Η δύναμη του παιχνιδιού: Πώς το παιχνίδι επηρεάζει την ανάπτυξη των παιδιών;

Το παιχνίδι είναι ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν για τον κόσμο, τον εαυτό τους και τους άλλους. Είναι ένα απαραίτητο στοιχείο στην καθημερινότητα των παιδιών για την υγιή τους ανάπτυξη, όσο η κατανάλωση υγιεινών τροφών, η άσκηση και ο καλός ύπνος. Το παιχνίδι είναι κάτι πολύ παραπάνω από μία διασκεδαστική δραστηριότητα για το παιδί σας. Βοηθά στην υγιή ανάπτυξη, στην καλή σωματική και ψυχική υγεία και ενισχύει τις δεξιότητες ζωής. Καθώς ένα παιδί μεγαλώνει περνά από διαφορετικά στάδια ανάπτυξης του παιχνιδιού, καθένα από τα οποία ωφελεί με διαφορετικό τρόπο το παιδί.

Στάδια ανάπτυξης του παιχνιδιού στην παιδική ηλικία

Αρκετοί επιστήμονες έχουν καταγράψει διάφορα στάδια του παιχνιδιού. Ωστόσο η κοινωνιολόγος Mildred Parten Newhall ανέπτυξε μία θεωρία για τα 6 στάδια του παιχνιδιού ως μέσο κοινωνικής ανάπτυξης των παιδιών, που έχει στην επιστημονική κοινότητα μεγάλη απήχηση εδώ και χρόνια.

Ελεύθερο παιχνίδι (0 – 2 ετών)

Σε αυτό το είδος παιχνιδιού το βρέφος κάνει τυχαίες κινήσεις, σχετικά ανεξέλεγκτες με τα χέρια και τα πόδια.

Τι αναπτύσσεται σε αυτό το στάδιο;

Το στάδιο του ελεύθερου παιχνιδιού είναι σημαντικό, καθώς θέτει τα θεμέλια για την ανάπτυξη των πέντε υπόλοιπων σταδίων.

Πώς να ενθαρρύνετε το ελεύθερο παιχνίδι;

Απλώς τοποθετήστε το μωρό σας σε ένα ασφαλές μέρος στο πάτωμα με χώρο να κινηθεί. Για τα πολύ μικρά παιδιά, προτιμήστε οτιδήποτε με χρώματα υψηλής αντίθεσης (το ασπρόμαυρο είναι εξαιρετικό).

Μοναχικό παιχνίδι (2 - 3 ετών)

Σε αυτό το στάδιο τα παιδιά παίζουν μόνα τους. Συμμετέχουν σε δραστηριότητες που κατευθύνονται από τον εαυτό τους, όπως η εξερεύνηση του περιβάλλοντός τους. Τα παιδιά αρχίζουν να εμφανίζουν αυξημένο επίπεδο εστίασης σε αυτό το στάδιο.

Τι αναπτύσσεται σε αυτό το στάδιο;

Το μοναχικό παιχνίδι βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν τις γνωστικές τους δεξιότητες, καθώς μαθαίνουν να εξερευνούν και να πειραματίζονται με το περιβάλλον τους. Μαθαίνουν να αναγνωρίζουν μοτίβα, να σχηματίζουν νοητικές εικόνες και να αναγνωρίζουν αντικείμενα. Μέσα από την εξερεύνηση, αναπτύσσουν επίσης δεξιότητές επίλυσης προβλημάτων.

Πώς να διευκολύνετε το μοναχικό παιχνίδι;

Το ηλικιακό εύρος για το μοναχικό παιχνίδι είναι ευρύ. Η ποικιλία παιχνιδιών είναι βασικό σε αυτό το στάδιο, καθώς διευκολύνει την επιθυμία του παιδιού σας να εξερευνήσει τον κόσμο και τα αντικείμενα γύρω του.

The DOLLcumentary - Ένα ντοκιμαντέρ για το παιχνίδι και την επίδρασή του στην ενσυναίσθηση των παιδιών

Παιχνίδι ως απλός παρατηρητής (2 ½ - 3 ½ ετών)

Αυτός ο τύπος παιχνιδιού είναι κοινός στα παιδιά μικρότερης ηλικίας, αλλά μπορεί να λάβει χώρα και σε οποιαδήποτε ηλικία. Εδώ τα παιδιά παρατηρούν άλλα παιδιά να παίζουν και μαθαίνουν από αυτά. Ενώ μπορεί να θέλετε να ενθαρρύνετε το παιδί σας να εμπλακεί, πραγματικά δε χρειάζεται, καθώς το να δείχνουν ενδιαφέρον για τους άλλους και να τους παρατηρούν είναι ένα απολύτως φυσιολογικό μέρος της ανάπτυξης.

