Kαθαρά Δευτέρα: Τα έθιμα της ημέρας και προτάσεις για μέρη να πετάξετε χαρταετό

Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, της νηστείας του Πάσχα. Από τους λαογράφους θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της Αποκριάς, οι οποίες ουσιαστικά αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα.

Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδος την Καθαρά Δευτέρα «καθαρίζουν» ό,τι απόμεινε από τα μη νηστίσιμα φαγητά της αποκριάς. Σε άλλα μέρη της Ελλάδας, όπως π.χ. στην Ήπειρο, οι νοικοκυρές καθαρίζουν τις κατσαρόλες και όλα τα χάλκινα σκεύη από τα λίπη της αποκριάς με ζεστό σταχτόνερο μέχρι ν’ αστράψουν και βάφουν άσπρα τα πεζοδρόμια.

Η λαγάνα και τα σαρακοστιανά

Το πιάτο της ημέρας περιλαμβάνει νηστίσιμα, ως αποτοξίνωση από το πλούσιο φαγοπότι της Αποκριάς. Χαλβάς, ταραμάς, ελιές, πίκλες, θαλασσινά, φασολάδα, βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Τα νηστίσιμα συνοδεύονται από τη λαγάνα, ένα είδος άρτου χωρίς προζύμι, με ελλειπτικό σχήμα και πεπλατυσμένος για να ψήνεται εύκολα.

Νηστίσιμα και υγιεινά snacks για την περίοδο της Σαρακοστής

Η λαγάνα όπως διαβάζουμε στο sansimera.gr φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκε από τους Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο, υπό την καθοδήγηση του Μωυσή.Έκτοτε, επιβαλλόταν από τον Μωσαϊκό Νόμο για όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα, μέχρι που ο Χριστός στο τελευταίο του Πάσχα ευλόγησε τον ένζυμο άρτο. Η ιστορία της λαγάνας διατρέχει όλη τη διατροφική παράδοση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο Αριστοφάνης στις «Εκκλησιάζουσες» λέει «Λαγάνα πέττεται», ενώ ο Οράτιος στα κείμενά του, αναφέρει τη λαγάνα ως «Το γλύκισμα των φτωχών». Σχετικός με την νηστεία της ημέρας και ο δημοτικός σατυρικός θρήνος:

Τ' ακούτε τι παράγγειλε η Καθαρή Δευτέρα;
Πεθαίν ο Κρέος, πέθανε, ψυχομαχάει ο Τύρος
σηκώνει ο Πράσος την ουρά κι ο Κρέμμυδος τα γένεια
Μπαλώστε τα σακούλια σας, τροχίστε τα λεπίδια
και στον τρανό τον πλάτανο, να μάσουμε στεκούλια.

Χρωμοσελίδες για παιδιά: Ζωγραφίζουμε χαρταετούς (pics)

Τα Κούλουμα και το πέταγμα του χαρταετού

Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στις εξοχές λέγεται Κούλουμα. Η ετυμολογία της λέξης έχει λατινική (κολούμνα = κολώνα ή κούμουλους = σωρός, κορυφή) ή αλβανική προέλευση (κόλουμ = καθαρός).

Απαραίτητο συμπλήρωμα της Καθαράς Δευτέρας αποτελεί το πέταγμα του χαρταετού, με τα ποικίλα χρώματα και σχέδια, από μικρούς και μεγάλους, πιθανόν για να πετάξουν μακριά κάθε έγνοια του χειμώνα, μια και μπαίνει η άνοιξη και όλα, τουλάχιστον στη φύση, είναι πιο χαρούμενα λόγω της ανθοφορίας και της βελτίωσης του καιρού.

Οι χαρταετοί ήταν κομμάτι της πίστης των λαών της Ανατολής. Στόλιζαν τους χαρταετούς με ευχές και επιθυμίες, και πετώντας τους τις έστελναν όσο πιο κοντά μπορούσαν στο θεό.

Μια πιθανή εξήγηση για το πέταγμα του χαρταετού είναι ότι συμβολίζει την ανάγκη του ανθρώπου για εξύψωση πνευματική και ψυχική. Το βλέμμα είναι στραμμένο στον ουρανό και το σκίρτημα χαράς που νιώθουμε, όταν καταφέρνουμε να τον δούμε να πετάει ψηλά, είναι πολύ μεγάλο.

