Το «επικίνδυνο» ταξίδι του σπερματοζωαρίου για τις σάλπιγγες
Το πρώτο εμπόδιο, που το σπερματοζωάριο θα αντιμετωπίσει εντός του τραχήλου είναι η τραχηλική βλέννη.
Η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο αποτελεί την απαρχή της βιολογικής ύπαρξης του καθενός από εμάς. Συγχρόνως όμως η διαδικασία της γονιμοποίησης μπορεί να αντιμετωπισθεί ως βιολογικό ανάλογο του αρχετύπου του ήρωος, που υπερβαίνει φαινομενικά ανυπέρβλητα εμπόδια, αντιμετωπίζει αδιανόητες δοκιμασίες, προκειμένου να φθάσει στο σκοπό του.
Το πρότυπο, του ήρωα, που ξεκινάει ένα ταξίδι γεμάτο κακουχίες και κινδύνους, μπορεί κάποιος να το αναγνωρίσει στο ταξίδι του σπερματοζωαρίου.
Το πρώτο τμήμα του «ταξιδιού» του σπερματοζωαρίου προς τον τόπο, όπου θα «συναντήσει» το ώριμο ωάριο αποτελεί αυτός καθαυτός ο κόλπος της γυναίκας, εντός του οποίου ο άνδρας εκσπερματώνει κατά την ερωτική επαφή. Ακόμα όμως και αφού το σπερματοζωάριο διασχίσει τον κόλπο της γυναίκας, τα εμπόδια δεν σταματάνε εδώ, αφού θα χρειαστεί να περάσει δια του τραχήλου στην ενδομητρική κοιλότητα και εν συνεχεία στις σάλπιγγες, όπου και – ενδεχομένως – θα γίνει η γονιμοποίηση.
Εμπόδιο πρώτο: η τραχηλική βλέννη….
Το πρώτο εμπόδιο, που το σπερματοζωάριο θα αντιμετωπίσει εντός του τραχήλου είναι η τραχηλική βλέννη. Τις γόνιμες ημέρες, ο ειδικός ιστός, που καλύπτει τον αυλό (το «σωλήνα» δηλαδή) του τραχήλου και ονομάζεται επιθήλιο, παράγει σημαντικές ποσότητες βλέννης. Για το λόγο αυτό συχνά κοντά στις συγκεκριμένες ημέρες του κύκλου η γυναίκα διαπιστώνει αυξημένη ροή κολπικών υγρών.
Τα σπερματοζωάρια, προκειμένου να διατρέξουν τον ενδοτραχηλικό σωλήνα και να εισέλθουν στην ενδομητρική κοιλότητα και εν συνεχεία στις σάλπιγγες, είναι απαραίτητο να «ξεπεράσουν» το εμπόδιο του τραχήλου και της ενδοτραχηλικής βλέννης.
Η βλέννη λειτουργεί εν είδει ηθμού («φίλτρου»), το οποίο κατακρατεί τα σπερματοζωάρια, που έχουν άτυπη («μη φυσιολογική») μορφολογία. Τα σπερματοζωάρια αυτά «παγιδεύονται» εντός του ενδοτραχήλου, διότι η μορφή τους δεν είναι αρκετά «υδροδυναμική» προκειμένου να υπερβούν το εμπόδιο της ενδοτραχηλικής βλέννης. Έτσι μόνον τα σπερματοζωάρια με φυσιολογική μορφολογία εισέρχονται στην ενδομητρική κοιλότητα και συνεχίζουν τo «ταξίδι» τους προς τις σάλπιγγες και το ωάριο. Στις σάλπιγγες πολλά σπερματοζωάρια θα εισέλθουν, αλλά μόνον ένα τελικά θα «ενωθεί» με το ωάριο γονιμοποιώντας το…
Δυσκολία δεύτερη: Η απόσταση…
Η δεύτερη δυσκολία του δρόμου του σπερματοζωαρίου είναι το μήκος της διαδρομής έως το σημείο, όπου και ενδεχομένως θα συναντήσει το έτοιμο προς γονιμοποίηση ωάριο. Το πρώτο τμήμα της διαδρομής αυτής περιλαμβάνει τον αυλό (το εσωτερικό δηλαδή) του τραχήλου της μήτρας, ο οποίος έχει μήκος 2 με 3 εκατοστά. Η ενδομητρική κοιλότητα αποτελεί το δεύτερο τμήμα της διαδρομής. Σε μελέτη του 2010 (Canteiro και συνεργάτες, 2010) υπολογίσθηκε, πως το μέσο μήκος της ενδομητρικής κοιλότητας, αν πρόκειται για άτοκη γυναίκα (γυναίκα, που δεν έχει καθόλου τοκετούς) ανέρχεται 3,84 εκατοστά και για γυναίκα με τοκετούς στα 4,25 εκατοστά. Το τρίτο και τελευταίο τμήμα της διαδρομής του σπερματοζωαρίου αντιστοιχεί στη σάλπιγγα, της οποίας το μήκος σύμφωνα με μελέτη του 1980 (Eddy και συνεργάτες, 1980) κυμαίνεται μεταξύ των 11 και των 12 εκατοστών. Επομένως το μήκος της συνολικής διαδρομής του σπερματοζωαρίου προς το ωάριο κυμαίνεται μεταξύ των 17 και των 19 εκατοστών.