Τι αναπτύσσεται σε αυτό το στάδιο;

Αυτό το στάδιο είναι προπαρασκευαστικό για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων. Βοηθά να κατανοήσουν πώς παίζουν οι άλλοι. Καθώς το παιδί σας παρακολουθεί, μαθαίνει να κατανοεί τα όρια των άλλων και τους κανόνες γύρω από το κοινωνικό παιχνίδι. Αυτό βοηθά επίσης τα παιδιά να αναπτύξουν τις παρατηρητικές τους δεξιότητες. Πιθανότατα θα έχουν πολλές ερωτήσεις σχετικά με αυτό που βλέπουν.

Πώς να διευκολύνετε το παιχνίδι παρατήρησης;

Το να είστε σε ένα περιβάλλον με άλλα παιδιά ίδιας ηλικίας ή παρόμοιας με τα δικά, θα σας διευκολύνει. Η παιδική χαρά, ένα εργαστήρι δραστηριοτήτων, ένα πάρκο, ένας παιδότοπο, χρόνος με φίλους, είναι όλοι ιδανικοί τρόποι.

Παράλληλο παιχνίδι (2 ½ - 3 ½ ετών)

Το παράλληλο παιχνίδι συμβαίνει όταν τα παιδιά παίζουν δίπλα-δίπλα αλλά δεν αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.

Τι αναπτύσσεται σε αυτό το στάδιο;

Αυτό το στάδιο του παιχνιδιού βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν περαιτέρω κοινωνικές δεξιότητες και αναπτύσσεται η ενσυναίσθηση. Αν και δεν αλληλεπιδρούν άμεσα, συχνά μοιράζονται παιχνίδια χωρίς να παίζουν απευθείας μαζί. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να ρίξει κάτι και το άλλο παιδί να το σηκώσει.

Πώς να διευκολύνετε το παράλληλο παιχνίδι;

Παρέχοντας ένα περιβάλλον όπου διαφορετικά παιδιά παρόμοιας ηλικίας μπορούν να παίζουν σε κοντινή απόσταση. Για παράδειγμα, σε έναν λάκκο με άμμο ή ένα δωμάτιο παιχνιδιών. Παρέχετε επίσης πολλά παιχνίδια κατάλληλα για την ηλικία, για να παίξουν το καθένα ανεξάρτητα.

Συσχετιστικό παιχνίδι (3 – 4 ετών)

Εδώ το παιδί αρχίζει να αλληλεπιδρά με άλλους κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, αλλά ακόμα δεν υπάρχει μεγάλη αλληλεπίδραση. Ένα παιδί μπορεί να κάνει μια δραστηριότητα που σχετίζεται με τα παιδιά γύρω του, αλλά στην πραγματικότητα δεν αλληλοεπιδρά ιδιαίτερα με το άλλο παιδί.

Τι αναπτύσσεται σε αυτό το στάδιο;

Τα παιδιά μαθαίνουν να αναπτύσσουν τις επικοινωνιακές και ομαδικές τους δεξιότητες. Μαθαίνουν επίσης να κατανοούν και να σέβονται τα όρια των άλλων. Τα παιδιά αρχίζουν να συνεργάζονται και να μοιράζονται παιχνίδια και πόρους με πιο συνειδητό τρόπο.

Πώς να διευκολύνετε το συσχετιστικό παιχνίδι;

Δημιουργήστε χώρους παιχνιδιού όπου τα παιδιά παρόμοιας ηλικίας θα μπορούν να παίζουν σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους, με παιχνίδια που προσφέρεται να παίζουν μαζί. Για παράδειγμα, μια πίστα αυτοκινήτου με πολλά αυτοκίνητα. Ή ένα κουκλόσπιτο με πολλές κούκλες που μοιράζονται όλες το σπίτι.

Συνεργατικό (κοινωνικό) παιχνίδι (4+ ετών)

Όταν ένα παιδί παίζει μαζί με άλλους και ενδιαφέρεται τόσο για τη δραστηριότητα όσο και για τα άλλα παιδιά που συμμετέχουν στο παιχνίδι.

Τι αναπτύσσεται σε αυτό το στάδιο;

Τα παιδιά μαθαίνουν να κατανοούν την προοπτική των άλλων και πώς να εργάζονται ως ομάδα. Αναπτύσσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες και μαθαίνουν πώς να συμβιβάζονται και να διαπραγματεύονται. Αυτό το στάδιο του παιχνιδιού βοηθά επίσης τα παιδιά να αναπτύξουν την αυτοπεποίθηση και την ανεξαρτησία τους.

Πώς να ενθαρρύνετε το συνεργατικό παιχνίδι;

Το κλειδί για την ενθάρρυνση του συνεργατικού παιχνιδιού των παιδιών είναι να δημιουργηθούν ευκαιρίες για τα παιδιά να συνεργαστούν. Μερικοί τρόποι είναι η διοργάνωση αθλημάτων, επιτραπέζιων παιχνιδιών ή άλλων δομημένων, ομαδικών παιχνιδιών και δραστηριοτήτων.