Μέρη στην Αττική για να πετάξετε χαρταετό

• Λόφος Φιλοπάππου

Ο Λόφος του Φιλοπάππου, έχει καθιερωθεί σε τοπόσημο για το πέταγμα του χαρταετού και τα παραδοσιακά Κούλουμα, που φέτος θα γιορταστούν παρέα με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων και το συγκρότημα Χάρισμα.

• Ξέφωτο- Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος γιορτάζει τα Κούλουμα με τραγούδια και χορούς απ’ όλες τις περιοχές του Ελληνισμού.

Από τις 12.00 έως τις 15.00, ο καθηγητής εθνομουσικολογίας Λάμπρος Λιάβας επιμελείται και παρουσιάζει, στο Ξέφωτο, ένα πανόραμα της ελληνικής μουσικής και χορευτικής παράδοσης, σε μια ανοιχτή πρόσκληση για συμμετοχή στην τελετουργία του παραδοσιακού γλεντιού.

Γνωρίζοντας όσο λίγοι άνθρωποι τους κώδικες της παραδοσιακής μας μουσικής, μέσα από μελέτες, ακαδημαϊκές εργασίες αλλά και οδοιπορικά σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, ο Λάμπρος Λιάβας μας καλεί να ξεπροβοδίσουμε την Αποκριά με τον πατροπαράδοτο τρόπο. Αποκριάτικοι μιμικοί χοροί μπλέκονται με καλαματιανά, καγκέλια και τσάμικα, ηπειρώτικα πωγωνίσια, μακεδονίτικα συρτά, θρακιώτικα ζωναράδικα, πολίτικα χασάπικα, σμυρναίικους καρσιλαμάδες, κρητικά πεντοζάλια και νησιώτικους μπάλους.

Τον τόνο δίνουν τα παραδοσιακά χάλκινα πνευστά από την περίφημη «Μπάντα της Φλώρινας των αδελφών Βαλκάνη», καθώς και το δυναμικό μουσικό σχήμα «Επτάσημο» με τον Ηλία Γάκο και τη Μαριάνθη Λιουδάκη στο τραγούδι.

Στο γλέντι συμμετέχουν, ο Πόντιος λυράρης Ηλίας Υφαντίδης καθώς και ο Κρητικός λυράρης Μανώλης Μπουνταλάκης με την παρέα του. Η χορευτική ομάδα του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται Κομνηνοί» (επιμέλεια: Κώστας Σαββινίδης), μας προσκαλεί να πιαστούμε στους κύκλους του χορού!

Καθαρά Δευτέρα 18/03 | 12.00-15.00
ΞΕΦΩΤΟ

Είσοδος ελεύθερη

• Λόφος Πανί στον 'Αλιμο

Ο Δήμος Αλίμου γιορτάζει τη Σαρακοστή στον Λόφο Πανί από τις 11:00 το πρωί, με δωρεάν σαρακοστιανά εδέσματα και χαρταετούς για τα παιδιά.

Στις 12:00 θα ξεκινήσει το παραδοσιακό γλέντι με την ορχήστρα “Τασούλα Θοδωρή”.

• Πάρκο Ανδρέα Παπανδρέου, Νέα Ερυθραία

Ο Δήμος Κηφισιάς διοργανώνει σήμερα απο τις 11π.μ. έως τις 2 μ.μ. συναυλία στο Πάρκο Ανδρέα Παπανδρέου με το συγκρότημα παραδοσιακής μουσικής Δαλιάνη.Το πρόγραμμα περιλαμβάνει κατασκευή χαρταετού ενώ θα υπάρξουν και παραδοσιακά σαρακοστιανά εδέσματα.

Μπορείτε επίσης να επισκεφτείτε τα ακόλουθα μέρη:

• Άλσος Περιστερίου, Περιστέρι
• Πάρκο του Αη Γιάννη,Καισαριανή
• Πάρκο Αντώνης Τρίτσης
• Προφήτης Ηλίας - Ηλιούπολη
• Πλαζ Φρεαττύδας, Πειραιάς
• Μπουρατάδικο, Αιγάλεω
• 'Αλσος Συγγρού, Μαρούσι
• 'Αλσος Βεϊκου, Γαλάτσι