Στην παρακάτω σχηματική απεικόνιση μπορούμε να δούμε τη μορφή ενός ωρίμου σπερματοζωαρίου.
Όπως περιγράφεται σε μελέτη του 2018 (Sunanda και συνεργάτες, 2018) η κεφαλή έχει μήκος 3 – 5 μm, ο αυχένας 7 – 8 μm και η ουρά 45 μm. Επομένως, μιλάμε για ένα συνολικό μήκος μεταξύ των 55 και των 58 μm ήτοι μεταξύ των 0,0055 και των 0,0058 εκατοστών. Αν το σπερματοζωάριο ήταν ένας άνθρωπος με ύψος περίπου 1,75μ, η διαδρομή, που θα χρειαζόταν να διανύσει θα πλησίαζε τα 6 χιλιόμετρα. Όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2006 (Suarez και συνεργάτες, 2006), τα σπερματοζωάρια κολυμπούν με ταχύτητα περίπου 5χιλιοστά/λεπτό και θα μπορούσαν να διασχίσουν την ενδομητρική κοιλότητα εντός 10 λεπτών περίπου.
Εμπόδιο τρίτο: η αναμονή…
Ακόμα όμως και το σπερματοζωάριο να φθάσει στο «χώρο γονιμοποίησης», που εντοπίζεται στο κοιλιακό άκρο της σάλπιγγας, μπορεί να μην βρει εκεί ωάριο (χαρακτηριστικό παράδειγμα «στησίματος» στο ραντεβού). Δεν είναι όμως δυνατόν να μείνει εκεί επ’ άπειρον. Το σπερματοζωάριο φαίνεται, πως έχει τη δυνατότητα να επιβιώσει για 72 περίπου ώρες. Μετά το πέρας του διαστήματος αυτού… χάνεται….
«Απρόβλεπτα» εμπόδια
Όλα τα εμπόδια, που το σπερματοζωάριο, θα χρειαστεί να διανύσει «φαντάζουν βουνά» ακόμα και υπό φυσιολογικές συνθήκες. Ενίοτε όμως, αν συνυπάρχουν και παθολογίες του τραχήλου, της μήτρας (συγγενείς ανωμαλίες, πολύποδες, ινομυώματα, σύνδρομο Asherman) ή των σαλπίγγων είναι ανυπέρβλητα.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Renata Canteiro, M. Valeria Bahamondes, Arlete dos Santos Fernandes, Ximena Espejo-Arce, Nadia M. Marchi, Luis Bahamondes, Length of the endometrial cavity as measured by uterine sounding and ultrasonography in women of different parities, Contraception, Volume 81, Issue 6, 2010, Pages 515-519, ISSN 0010-7824, https://doi.org/10.1016/j.contraception.2010.01.006.
Eddy CA, Pauerstein CJ. Anatomy and physiology of the fallopian tube. Clin Obstet Gynecol. 1980 Dec;23(4):1177-93. doi: 10.1097/00003081-198012000-00023. PMID: 7004702.
Sunanda P, Panda B, Dash C, Padhy RN, Routray P. An illustration of human sperm morphology and their functional ability among different group of subfertile males. Andrology. 2018 Sep;6(5):680-689. doi: 10.1111/andr.12500. Epub 2018 Jun 29. PMID: 29959832.
Suarez SS, Pacey AA. Sperm transport in the female reproductive tract. Hum Reprod Update. 2006 Jan-Feb;12(1):23-37. doi: 10.1093/humupd/dmi047. Epub 2005 Nov 4. PMID: 16272225.