Πώς το παιχνίδι επηρεάζει την ανάπτυξη των παιδιών;

Έρευνες έχουν δείξει ότι το παιχνίδι επηρεάζει την ανάπτυξη των παιδιών συμβάλλοντας στη γνωστική, σωματική, κοινωνική και συναισθηματική ευημερία τους. Τα οφέλη είναι πολλαπλά σε διαφορετικούς τομείς ανάπτυξης:

Ψυχική και Σωματική Ανάπτυξη

• Το παιχνίδι που περιλαμβάνει σωματικές δραστηριότητες προάγει τις αδρές κινητικές δεξιότητες, την αντοχή, τη δύναμη, τον συντονισμό, την ισορροπία, οξύνει τα αντανακλαστικά και βελτιώνει συνολικά τη σωματική υγεία.
• Το παιχνίδι δημιουργεί υγιεινές συνήθειες εμπλέκοντας ενεργά τα παιδιά στον κόσμο γύρω τους. Αυτό εξουδετερώνει ζητήματα, όπως η παιδική παχυσαρκία.
• Το παιχνίδι βοηθάει στην ψυχική υγεία. Γνωρίζουμε ήδη ότι το παιχνίδι προάγει τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι ζωτικής σημασίας για την ανθεκτικότητα και την ψυχική υγεία ενός παιδιού.
• Το παιχνίδι είναι ένα φυσικό ανακουφιστικό από το στρες και φυσικός τρόπος που τα παιδιά αντιμετωπίζουν το άγχος και τους φόβους τους.

Κοινωνική Ανάπτυξη

• Τα παιδιά που παίζουν περισσότερο αναπτύσσουν περισσότερη ενσυναίσθηση. Αυτά τα παιδιά κατανοούν καλύτερα τα συναισθήματα και τις πεποιθήσεις των άλλων ανθρώπων.
• Το παιχνίδι μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Ακούγοντας, δίνοντας προσοχή και μοιράζοντας εμπειρίες παιχνιδιού, γίνονται πιο κοινωνικά και παράλληλα αναπτύσσουν μεγαλύτερη κατανόηση.
• Μέσα από την τήρηση των κανόνων του παιχνιδιού αναπτύσσουν αυτοπειθαρχία και αυτοέλεγχο αλλά και σεβασμό στα όρια των άλλων.

Γνωστική Ανάπτυξη

• Έρευνα σε βρέφη έδειξε ότι το πρώιμο παιχνίδι στη βρεφική ηλικία, οδήγησε σε αύξηση του δείκτη νοημοσύνης σε ηλικία 3 ετών.
• Το παιχνίδι ενισχύει τη φαντασία, αναπτύσσει τη δημιουργική σκέψη και βοηθάει στην ανάπτυξη του λεξιλογίου, της γλώσσας και των διάφορων εκφραστικών μέσων.
• Το παιχνίδι επιτρέπει στα παιδιά να δοκιμάσουν νέες ιδέες και να κάνουν συνδέσεις μεταξύ των προηγούμενων εμπειριών τους.
• Η αίσθηση του αγνώστου βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν νοητική ευελιξία.

Συναισθηματική Ανάπτυξη

• Συμβάλει στην αυτορρύθμιση των παρορμήσεων και των συναισθημάτων.
• Τα παιδιά παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή τους.
• Το παιχνίδι ενθαρρύνει την ανεξαρτησία. Αρχίζουν να κάνουν συνδέσεις μεταξύ των επιλογών τους και των φυσικών συνεπειών.
• Το παιχνίδι βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν ενσυνειδητότητα, καθώς και να αισθάνονται ασφαλή για να δοκιμάσουν νέες ιδέες και να πειραματιστούν.
• Καθώς τα παιδιά εμπλέκονται στο παιχνίδι, αναστέλλουν την επίγνωση του χρόνου και του χώρου, καθιστώντας τα πλήρως παρόντα να απολαμβάνουν τη στιγμή.

Λέττη Αλέξια
Παιδαγωγός - Εξειδ. Σχολική Ψυχολογία
MSc Ειδική Αγωγή στην Εκπαίδευση - MSc Ψυχική Υγεία και Ψυχιατρική Παιδιών και Εφήβων

Πλοίαρχος (ΥΙ) Νικόλαος Δ. Πετρογιάννης ΠΝ, MD, PhD, MSc
Γυναικολόγος –Μαιευτήρας, Ειδικός Αναπαραγωγής
Διευθυντής Μονάδας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Ν.Ν.Α.
Γ. Γραμματέας Ελληνικής Μαιευτικής Γυναικολογικής Εταιρείας (Ε.Μ.Γ.Ε.)
Τηλ. επικοινωνίας : 6932219200