεπάρκειας. Αυτό μπορεί να το κάνει να αποφεύγει προκλήσεις ή να εγκαταλείπει προσπάθειες στη μέση, φοβούμενο πως δεν θα τα καταφέρει.

Δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις - Η τελειοθηρία δεν επηρεάζει μόνο το παιδί αλλά και τις σχέσεις του με τους άλλους. Ένα παιδί που είναι εξαιρετικά αυστηρό και επικριτικό με τον εαυτό του συχνά γίνεται επικριτικό και προς τους γύρω του. Μπορεί να δυσκολεύεται να αποδεχτεί ότι οι φίλοι του, οι συμμαθητές του ή η οικογένειά του δεν είναι «τέλειοι», γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει συγκρούσεις και να το απομονώσει κοινωνικά.

Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου;

Όπως προανέφερα, το παιδί παίρνει μηνύματα από τους γονείς, τους οποίους και μιμείται. Στην προσπάθειά του να είναι αποδεκτό, προσπαθεί πολλές φορές να ικανοποιήσει τις προσδοκίες τους ακόμα και αν καταλήγει να είναι υπερβολικά αυστηρό με τον εαυτό του. Για αυτό ακριβώς τον λόγο χρειάζεται εσείς οι γονείς να του μάθετε:

Να μάθει να χάνει και να κερδίζει: Άλλωστε, δεν μπορεί ένας άνθρωπος να κερδίζει μόνο στη ζωή του. Μάθετε στο μικρό σας ότι είναι φυσιολογικό να αποτυγχάνει κάποιες φορές, απλά να χρησιμοποιήσει τα λάθη του ως ευκαιρίες ανάπτυξης και εξέλιξης.

Σημασία έχει η προσπάθεια: Αν δεν προσπαθήσει κάποιος δεν θα επιτύχει ποτέ αυτό που θέλει. Σημασία δεν έχει μόνο το αποτέλεσμα αλλά και η προσπάθεια, καθώς με αυτόν τον τρόπο αυξάνεται και η αυτοεκτίμησή του. Συνεπώς, επαινέστε όχι μόνο τις επιτυχίες του αλλά ενισχύστε και τη σημασία της προσπάθειας. Ένα παιδί που γνωρίζει ότι η αξία του δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τα επιτεύγματά του θα αναπτύξει αυτοπεποίθηση και θα αποκτήσει μια πιο υγιή σχέση με τους στόχους του.

Αγάπη προς τον εαυτό: Όταν ένας άνθρωπος αγαπάει τον εαυτό του και φροντίζει να ικανοποιεί τις ανάγκες του αισθάνεται αποδεκτός και με πίστη στον εαυτό του, αναγνωρίζει την αξία του και θα αναπτύξει μια ισχυρότερη αίσθηση ασφάλειας. Αντίθετα, όταν είναι αυστηρός κριτής του εαυτού του και με υπερβολικές προσδοκίες, το μόνο που καταφέρνει είναι να νιώθει ανεπάρκεια.

Δεν είμαστε τέλειοι γονείς και δεν έχουμε τέλεια παιδιά

Το αγαπάτε όπως είναι, ακόμα και αν δεν καταφέρει να εκπληρώσει τις προσδοκίες σας. Πόσο σημαντικό να νιώθει ένα παιδί ότι οι γονείς του είναι δίπλα του και το αποδέχονται όπως ακριβώς είναι, ανεξάρτητα από τις επιδόσεις του. Με αυτό τον τρόπο το βοηθάτε να αντιληφθεί τον εαυτό του με έναν διαφορετικό και θετικό τρόπο όπου η αίσθηση ασφάλειας του δίνει το έναυσμα να προσπαθήσει και ναι, μπορεί και να αποτύχει. Όταν ένα παιδί αισθάνεται αποδεκτό και αγαπητό για αυτό που είναι και όχι για όσα πετυχαίνει, αποκτά μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον εαυτό του και τολμά να εξερευνήσει τον κόσμο με μεγαλύτερη ελευθερία.

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας