Πρωτοχρονιά: Μιλήστε στα παιδιά για τα έθιμα και τις παραδόσεις

Η Πρωτοχρονιά είναι η πρώτη μέρα του χρόνου και η δεύτερη πιο σημαντική μέρα την περίοδο των γιορτών των Χριστουγέννων. Ανταλλάσσουμε ευχές, δώρα και τα έθιμα και οι παραδόσεις για να μπει ο καινούριος χρόνος με το… δεξί είναι πολλά.

Τα πιο γνωστά έθιμα της Πρωτοχρονιάς

Το ποδαρικό

Το ποδαρικό γίνεται από τον πρώτο «ξένο» που θα μπει σε ένα σπίτι μετά την αλλαγή του χρόνου. Οι καλορίζικοι ή καλόμοιροι, συνήθως τα μικρά παιδιά, προσκαλούνται να μπουν πρώτοι το πρωί της 1^ης Ιανουαρίου στο σπίτι και θεωρούνται ότι φέρνουν καλοτυχία και ευημερία στην οικογένεια.

Το σπάσιμο του ροδιού

Το ρόδι δεν είναι μόνο σύμβολο της γονιμότητας, αλλά και σύμβολο της καλής τύχης εξ ου και το έθιμο με το σπάσιμο του ροδιού την Πρωτοχρονιά.

Σύμφωνα με την παράδοση, το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας αντί να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι, για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι.

Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη, για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά». Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.

Το έθιμο της βασιλόπιτας

Tο έθιμο της βασιλόπιτας υπάρχει σε όλο τον ελληνικό χώρο και γίνεται για το καλό της χρονιάς, για την καλή τύχη του σπιτιού και για την ευλογία του Αγίου Βασιλείου.

Η βασιλόπιτα (κουλούρα) παρασκευαζόταν παραδοσιακά όπως και σήμερα σε όλη την Ελλάδα. Στη Θεσσαλία για παράδειγμα έφτιαχναν μια πίτα με φύλλα. Έβαζαν μέσα ένα κέρμα, κλήμα, τριφύλλι, καλαμπόκι, σιτάρι, φασόλι και άχυρο σύμβολα της κύριας ασχολίας των μελών της οικογένειας. Π.χ. ο αμπελουργός έβαζε μικρό κομμάτι από κλίμα, ο γεωργός σιτάρι ή άχυρο κ.λπ.

Το μεσημέρι ύστερα από το φαγητό ο πατέρας ή ο μεγαλύτερος της οικογένειας έκοβε την πίτα με τελετουργικό τρόπο. Μερίδιο είχαν όλα τα μέλη, κατά σειράν ηλικίας, καθώς και οι ξενιτεμένοι, οι φιλοξενούμενοι, το σπίτι. Σε πολλές περιοχές κόβεται πρώτο το κομμάτι του Χριστού, δεύτερο της Παναγίας τρίτο του Άη Βασίλη και ακολουθούν τα μέλη της οικογένειας.

Ο πατέρας γύριζε την πίτα πάνω στο τραπέζι, ώστε το τυχερό του καθενός να έρθει μπροστά του. Όταν έπαιρνε το κομμάτι του το παιδί φιλούσε το χέρι του γονέα. Το κέρμα έφερνε λεφτά, το κλήμα κρασιά, το τριφύλλι πρόβατα κ.ο.κ.

Η βασιλόπιτα στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία κ.α. είναι τυρόπιτα ή κρεατόπιτα, ενώ στους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία γλύκισμα ή γλυκό ψωμί ζυμωμένο με διάφορα μυρωδικά. Οι Σαρακατσάνοι έφτιαχναν την πίτα το πρωί της παραμονής ανακατώνοντας μέσα στο ζυμάρι γάλα, βούτυρο και μέλι ή ζάχαρη και την έτρωγαν ανήμερα του Αγίου Βασιλείου για να πάει καλά η χρονιά.

Έθιμα και παραδόσεις από άλλα μέρη της Ελλάδας

Τα έθιμα διαφοροποιούνται ανά περιοχή στην Ελλάδα. Κάποια διατηρούνται μέχρι και σήμερα, ενώ άλλα έχουν χαθεί στο πέρασμα του χρόνου.

Κρήτη. Στην Κρήτη κάποιοι συνήθιζαν να κρεμάνε ένα κρεμμύδι έξω από την πόρτα, το οποίο επειδή δεν έχει εποχή και βρίσκεται κάθε εποχή του χρόνου στο νησί, θεωρούνταν ότι έδινε τύχη και ευημερία στο νοικοκυριό.

Κεφαλονιά. Στην Κεφαλονιά αλλά και άλλα νησιά του Ιονίου οι κάτοικοι βγαίνουν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με κολόνιες και ραντίζουν ο ένας τον άλλον ανταλλάσσοντας ευχές για το νέος έτος.

Σάμος. Στη Σάμος εκτός από την βασιλόπιτα, φτιάχνουν και την «προβέντα», ένα πιάτο με παραδοσιακά γλυκά, το οποίο το πηγαίνουν σε συγγενικές και φιλικές οικογένειες.

^{Πηγή πληροφοριών: kentrolaografias.gr}